[zaloguj się]
[pdf]

ROZROŚĆ SIĘ (13) vb pf

się (7), sie (6).

Pierwsze o jasne; inf z tekstu nieoznaczającego pochyleń; w pozostałych formach drugie o jasne.

Fleksja
inf rozrość si
praet
sg pl
1 f rozrosłam się m an
2 m -ś się rozrosł m pers
3 m rozrosł się m pers
f rozrosła się m an
n rozrosło się subst rozrosły się

[inf rozrość się.] ◊ fut 3 sg rozroście się (4). ◊ 2 pl rozrościecie się (1). ◊ praet 1 sg f rozrosłam się (1). ◊ 2 sg m -ś się rozrosł (1). ◊ 3 sg m rozrosł się (3). f rozrosła się (2). [n rozrosło się.] ◊ 3 pl subst rozrosły się (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) i XVIII w. s.v. rozrosnąć.

1. Stać się wielkim, większym; crescere PolAnt, Mącz, Modrz (13):
a. Pod względem rozmiarów (8):
α. O ludziach (1):
αα. Nabrać ciała, utyć (1): Eo crevit ut tam magnitudine laboraret sua, Ták ſie rozrosł/ yż ledwy nogi podnośić może. Mącz 104b.
ββ. [Dorósłszy stać się jakimś [z kogo]: Ale gdy zniey ſię dziwnie piękna pánna rozroſłá [...]: ná záchowánie y ſtraſz czyſtośći iey [...]: dopuśćił Pan Bog ná nię chorobę vſtáwicżną SkarŻyw 499 (Linde s.v. rozrosnąć się).]
β. O roślinach: rozkrzewić, rozgałęzić się (6): kiedy ſie rozroſcie [winorośl]/ niepotrzebne gáłąſki y liſcie gdzie go wiele obrzynay RejZwierc 107v.

rozrość się na co [= stać się czym] (1): iákobyś młodą roſzcżkę/ gdy ią ſzcżepiſz iádem nápoił/ ktora potym ná wielkie ſię drzewo rozrośćie/ [...] ModrzBaz 10.

Przen (4):

W porównaniach (2): [Mądrość o sobie:] Rozrosłám [!] ſię [exaltata sum] iáko drzewo Cedrowe ná Libánie/ á iáko Cyprys ná gorze Hermońſkiey. BudBib Eccli 24/13; WujNT 140.

Zwroty: »rozrość się szyroko« (1): Winnicęś z AEgyptu przenióſł/ [...] w kopałeś głęboko Iéy korzenié/ ták że ſye wnet rozroſłá ſzyroko. KochPs 121.

»rozrość się po wszytkiemu światu« (1): WujNT 57 cf »rozrość się i rozkrzewić«.

Szeregi: »rozrość się i rozkrzewić« (1): Kośćioł P. Chriſtuſow málutki był ná początku: ále ſię wnet rozłoſł [!] y roſkrzewił po wſzytkiemu świátu WujNT 57.

»rozrość się i rozszerzyć« (1): iż kośćioł pierwey był máły iáko ziárno gorczyczne/ á potym ſię rozroſł y rozſzerzył iáko drzewo wielkie. WujNT 140.

γ. O elementach przyrody (1): Rano tem oknem słoneczko wstępuje, [...] W tem oknie lepiej słońce sie rozrosło [tj. rano wydaje się większe], Więtsze, niż rano, światło nam przyniosło. Otwin(?)Erot 146. ]
W przen (1):
Zwrot: »rozrość się w wysokości« (1): Bowyem ſie ták rozroſłá zacnye w wyſokośći/ Tá ſwyęta gorá Syon k wyelkyey weſołośći/ Wſſytkim zyemyam LubPs N.
b. Pod względem liczebności: rozmnożyć się (2):

rozrość się gdzie (1): BibRadz Ier 3/16 cf Szereg.

Szereg: »rozmnożony być a rozrość się« (1): A gdy rozmnożeni będźiećie/ á rozroſćiećie ſię [multiplicati fueritis et creveritis] ná źiemi w onych dnioch/ mowi Pan [...] BibRadz Ier 3/16.
Przen (1):
Szereg: »rozrość się a rozkorzenić« (1): O nędzny kąkolu á nędzny vpadły cżłowiecże/ [...] ieſzcżes ſie rozroſł á roſkorzenił ku márney pomocy iemu [czartowi]/ iż on przez cię w tym kroleſtwie Páńſkim roſciąga ſkrzidłá ſwoie RejPos 54v.
c. Pod względem nasilenia (3): Y ſam Luter [...] to powiáda/ że z iego Ewángeliey ludźie ſie sſtáli dáleko gorſzymi/ niż kiedy w Papieſtwie byli. Bo ſie ták/ powiáda/ złośći rozroſły że iuż y Dyabłá ſámego przechodzą. WujJud 90.

rozrość się od czego (1): á [serce twe, Jeruzalem] od weſela rozrośćie ſie [dilatabitur cor]/ gdy wielkość morzá będźie obrocona k tobie/ á moc pogánow do ćiebie przydźie BibRadz Is 60/5.

W przen (2): Dniá onego vczynię to iż ſię rozrośćie [germinare faciam] rog [tj. potęga] domu Izráelſkiego BibRadz Ez 29/21, Is 60/5.
2. [Nabyć więcej cech duchowych [w czym]: [Panie Jezu Chryste] krffya ſwoyą oſſiw [= ożyw] Ducha mego/ abich ſię pomału rozroſcz mogł/ w dobrich cnotach NowModl 124v.]

Synonimy: 1.b. rozkrzewić się, rozmnożyć się, rozmoc się, rozpłodzić się, rozrodzić się.

Formacje współrdzenne cf ROŚĆ.

Cf ROZROSZCZENIE

ZCh, SBu