[zaloguj się]
[pdf]

ROZTARGNĄĆ SIĘ (8) vb pf

sie (5), się (3).

roſ- (5), roz- (3).

o oraz a jasne.

Fleksja
inf roztargnąć się
praet
pl
1 m pers roztargnęlismy się, -smy się roztargnęli
3 m pers roztargnęli się
subst roztargnęły się
plusq
sg
3 f była się roztargnęła
conditionalis
sg
3 m by się roztargnął

inf roztargnąć się (3). ◊ [fut 3 sg roztargnie się.] ◊ praet 1 pl m pers roztargnęlismy się, -smy się roztargnęli (2). ◊ 3 pl m pers roztargnęli się (1). [subst roztargnęły się.] ◊ [plusq 3 sg f była się roztargnęła.] ◊ con 3 sg m by się roztargnął (1). ◊ part praet act roztargnąwszy się (1).

Sł stp s.v. roztargnąć, Cn, Linde brak.

1. [Rozerwać się:
Fraza: »roztargnie się powrozek«: Bowiem człowiek poydźie do domu wiecznoſći ſwey [...] Drzewiey niżli ſie roztárgnie powrozek [Antequam rumpatur funiculus] śrebrny [...] á duch náwroći ſie ku bogu ktoryż dał onego HierWielEccle 12/6.]
2. O wspólnotach i instytucjach: utracić jedność, ulec podziałowi, rozłamowi; dispergi Modrz (8): A iáko miedzy Pánem Chriſtuſem y Kośćiołem iego wiecżne ieſt złacżenie [!]/ ktore ſie roſtárgnąć nigdy niemoże/ ták mocą tego Sákrámentu/ bywa mąż z żoną zobopolnie zięt y związan KarnNap F4; Lácnieybyſmy złącżywſzy ſię dáli ſpolnemu náſzemu nieprzyiaćielowi odpor: niżli roſtárgnąwſzi ſię/ iedniby brzemioná nośili/ á drudzyby prożnuiąc cudzey ſię nędzy dźiwowáli. ModrzBaz 125v; SkarŻyw 89; álboſmy ieden naród z Czechy byli/ á zá czáſem ſię roztárgnęli. KochCz B2v; [WizFałeczDucha przedm A5; K.j.m. kaze stharosthom swym w Tatary uderzycz nye roztargnie szie dliathego przimierze CorfusDocum 1566 nr 142].

roztargnąć się na co (2): KrowObr 137; Z drugiéy ſtrony żebychmy nie tylko w świetckich ale y w duſznych rzeczách od śiebie różni byli/ roſtárgnęliſmy ſye ná dźiwné y rozmáité wiáry KochWr 21.

Fraza: »musi się jedność roztargnąć« (1): [gdyby] nye wſſyſtcy by ku yednemu końcu ſpráwy ſwoye ſcyągáli [...] muſyáłá by ſye oná yednoſć roztárgnąć. KromRozm III F8v.
Szeregi: »przerwać się i roztargnąć« (1): iżeby iuż ná tym Séymie koniecznie práwa á gruntowna Vnia [Polski z Litwą] ták w ſkutek ſwóy wſtáwiona y wykończoná byłá: iżby nie tylko ná przyſzły czás przerwáć ſie y roztárgnąć nie mogłá/ ále [...] SarnStat 1004.

»rozdzielić się i roztargnąć« (1): Minoryte Mniſzy ná dwie ſie Sekćie rozdzielili y roſtárgnęli poſwárzywſzy ſie. KrowObr 137.

[Przen: Nie chcieliśmy tego zaniechać, żebyśmy nie mieli oznajmić WM [...], iż mamy sam z Łomży wyjachać 15 ianuarii, bo się sądy roztargnęły ListyZygmAug 1562/356.
a) Ulec zniweczeniu, zostać doprowadzonym do upadku: Dźiało ſię to gdy ſię byłá bárzo mocno rzecż poſpolita Rzymſka/ ktora wſzytkiemu świátu pánowáłá/ roztárgnęłá: gdy ią ieden przed drugiem opánowáć á gwałtownie zniewolić chćiał. CiceroKosz H4.]

Synonimy: 1. rozedrzeć się, rozerwać się; 2. rozdzielić się, rozerwać się, rozproszyć się.

Formacje współrdzenne cf TARGAĆ.

Cf ROZTARGNIENIE, ROZTARGNIONY

ALKa