Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ROZTWORZENIE

Następne hasło: 2. ROZTWORZONY »

1. ROZTWORZONY (19) part praet pass pf

roztworzony (18), rozstworzony (1); roztworzony : rozstworzony GlabGad (4:1).

roſ-, ros- (9), roz- (9).

Pierwsze i drugie o jasne; -on- Mącz (5), -ón- (1) Oczko.

Fleksja

sg
m	N	roztworzony	f	N	roztworzonå	n	N	roztworzon(e)
	G			G			G	roztworzon(e)go
	A	roztworzony		A			A
	I			I			I	roztworzonym
	L			L			L	roztworzonym

sg m N roztworzony (4). ◊ A roztworzony (1). ◊ f N roztworzonå (1). ◊ n N roztworzon(e) (10). ◊ G roztworzon(e)go (1). ◊ I roztworzonym (1). ◊ L roztworzonym (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (błędnie zam. roztworzyć) – XVII w.

Znaczenia

Zmieszany z rzadszym (o substancjach gęstszych) (19)
- a. O płynach: rozrzedzony, rozcieńczony (14)
  - α. O winie (10)
- b. O substancjach stałych: rozmoczony, rozpuszczony (5)

Zmieszany z rzadszym (o substancjach gęstszych); mixtus BartBydg (19):

a. O płynach: rozrzedzony, rozcieńczony; dilutus BartBydg, Mącz, Cn (14): Dilutus, liquidus, distemperatus, rostvorzony BartBydg 42b; Mącz 200a; Calep 325a.

α. O winie; adulterinus, lymphaticus Mącz; lymphatus Cn (10): dilutum vinum, mixtum cum aqua, rostvorzone BartBydg 42b; GlabGad G8v.

W przeciwstawieniach: »roztworzony ... nieroztworzony (2), sam (2)« (4): Cżemu wino roztworzone richlej cini brzitkoſć y więtſze wraczanie niżli ſamo wino. GlabGad G8v; Gdzież maſz wiedzieć iż czo tu powiadaią o winie ſamym albo roztworzonym, to też rozumiey o piwie miąſſzim albo rzadkim. GlabGad G8v, G8v [2 r.].

Wyrażenia: »roztworzone wino« = dilutum a. lymphat(ic)um vinum Mącz, Cn; adulterinum vinum Mącz [szyk 4:4] (8): FalZioł V 90; Bowiem roztworzone wino dla iego ſubthilnoſci richley wchodzi we wſzitkie cżłonki GlabGad G8v, G8v [2 r.]; Mącz 3d, 200a, 202a; SkarŻyw 309.

»wodą roztworzony« [szyk 2:1] (3): Też Bolus armenus (ieſt ziemia cżyrwona w aytecze [lege: aptece]) z winem wodą roztworzonym pity/ naprzeciw morowego powietrza febram/ ieſt doſwiadcżone lekarzſtwo. FalZioł V 90; Lymphaticum vinum, Roſtworzone wodą wodne wino. Mącz 202a; Winá ſię dobrze wodą roſtworzonego dwá kroć nápił/ rzádko trzy kroć. SkarŻyw 309.

b. O substancjach stałych: rozmoczony, rozpuszczony (5):

roztworzony czym (3): Hydrargyrium pigmenti genus invicem argenti vivi aliquando dilutum, quo argentum optime inauratur, Nieyáka fárbá álbo máść która bywa winem roſtworzona ku pozłacániu złotnikóm potrzebna. Mącz 160b. Cf Wyrażenie.

roztworzony z czym (2): A tuk z winem roztworzony, cżłonki drżącze vzdrawia. FalZioł IV 13a; SienLek 68v.

Wyrażenie: »wodą (a. wodką) roztworzony« (2): SienLek 66v; Kładą drudzy [choremu na skroni] świnié mleko/ y bárzo pomócné być powiádáią: my ná to mieyſce wodką różáną roſtworzóny krochmal Oczko 31v.

Cf NIEROZTWORZONY, ROZTWORZYĆ