[zaloguj się]
[pdf]

POMNOŻYĆ (29) vb pf

Oba o jasne.

Fleksja
inf pomnożyć
praet
sg
3 m pomnożył
imperativus
sg
2 pomnóż
3 niech, niechåj pomnoży

inf pomnożyć (15). ◊ praet 3 sg m pomnożył (2). ◊imp 2 sg pomnóż (10); -mnóż (2), -mnoż (1), -mn(o)ż (7); -mnóż MurzHist; -mnóż : -mnoż Mącz (1:1). ◊ 3 sg niech, niechåj pomnoży (2).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w.

1. Spowodować wzrost, rozwój, obfitość czegoś; powiększyć, rozszerzyć, wzbogacić; multiplicare Mącz, Vulg, PolAnt; augere Mącz, Calag; addere, affingere, amplificare, astruere, cumulare, mactare Mącz; adaugere Vulg; incrementum dare PolAnt (27): Iamći wſádził/ Apollo polewał/ ále Bog pomnożył. BibRadz 1.Cor 3/6; Mącz 71d; Mehren. Pomnozyć/ et Przycżynić. Augere. Calag 346a.

pomnożyć czego (5): Astruere aliquid magnificentiae et dignitati per translationem, Pomnożyć cziyey powagi y doſtoynośći/ nieco ku pierwſzey doſtoynośći prziſádzić. Mącz 422d, 20b, 127c, 236c; Podałem też Krolowi Iego M. Pánu náſzemu/ iákoby záłożywſzy Rycerſtwo Synów Koronnych ná Podolu/ mogł boiu [= wojska] Polſkiego pomnożyć GrabPospR Lv.

pomnożyć co (7): S tym thedy błogoſłáwieńſtwem W.K.Z. náſzego miłośćiwego páná witamy/ áby pan Bog wſzechmogący to zácżęte nacżynie/ y ogień w ſercu W.K.Z. zácżęty/ pomnożyć á ku dobremu końcu przywieść racżył LeszczRzecz A6v; Rem familiarem amplificare, W goſpodárſtwie ſie zámoc. Goſpodárſtwo pomnożyć. Mącz 8b; Phil C2. Cf pomnożyć co komu; co w co; co w kim.

pomnożyć co komu (2): Pomnoż tznotę ſprawiedliwym A dáy odpuſſcżenijé winnym. OpecŻyw [162]; Mącz 203a.

pomnożyć co w co (1): Pomnoż Pánie wiárę náſzę w gorącość ſercá y w wzroſt dobrych vczynkow SkarKaz 423b.

pomnożyć co w kim (1): Przydź k nam Kroleſtwo thwoie/ y rácż ie w nas pomnożyć/ páſąc nas owce ſwoie/ ktoreś ty rácżył ſtworzyć ArtKanc M14v.

pomnożyć czego (po przeczeniu) komu (1): O wneth mu [Bóg człowiekowi] nie omieſzka z oną miłośćiwą ręką ſwoią/ áby mu nie miał dopomoc onego pocżątku iego/ á nie pomnożyć mu oney wiáry iego. RejPos 244v.

pomnożyć kogo [= zwiększyć liczebność społeczności] (4): BielKron 6; Was lepak Pan niech pomnoży y obfitemi vcżyni miłośćią iednego ku drugiemu/ y ku wſzem/ iáko y nas ku wam. BudNT 1.Thess 3/12; WujNT 1.Thess 3/12. Cf Zwrot.

pomnożyć kogo w czym [= sprawić, że ktoś będzie miał więcej czegoś] (2): Mactare aliquem honoribus, Pomnożić kogo w doſtoynościách. Mącz 203a; Páná Bogá prośić będę áby mi tę prawdę dał ná ſercu pocuć [!]/ w niey mię pomnożyć: y w niey do końcá zachowáć. CzechRozm 66v.

Zwrot: »[kogo] stokroć więcej pomnożyć« (1): Przymnoſz á przyſporz Pánie Boże ludu pánu memu Krolowi thák wiele iáko go theraz ieſth y záſie ſthokroć więcey pomnoſz [centuplicet] przed obliczem páná mego krolá. Leop 2.Reg 24/3.
Szereg: »pomnożyć a rozszyrzyć« (1): á błogoſłáwił [Noe] Semowi z Iáfetem mowiąc: Pomnoż Pánie Boże á rozſzyrz Semá y potomki iego ná wieki [Vulg Gen 9/26-27] BielKron 6.
a. Zapewnić pomyślny rozwój; poszczęścić komu, pokrzepić, wzmocnić; locupletare Mącz [w tym: kogo (4)] (5): [Słuchaycie iáko thákowego Pogáńſki cżłowiek mądry Rzymiánin Cycero záleca/ ktory to może gniew ſwoy y vmyſł zwyciężyć/ zwycięſthwo powſciągnąć/ vpádłego podnieść/ á zádźwignąć/ y ieſzcże pomnożyć/ iżeto thákowy podobny bárzo Bogu GilPos 27.]

pomnożyć czym (2): Locupletare fortunis, Pomnożić wſzem dobrym. Mącz 196c. Cf Fraza.

Frazy: »(Panie) Boże pomnoż« [życzenie] [w tym: czym (1)] (3): MurzHist T4; Pánie Boże pomnoż ie [dziatki]/ z mego winſzowánia/ Gdy wynidą od oycá/ z dobrego chowánia BielKom B4v; Boże pomnoż ye ná ſwyecye/ á day. im łáſkę á fortunę we wſſytkich rzecżách. GliczKsiąż C.

»Boże mie nie pomnoż, jeśli [...]« = przysięga (1): Deos minus propitios habeam. Boże mie nie pomnóż/ álbo Boże nie bądź mi miłosćiw/ yeſli/ etć. Mącz 83d.

2. Dać potomstwo [kogo z kim] (2): Rozmnożył go [Bóg króla] y wſláwie/ ná wſſelikie ſtrony Nábáwił go złáſki ſwey/ bárzo mądrey żony Sktorą go ták pomnożył/ takie mu dziatki dał Ze też niewiem áby kto/ náſwiecie tákie miał. KlerWes Av; Rzekł poſpolity cżłowiek/ ieſteſmy tego ſwiádkowie/ áby cię Pan Bog racżył pomnożyć s tą niewiáſtą ktorą bierzeſz do ſwego domu/ iáko rozmnożył Iakobá z Lią á Rachel/ ktorzy zbudowáli wſzytek dom Izráelſki [Vulg Ruth 4/11-12] BielKron 53v.
3. [Wydać na świat, urodzić:
Szereg: »porodzić albo pomnożyć«: Pánná pocżąwſzy Duchem ſwięthym [...] porodzić álbo pomnożyć miáłá zbáwicielá. GrzegŻarnPos 1582 673v (Linde).]

Synonimy: 1. przyczynić, rozszyrzyć; 3. porodzić, urodzić.

Formacje współrdzenne cf MNOŻYĆ.

Cf POMNOŻENIE, POMNOŻONY

LW