[zaloguj się]
[pdf]

ROZTOK (3) sb m

ros-, roſ- (3), [roz-].

Oba o jasne.

Fleksja
sg pl
N roztok roztoki
G roztok(o)w
D roztoku
I roztokiem
L roztoku

sg N roztok (2). ◊ [D roztoku. ◊ I roztokiem.] ◊ L roztoku (1). ◊ [pl N roztoki. ◊ G roztok(o)w.]

Sł stp: roztok, roztoka, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w. (z Cn).

1. Topnienie śniegu (zwykle wiosenne); resolutio BartBydg; regelatio, solutio hiemis Cn (3): Resolutio nivium, rostok BartBydg 131b, 131b; [Bywáią też ſuche [wiatry]/ to ieſt wyſuſzáiące: bowiem śię z nimi niewiele złącża páry wodney/ gdyż w ſtronach pułnocnych máłe bywáią roztoki od ſłońcá Cresc 1571 6; Iáko wiátry [...]/ iedny wodę dla źimná iáko kámień zámrażáią/ á drudzy ie wiániem ſwym ku roſtoku roſpuſzcżáią. GrzegŻarnPos 267v (Linde)].
[W przen: Gdy ſye Niebieſka świátłość vkaże z obłokow/ Apałáiących źiemię napełni roſtokow/ [...] A źiemię ochędożą zebrawſzy z niey śniegi/ Y vkáżą mowy [!] świát/ ob vmárłe z źiemię Wypuſzcżą ćiáłká ślicżne/ cne cżłowiecże plemię KołakWiek C.]
a. Okres wiosennych roztopów (1): [Cżás ſie im nie zdał przed roſtokiem/ przeto po Wielkieynocy o trawie mieć Ellekcyą chćieli/ około S. Woyćiechá. BielKron 1597 658.]
Wyrażenie przyimkowe: »na roztoku« (1): [Tegoż roku [1591], we wtorek mięsopustny, woda wielką szkodę poczyniła ludziom na roztoku KronMieszcz 88.]
~Wyrażenie: »na roztoku zimy« (1): Bonfinus záś Kronikarz Węgierſki piſze/ iż tá woyná [...] w Litwie byłá/ gdy káłuże/ ieziorá/ y rzeki vmárzły/ á ná roſtoku zimy Węgrowie y Polacy z Litwy wyćiągnęli. StryjKron 437.~
2. [Prawdopodobnie: Rozlewanie się; przen: kiedy áffecty á obyczáie niepowśćiągliwé, miárę przebrawszy, niedóyźrzeią, że nábrána z brzegów náturá, wyléwáć, á rostokiem członki zátrudniáć muśi OczkoPrzymiot 440.]

Synonimy: 1. roztop, roztopienie.

ALKa