Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POŚWIĄCAĆ

Następne hasło: POŚWIĄCAJĄCY »

POŚWIĄCAĆ SIĘ (18) vb impf

W inf -świą- (1); w pozostałych formach -świą- (14), -świę- (3); -świę- SkarJedn; -świą- : -świę- SkarŻyw (1:2).

sie (10), się (8).

o oraz a jasne.

Fleksja

indicativus
inf	poświącać się
praes
	sg	pl
1	poświącåm się
3	poświącå się	poświącają się

praet
	pl
3	subst	poświącały się

imperativus
	pl
2	poświącåjcie się
3	niech się poświącają

conditionalis
	sg
3	n	by się poświącało

inf poświącać się (1). ◊ praes 1 sg poświącåm się (1). ◊ 3 sg poświącå się (6). ◊ 3 pl poświącają się (2). ◊ praet 3 pl subst poświącały się (1). ◊ imp 2 pl poświącåjcie się (3). ◊ 3 pl niech się poświącają (1). ◊ con 3 sg n by się poświącało (2). ◊ part praes act poświącając się (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII (z Cn) – XVIII w.

Znaczenia

1. Stawać się świętym, uświęcać się (10)
- a. O sakramencie Eucharystii (1)
2. Być obiektem obrzędu święcenia przy pomocy odpowiednich znaków i gestów w religii chrześcijańskiej, być konsekrowanym (3)
- α. O sakramencie Eucharystii (2)
3. Ofiarowywać się, oddawać się komuś (5)

1. Stawać się świętym, uświęcać się; sanctificare se, sanctificari Vulg (10): Leop Ex 19/22, Ios 7/13, 1.Reg 16/5, 1.Ioann 3/3; A wſzelki ktory ma tę nádźieię w nim/ poświąca ſię/ iáko y on święty ieſt. WujNT 1.Ioann 3/3, s. 822.

Fraza: »iżby się poświącało imię święte (a. święte bostwo) Jego [w kim]« (2): iż Pan Bog wiernych ſwych/ dla doſwiádcżenia ſtałośći ich/ á też iżby ſie okázowáło á poſwiącáło imię ſwięte iego w nich/ nigdy bez pokuſy á bez przeſládowánia mieć nie racży. RejPos 281v, [290].

Szeregi: »oświecać się a poświącać się« (1): á iżby ſie w nim vſtáwicżnie oſwiecáło á poſwiącáło ono ſwięthe á wiecżnie nieſkońcżone Boſtwo ſwięte iego. RejPos [290].

»poświącać się a stać się świętym« (1): Poſwiącayćieſie á ſtáńćie ſie ſwiętymi [sanctificamini et estate sancti]/ Bo ia Pan Bog wáſz ieſtem Swięty. Leop Lev 20/7.

a. O sakramencie Eucharystii [przez co] (1): Iáko y teraz kielichy y inne naczynia świętey ołtarzney ofiáry y naświętſzego Sákrámentu/ poświącáią ſię przez dotknienie ćiáłá y krwie Páńſkiey WujNT 98.

2. Być obiektem obrzędu święcenia przy pomocy odpowiednich znaków i gestów w religii chrześcijańskiej, być konsekrowanym; adstringi a. initiari sacris, in iura sacra se adstringere Cn (3):

Fraza: »poświąca się kościoł [czym]« (1): A nákoniec poświąca ſię kośćioł modlitwą kápłáńſką y biſkupią SkarKaz 455a.

α. O sakramencie Eucharystii (2):

Fraza: »Ciało Boże (a. Chrystusowe) poświąca się« (2): Ktemu iż ták w przaſnym/ iáko w kwáſnym pſzenicżnym chlebie/ prawdziwe ſię ćiáło Chrjſtuſowe poświęca. SkarJedn 272; SkarŻyw 372.

3. Ofiarowywać się, oddawać się komuś (5):

poświącać się komu (3): Yáko były v pogánow towárzyſtwá álbo cechy/ ktore [...] Cybeli/ Oſyridi/ Iſidi/ Páni/ álbo ktoremu inemu zmyſlonemu Bogu á czártowi álbo báłwánowi ſye poſwyącáły KromRozm III A6; SkarŻyw 486. Cf »poświącać się Panu Bogu«.

poświącać się za kogo (1): Iáko mnie poſłałeś ná świát/ y ia poſłałem ie ná świát/ Y zá nie ia poświącam śię [sanctifico meipsum]/ áby y ći byli poświęceni w prawdzie. BudNT Ioann 17/19.

Zwrot: »duszą (a. sercem) i ciałem poświącać się« (2): [św. Dympna] przed nim [kapłanem] pánieńſką cżyſtość ſwoię/ Chryſtuſowi oddáła: á duſzą y ćiáłem poświącáiąc ſię iemu/ zá oblubieńcá go ſobie wzięła SkarŻyw 486, 362.

»poświącać się Panu Bogu [przez co]« (1): A niechay ſie miedzy wámi żadny nie znaydzye/ ktoryby miał inácżey á wedle obycżáiow onych [mieszkańców Ziemi Obiecanej] poſwiącáć ſie/ iáko oni cżynią/ przez ogień/ Pánu Bogu ſwemu/ áni ofiárowáć wedle obycżáiow ich dzyatek ſwoich. RejPos 188.

Synonim: 1. oczyściać się; 3. oddawać się, ofiarować się.

Formacje współrdzenne cf ŚWIĘCIĆ.