[zaloguj się]
[pdf]

PODŁOŚĆ (29) sb f

Oba o jasne.

Fleksja
sg
N podłość
G podłości
D podłości
A podłość
I podłością
L podłości

sg N podłość (5). ◊ G podłości (4). ◊ D podłości (1). ◊ A podłość (9). ◊ I podłością (5). ◊ L podłości (5).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w.

Brak wartości lub niska wartość czegoś; humilitas Vulg, Cn; vilitas Mącz, Cn; abiectio, infimitas, parvitas Cn (29): Vilitas, cui opponitur caritas, Tániośc/ podłość. Mącz 496c.

podłość czego (2): Ciérpliwość podle wozá idźie vbogiégo/ Y niewola łańcuchem y pętem śćiśniona/ Y człowieczéy nátury podłość przyrodzona. KochMRot C2; ArtKanc T19.

a. Z punktu widzenia społecznego: brak znaczenia; pohańbienie, poniżenie, ubóstwo (21): CzechRozm 179; Bo tám [w chwale niebieskiej] przyrodzone mieyſce iego [Jezusa]: á tu z poniżenia dobrowolnego y z miłośći dla nas w tey tákiey podłośći przebywał. SkarKaz 489b, 160b; Iáko to ma przygánę górą ſie wynośić/ Ták téż to nieprzyſtoi/ podłośćią ſie tłoczyć. GosłCast 44.

podłość czego (1): gnoiem zowię/ Bráćia/ tę ſkázitelność ćiáłá tego/ y podłość vboſtwá SkarŻyw 589.

podłość czyja [w tym: pron poss (7), G sb i pron (5), ai poss (1)] (13): SkarŻyw 81 [2 r.]; rozumiemy przez niebo wyſokość y zácność Boſką/ iáko przez źiemię podłość narodu ludzkiego. CzechEp 310, 346; LatHar 191, 247, 560; A rozrádował ſię duch moy w Bogu zbáwićielu moim. Iż weyrzał na niſkość (marg) ná podłość. (-) ſłużebnice ſwoiey. WujNT Luc 1/47, Iac 1/10; SkarKaz 122b [2 r.], 516b, 581a.

W połączeniu szeregowym (1): zá ktorym takowym iáſzcżorcżego rodzáiu przewodnikiem ſle[pym ieſli]byś ſię W.K.M. wdawał áż do końcá/ y nas lud wierny Boży zá ſobą też prowádźićby[ś chciał] by Pan Bog dla odrzucenia prawdy ſwey/ iż ią niektóry chcąc práwie mieć wywroco[ną y zni]ſzcżoną náwſzem iego świętą Boſką chwałę/ nas zá to z Waſzą K.M. wſzytkich/ ná zeſromocenie/ vpadek/ y nápodłość/ á ná złamánie wiecżne/ ktore ſię iuż pocżęśći/ nieſtetyſz/ miedzy nami zácżyna/ przed ocżymá inych narodow [...] w rzecżach poſpolitych náſzych nie vdźiáłał BibRadz *2v.

W przeciwstawieniach, »podłość ... majestat, podwyższenie, zacność« (3): Wzgárdziłeś podłośćią moią/ oglądayże teraz zacność moię SkarŻyw 81, 81; A niech ſię brát podły chlubi/ w podwyżſzeniu ſwoim, á bogáty/ w podłośći ſwoiey WujNT Iac 1/10.

Szeregi: »podłość i poniżenie« (2): O niewyſławiona wiárá tych ludzi [trzech królów]/ iako ſię táką podłośćią y zwierzchnym poniżenim nie obráziłá SkarŻyw 27; SkarKaz 122b.

»podłość i ubostwo« [szyk 1:1] (2): y przetoż w ſtáyni miedzy bydłem powiłá [Maryja] Syná ſwego [...]/ w tákiey podłośći y vboſtwie/ w iákim ſámá byłá. SkarKaz 483b, 122b.

b. Przynależność do niskiej klasy społecznej; obscuritas Mącz, Cn; ignobilitas Calep, Cn (5): Obscuritas, Ciemność/ trudność/ podłość/ też niezacność rodzáyu. Mącz 257b; Podleyſzą żonę póymi/ ták ia rádzę tobie/ Bowiém ináczéy równi niebędźiećie ſobie. Acz by ſnać o tę podłość/ druga ſye gniewáłá/ Ieſli polſką przypowiéść/ od mátki ſłycháłá. KochDz 109; Calep 502a.

podłość czyja [w tym: ai poss (1), G sg (1)] (2): Saul też był ſynem roku iże ſie dopiero ná on cżás iákoby nowo vrodźił/ gdy z podłego narodu y nieznácżnego domu/ znácżnym y wielmożnym zoſtał/ [...] iákoſz tám miánowićie podłość thę Saulowę/ gdy iuż zgrzeſzył wyrzuca mu ná ocży Prorok CzechRozm 140. Cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »pospolitego człowieka podłość« (1): Abowiem to wiedzą [kapłani heretykowie]/ iż ieſliby prawdá byłá oznáymiona/ tedyby Zbor ich [...] opuſzcżony był/ á oniby od ſwey kápłáńſkiey zacnośći do poſpolitego cżłowieká podłośći przyſzli. CzechEp 250.

Synonimy: lichość, małość, niskość, poniżenie, taniość, ubostwo.

KW, AL