[zaloguj się]
[pdf]

POSWAREK (49) sb

poswarek m (41), poswarka f (1), poswarek a. poswårka (7); poswarek : poswarka Mącz (1:1). [Za postaci wątpliwe uznano N, D, A i L pl z tekstów, w których nie ma zaświadczonej pewnej odmianki lub występują obie pewne odmianki. Formy te z tekstów, gdzie występuje pewna odmianka poswarek, zostały do niej zaliczone.]

o oraz e jasne, a pochylone (w tym 1 r. błędne znakowanie); w poswarka końcowe a jasne.

Fleksja
sg pl
N poswårek, poswårka poswårki
G poswårku poswårków
D poswårk(o)m
A poswårek poswårki
I poswårki(e)m poswårk(a)mi
L poswårku poswårkach

sg N poswårek (13), poswårka (1). ◊ G poswårku (3). ◊ A poswårek (6). ◊ I poswårki(e)m (3). ◊ L poswårku (3). ◊ pl N poswårki (7). ◊ G poswårków (4); -ów (1), -(o)w (3). ◊ D poswårk(o)m (1). ◊ A poswårki (7). ◊ [I poswårk(a)mi.] ◊ L poswårkach (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI w.

Dem. od „poswar”, często z neutralizacją funkcji deminutywnej; kłótnia, spór, niezgoda; contentio PolAnt, Mącz, Vulg; iurgium Mącz, Calep, Cn; convicium PolAnt, Modrz; disceptatio PolAnt, Calep; dissensio Calep, Cn; iudicium, rixa PolAnt; disceptatiuncula Calep; advelitatio, concertatio, velitatio labris a. verbis a. verborum Cn (49): Turbella, Máła zwádká/ poſwarek. Mącz 469b, 49d; Po thym tedy krotkim poſwarku/ gdy pan Lubelſki milcżenie kazał/ powiedzyał pan Lupá w the ſłowá. [...] GórnDworz 13; Sprawdy záwżdi poſwarek roſcie. RejPos 250v marg; BielSat H; ModrzBaz 60; áby go [Jezus] w tym y oni [uczniowie] bez poſwarkow náśládowáli. CzechEp 316, 232; Calep 251b, 329a [2 r.], 332b, 571a; WujNT Philipp 2/3.

poswarek o co (5): GliczKsiąż B5; ſtał ſie poſwarek Luterſkich y Papieſkich kapłanow o mſzą y o ine rzecży BielKron 205v; CzechRozm 236v; LatHar 315. Cf »miewać poswarek«.

poswarek miedzy kim (i miedzy kim) (8): GliczKsiąż B5; Leop AAA4v; A tákże wſzczął ſię poſwarek miedży [!] páſterzmi trzod Abrámowych y miedży [!] Páſterzmi thrzod Lotowych. BibRadz Gen 13/7, Gen 13/8; Skąd więc miedzy tákowemi ludźmi zaſcia/ poſwarki/ y wiele złego roſcie GórnDworz Dd3v; WujNT 1.Cor 1/11. Cf »mieć poswarek«.

poswarek z kim (5): GórnDworz C4v; Bá iednák ći mi ſię też iuſz tęn poſwarek z tobą nádprżykrżył/ rad czego inſzego ſłucháć będę. GórnRozm N. Cf »mieć poswarek«.

poswarek o czym (2): GliczKsiąż G5v; Ale záś nie zgoła ſie ſtąd [rzecz] pocżęłá/ odkądeś ią ty zácżął: ále naprzod z onego poſwarku Apoſtolſkiego/ o zwierzchnośći y przełożeńſtwie CzechRozm 236.

poswarek czyj (i czyj) [w tym: G pron (3), ai poss (3), pron poss (1)] (7): Powieść człowieka cżęſto przyſięgáiącego ieſt ku poſtráchowi/ á poſwarek tákowych zátula uſzy. BibRadz Eccli 27/14, Iob 6/25; BielKron 205v; RejPos 231v; CzechRozm 236; NiemObr 32; LatHar 315; [ábyſmy v Koſciołá/ y v Doktorow Koſcielnych/ rozſądku około tych náſzych poſwarkow ſzukáli HerbOdpow H3, G7; więc tu wszystek postępek poborowy sprawuje to, że pan do poddanych a poddani do pana serce tracą, jedni się przysługując drugich in dubium wiarę przywodzą, swojemi poswarkami na sejmach, na sejmikach AktaSejmikPozn 1595/193].

Ze zdaniem przydawkowym referującym treść (1): Stal ſie też y poſwarek miedzy nimi/ ktoby ſ nich zdał ſie być więcżſſy [Luc 22/24]. Leop AAA4v.

W połączeniach szeregowych (4): GórnDworz C4v, Dd3v; RejZwierc 36v; Iáko wednie ták chodźmy pocżćiwie/ nie w pſotách y nie wſzetecżnośćiách/ nie w poſwarkách y zawiśći/ nie w obżárſtwách á w pijańſtwie WerGośc 267.

Fraza: »poswarek może być pojednan« (1): Abowiem ráná może być záwiązána/ y poſwarek może być poiednan [convitii est conciliatio] BibRadz Eccli 27/22.
Zwroty: »poswarki czynić« (1): Iurgiis maledictis lacessere, Poſwarki czinić/ złorzeczić. Mącz 181c.

»mie(wa)ć poswarek« [w tym: z kim (3), miedzy sobą (2), o co (1)] [szyk zmienny] (6): BibRadz Os 12/2, Mich 6/2; Cycero on zacny w Rzymie gdy miał poſwarek s Sáluſtiuſem/ tedy mu powiedział Sáluſtius żeś ty z lekkiego domu powſtał RejZwierc 52v; BielSpr 38v; iáko ich [Chrystus uczniów] od tego odwodźił/ gdy ſie im też tego świetſkiego przełożeńſtwá chćiáło/ y nie raz ſie o nie miedzy ſobą cetáli/ y poſwarki miewáli CzechRozm 250v; Calep 302a.

»poswarek rozstrzygnąć« (1): Nie byłá to tedy nigdy myśl páná Chriſtuſowá/ áby miał kiedy Piotrá/ ábo ktorego z Apoſtołow nád innymi przekłádáć y wynośić/ boby to wżdy był kiedy iáſnymi y wyráźliwymi ſłowy opowiedźiał/ á on poſwarek ich/ ktory nie tylko przedtym/ ále y przy oſtátecżney wiecżerzy wſzcżynáli/ ſpieráiąc ſię między ſobą o przełożeńſtwo/ roſtrzygnął/ y vśmierzył NiemObr 32.

»poswarek uśmierzyć« (1): NiemObr 32 cf »poswarek rozstrzygnąć«.

»w poswarki wejść« (1): A ták podźmy corychley by ſie nie rozeſzli/ Albo w dálſze poſwarki tám iáko nie weſzli. RejWiz 34.

»wszczynać poswarki [około czego]« (1): nie ábyſcie wſzcżynáli poſwarki około gadek [non in disceptationibus disputationum]. BibRadz Rom 14/1.

Wyrażenia: »prawne poswarki« (1): A tym práwnym poſwarkom ktore idą z práwá/ Aby byłá porządna á rychła odpráwá. BielRozm 9.

[»sędziowie poswarkow«: oni záiſte/ á nie kto iny/ ſą napewnieyſzymi Sędziami náſzych około wiary poſwarkow. HerbOdpow G7.]

»poswarek wiary, [około wiary]« [szyk zmienny] (1): a ieſlić ktho co vcżyni około poſwarku wiáry/ muſiż zá dobre przyiąć/ bo ſie oni [Turcy] o wiárę nie gadáią iedno ręką cżynią BielKron 261v; [HerbOdpow G7].

»wielkie, niepomierne poswarki« (2:1): GliczKsiąż B5; wnet vſlyſzyſz prętką obmowę/ prętkie á vporne záſádzenie/ y cżáſem niepomierne poſwarki RejZwierc 36v; StryjKron 443.

Szeregi: »gadania i poswarki« (1): powſtawáyą wyęc o tem gadánya y nyeyákye poſwarki GliczKsiąż G5v.

»nienawiści i poswarki« (1): [w królestwie niebieskim] nie máſz nienawiśći y poſwarkow LatHar 598.

»poswarki i podejrzenia« (1): po trzeći kroć Krzyżakow oſzukawſzy vćiekł [Kiejstut] z więzienia do Litwy piechotą/ dla czego wielkie poſwarki/ y podeyrzenia v Krzyżakow były vroſły StryjKron 443.

»porywki i poswarki« (1): W miáſtách też obycżay ten vrodził ſye/ iż Bękártowye rzemyęſłá nye mogą robić/ y myędzy pány zdunámi álbo Gárncżarzmi/ Tkacżámi/ y inſſemi wyelkye o tho porywki y poſwarki powſtawáyą. GliczKsiąż B5.

»spora abo poswarek« (1): Prawda ieſt żem tey ſpory/ ábo poſwarku nierad widział GórnDworz Dd5.

»szemranie i poswarki« (1): A wfzytko czyńćie krom ſzemránia y poſwarkow [sine murmurationibus et haesitationibus] WujNT Philipp 2/14.

»poswarki a upory« (1): Quantum potero minuam contentiones, Ile naybárziey będę mógł będę ſie poſwarków á vporów wyſtrzegał. Mącz 338b.

Synonimy: niezgoda, spor, spora, sporka, swar, waśń.

KO