[zaloguj się]
[pdf]

POWOŁANY (118) part praet pass pf

powołany (103), powołan (15).

Oba o jasne; w formach niezłożonych a pochylone, w formach złożonych jasne.

Fleksja
sg
mNpowołany, powołån nNpowołan(e)
Gpowołan(e)go G
Dpowołan(e)mu D
Apowołan(e)go A
Ipowołanym I
pl
N m pers powołani
subst powołan(e)
G powołanych
D powołanym
A m pers powołan(e)
subst powołan(e)
I m powołan(e)mi

sg m N powołany (40), powołån (15); ~ (attrib) -any (8); ~ (praed) -any (15), -ån (12); -any GroicPorz (4), BiałKat, SkarJedn, KochPs, SkarŻyw, SarnStat; -ån ZapWar, Leop, RejAp, WujJudConf, -any : -ån RejPos (2:5), RejZwierc (1:1), WujNT (3:2). ◊ G powołan(e)go (4). ◊ D powołan(e)mu (2). ◊ A powołan(e)go (2). ◊ I powołanym (3). ◊ n N powołan(e) (1). ◊ pl N m pers powołani (32). subst powołan(e) (1). ◊ G powołanych (8). ◊ D powołanym (4). ◊ A m pers powołan(e) (4). subst powołan(e) (1). ◊ I m powołan(e)mi (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: powołan(y) od kogo (22), przez kogo (3); przez kogo SarnStat; od kogo : przez kogo RejPos (6:1), SkarŻyw (3:1).

Sł stp s.v. powołać, Cn brak, Linde XVI w. s.v. powołać.

1. Wezwany, przywołany (14):

powołany do czego (1): z natury ſwéy wodá tego miéć nie możé/ co ná chrzćie czyni: ále mocą Bożą y ducha S. ſpráwą: który ná prośby y modlitwy náſzé/ przy błogoſłáwiónéy álbo poświęconéy wodźie ieſt bytnośćią ſwoią/ przez modlitwy w kośćiele do tego powołány BiałKat 241.

Przen [czym] (1): Prawdá nie ieſt moiá/ álbo tego/ álbo owego/ ále ieſt wſzyſtkich poſpolita/ ktorzy ſą powołáni ſrogim vpominániem/ ábyſmy iey niechćieli tylko ſobie przywłaſzcżáć ReszPrz 100.
a. Zaproszony (12): Słuchayże tu pilno iż Pan powiedáć racży/ iż obeſłáć był on krol racżył pirwſzemi y drugiemi poſły powołáne ony gośćie ſwoie. RejPos 238v.
Przen (11): Iż thu nam Pan á zbáwiciel náſz opowiáda/ o hoynym dobrodzieyſtwie/ á nieprzebránym bogáctwie ſkárbow/ dobroći/ á miłoſierdzia Bogá Oycá ſwego niebieſkiego/ ktore on nam nędznym goſciom ſwoim/ z dawná á od pocżątku ſwiátá od niego powołánym/ zgotowáć záwżdy á miłośćiwie ſpráwowáć racży. RejPos 157v.

powołan(y) do czego (5): RejPos 176v; KarnNap B3; nie dármo mowi Ewánieliſtá/ Pirwſzy Piotr: [...] iż pierwey niżli inni do náuki Chryſtuſowey powołány był SkarJedn 74; Káżdy ma trwáć w tym ſtanie/ w ktorym powołan ieſt do Chrześćijáńſkiey wiáry. WujNT 1.Cor 7 arg; SkarKaz 520b.

powołany na co (2): RejPos 176v; wſzákże to był przywiley Piotrá S. z woley y z obránia Bogá ſámego/ áby pierwiaſtki nie tylko Zydow ále y Pogánow przez vſtá iego ná wiárę były powołáne WujNT 462.

a) W aluzjach i nawiązaniach do biblijnej przypowieści o uczcie (Matth 22 i Luc 14) [w tym: na co] (3): Iuż pewnie wieſz żeś ieſt powołan od Páná ná ty wdzięcżne á hoyne gody iego RejPos 239v, 159 marg.

powołań do czego (1): Pátrzayże też pilno iako Páweł s. záſię też ná cię woła/ á iáko cie ſrodze vpomina/ gdyżeś ieſt powołan do thego ſwiętego wezwánia Páná ſwoiego/ á ná tę hoyną wiecżerzą iego/ kthorąć iuż zgotował Pan twoy RejPos 158v.

Szereg: »przeźrzany i powołany« (1): [Pan] tákie przeźrzáne/ y tákie powołáne miłoſniki ſwoie/ poſyła ná vlice y ná drogi/ opowiedáiąc [...] iż káżdemu będzye ſzyroko tá fortká otworzona/ do tych wdzyęcżnych á obfitych god iego. RejPos 239.
2. Wybrany i przeznaczony do wypełnienia jakiejś roli, misji, funkcji urzędowej; vocatus Vulg (74):
a. Przez Boga (54): RejAp 88 marg, Ee3v; RejPos 286; Zgory teſz ten [Paweł św.] powołány był nie od ludzi/ áni przez ludzie: vwierzył w Páná Iezuſa Chryſtuſa/ wziął Chrzeſt zwłaſney wiáry: nie w wodzie/ ále w krwi właſney. SkarŻyw 208, 127; O S. Máttheuſzu mamy Matth: 9.9. Mar: 2.14. Luk: 5.27. ktory będąc pierwey Celnikiem/ powołány od Páná sſtał ſię vczniem iego. WujNT przedm 41; Piotr był pirwſzym/ nie z ſtrony powołánia (Bo iáko Ambroży ś. piſze/ pirwey Andrzey niżli Piotr był powołan: A przedſię nie on otrzymał przodkowánie/ ále Piotr) lecz z ſtrony zwierzchnośći y przełożeńſtwá nád innymi Apoſtoły. WujNT 43, 217, 435, Rom 1/1, 7, Xxxxx, Aaaaaa4; SkarKaz 519a.

powołany do czego (4): RejPos 176v, 273v; A ták pocżciwy cżłowiek káżdj by też był y właſnie do ták zacnego/ á może rzec práwie ſwięthego mieyſcá powołány/ ma ſie iſde ná czo rozmyſlić RejZwierc 40v; Ale ſłużebność ſłowá Bożego y Swiątośći/ pewnym tylko á do tego powołánym oſobam należy WujJud 147.

powołany z kogo (1): prawdziwa ofiárá ktorą Bog ma być chwalon/ [...] miáłá być ná káżdym mieyſcu po wſzem świećie/miedzy Chrześćijány z ludu pogáńſkiego powołánemi y obránymi według proroctwá Máláchiaſzowego. WujNT 318.

powołany ku czemu (3): Powołáni ieſteſcie/ [...] ku vznániu TAIEMNICE BOGA, y Oycá y Syna SarnUzn G; RejPos 281, 317v.

powołan(y) na co (9): znaydzieſz w ſpráwach Apoſtolſkich iáko Máciey ſwięty był powołan ná kápłáńſtwo po śmierći Iudaſzowey. RejAp 88v, 175; Iáko przyrodzenie cżłowiecże záwżdi ſie ná pychę á ná powyzſzoność ſwiátá thego ciągnie/ y iáko w tym ma być ſkromiono y iáko ſie w tym záchowywáć máią/ ktorzy ſą ná tho z woley Bożey powołáni. RejPos 315v marg, 286v; Otóż maſz Páwłá S. náukę. A iżby wiedźiał/ którzy to ſą prawdźiwie powołáni ná to poſłuſzeńſtwo: krótkoć powiem/ iáko ié maſz poznáć. BiałKat 363v, 363v marg; y zrozumiał ieſzcże ſpiąc/ iſz ten napoy y kielich znácżył męcżeńſki koniec: ná ktory powołánym ſię być od Bogá poznał. SkarŻyw 74, 597. Cf »powołany na urząd«.

powołany przez co [= za sprawą czego] (1): PAweł powołány Apoſtoł Ieſu Chriſtuſow/ przez wolą Bożą WujNT 1.Cor 1/1.

powołany czym (3): Tákże y Bernát Swięty powiáda/ Boiáźnią powołáni/ ále miłośćią vſpráwiedliwieni bywamy. WujJud 96. Cf »powołaniem powołany być«, »słowem powołany«.

powolan(y) w czym (2): A ták ieden każdy w cżym ieſt powołan/ bráćia/ w tym niechay trwa przed Bogiem. Leop 1.Cor 7/24. Cf »w powołaniu powołany być«.

powołany dokąd (1): BibRadz Act 16 arg cf W przeciwstawieniu.

W połączeniach szeregowych (2): Leop Apoc 17/14; ten ſwięthy cżłowiek á then zwolennik Páńſki/ nigdy o tym nic nie myſląc/ nigdy fſe tego nie nádzyewáiąc/ ieſt náznácżon/ przeźrzan/ y powołan práwie przez Duchá ſwiętego/ ná ſtan Apoſtolſki RejPos 286v.

W przeciwstawieniu: »pohamowany ... powołany« (1): 7. Zá wolą Bożą pohámowáni ſą od niektorey kráiny. 9. A do iney ſą powołáni. BibRadz Act 16 arg.

Zwrot: »powołaniem, w powołaniu powołany być« (1:1): RejPosWiecz2 94; PRoſzę was tedy ia więźień w Pánu/ ábyśćie żyli przyſtoynie temu powołániu ktorymeśćie powołáni [ut digne ambuletis vocatione, qua vocati estis] WujNT Eph 4/1.
Wyrażenia: »słowem powołany« (1): Dziwna rzecz/ iáko ten ktory karániem ćieleſnym do Ewángeliey przyſzedł z przymuſzenia/ więcey niżli oni wſzyścy ktorzy ſámym ſłowem powołáni byli/ w Ewángeliey prácował. WujNT 434.

»powołany na urząd« (1): Náznáczyłem ia królá iuż ludowi memu. Dawid ſługá móy wierny/ ten ieſt powołány Ná ten vrząd ták zacny/ ten ieſt pomázány [Vulg Ps 88/21]. KochPs 133.

Szeregi: »powołan(y) i (a) naznaczon(y)« [szyk 1:1] (2): áby ſie káżdy wierny roſkochał w tym/ iż też ieſt náznácżon á powołan do opánowánia opieki á o kroleſtwá Páná ſwego RejPos 273v; WujNT Aaaaaa3v.

»powołany i obrany« (1): WujNT 318 Cf powołany z kogo.

»powołany, pomazany« (1): KochPs 133 cf »powołany na urząd«.

»poświęcony, powołany« (1): [Paweł i Sostenes] poświęconym w Chriſtuśie Ieſuśie/ powołánym [sanctificatis ... vocatis] świętym/ ze wſzytkimi wzywáiącymi imieniá Páná náſzego Ieſu Chriſtá/ ná wſzelkim mieyſcu y ich y náſzym. Láſká wam y pokoy od Bogá Oycá WujNT 1.Cor 1/2.

»powołany a przeźrzany« [szyk 1:1] (2): A tu iuż będzyeſz dobrodzyeiem káżdego/ á thu iuż vkażeſz wſzytki znáki po ſobie/ iżeś ieſt práwy ſługá Páná thwoiego/ á práwie właſnie przeźrzány á powołány od niego/ ku pocieſze ludu iego. RejPos 317v, 281.

α. W funkcji rzeczownika [w tym czyj (8): pron poss (3), ai poss (3), G pron (2)] (13): Słyſzyſz tu nędzniku ſłyſzyſz/ iż powołánie inſze nie ma być iedno od ſámego Páná A iákoż maſz znáć tego powołánego od Páná? RejAp 88; Przeſtań zle cżynić/ [...] gdyż to ieſt znák tych powołánych od Páná/ ktorzy ſie zrodzili ábo wychowáli miedzy ludem Krześćiánſkim RejPos 239; Niewdzyęcżność powołánych. RejPos 240v marg, 176v, 239 [2 r.]; w Zydoſtwie/ (to ieſt w kośćiele powołánych Bożych) znáiomy Bog ieſt SkarJedn 8; WujNT Rom 1/6.
Szeregi: »powołany a naznaczony« (1): on [Pan] nie tylko powołánych ſwoich á náznácżonych ſwoich nie opuſzcża/ ále iáko ſłyſzyſz/ y pogánow/ y ludzi nikcżemnych RejPos 206v.

»przełożony a powołany« (1): Słuchayże iáko tu Pan przypomináć racży tę cżuyność wiernych ſwoich/ [...] á zwłaſzcżá przełożonych á powołánych ſwoich nád ſwiętemi owiecżkámi ſwoiemi RejPos 345v.

»powołany a przeźrzany« (1): Ale nam powołánym á przeźrzánym ſwoim nierowno inácżey racżył dáć á rozſzáfowáć ty vpominki á ty dáry ſwoie. RejPos 205v.

»powołany i wezwany« (1): Tho ieſt natrudnieyſza roſpráwá miedzj inemi trudnemi roſpráwámi/ iáko mamy ty powołáne y ty wezwáne rozumieć. RejPos 238v.

»powołany i wybrany« (1): przyśle [Pan] iuż dzięń ſądny/ y Antychryſtá/ ktory Kośćioł Boży ſpuſtoſzy po wielkiey cżęśći/ á wmáłey kupie zoſtáną powołáni y wybráni Boży. SkarJedn 384.

b. Przez zwierzchnika (najczęściej religijnego) (20): porządek ná tym ieſt/ áby ći ktorzy porządnie powołáni ſą mogli pokázáć/ że álbo od Bogá ſámego/ álbo od Apoſtołow/ álbo od namieſtnikow ich ſą powołáni WujJud 30v.

powołań do czego (1): prawdźiwey poſługi y vrzędow kośćielnych nikt ku ſobie ćiągnąć nie ma/ [...] cżekáć ma każdy áby go wezwano/ á iżby od zwirzchnośći ſtuſznie y pobożnie do tego był powołan WujJudConf 146.

powołan(y) na co (8): BiałKat 161; RejZwierc 38v; Gdy tedy to ſłowo Boże przez Páſterze porządnie ná to powołáne w Kośćiele bywa opowiedáne/ wierzymy zá pewne/ iż tám ieſt prawdźiwe ſłowo Boże. WujJudConf 30; ále temu/kto ná nie [pasterstwo dusz ludzkich] porządnie powołány/ z dobrym proſtym ſercem idzie: żeby Bożego zyſku á nie ſwego ſzukał. SkarŻyw 238; WujNT 129, 801. Cf »na urząd powołany«.

W połączeniu szeregowym (1): Słudzy tedy kośćiołá Chryſtuſowégo ná to [odpuszczanie grzechów] porządnie powołáni/ y przez Biſkupy iáko ſtárſze kośćiołá páńſkiego wyſádzeni/ á ludowi poſpolitemu przez ich błogoſłáwieńſtwo podány/ máią moc tę BiałKat 161.

Wyrażenia: »porządnie powołany« (13): BiałKat 161; Bo wáſzy Miniſtrowie porządnie powołáni być niemogą/ ktorzy od żadnego Biſkupá Kośćiołá Powſzechnego nie ſą ná ten vrząd wyſádzeni. WujJud 30; Miniſtrowie [innowiercy] nie ſą páſterze porządnie powołáni, bo im PIOtr nieotworzył do Owcżárniey. WujJud 30 marg, 30, 88, Mm6v; WujJudConf 30; SkarŻyw 238; O co iákom przed tym w modlitwách y ofiárách moich Páná Bogá ze wſzyſtkiego ſercá proſił/ choć niegodny kápłan/ y ná ten cżás porządnie powołány Dźiekan kośćiołá wáſzego/ ták y teraz proſzę y nápotym proſić będę ReszPrz 113, 102; Ci drzwiámi/ to ieſt przez Chriſtuſá/ wchodzą; ktorzy porządnie powołáni y poſłáni bywáią od tych/ ktorym Chriſtus dał tę moc poſyłánia. WujNT 348, 129, 349; [wierzymy y wyznawamy/ że ſkoro Kápłán porządnie powołány poświęći chleb y wino ſłowem Bożym/ [...] że tám iuż nie ieſt chleb y wino WujPos 1590 272 (Linde s.v. powołać)].

»na urząd powołany« (2): A wáſzy [tj. ewanjelików] Miniſtrowie nie więcey mogą odpuſzcżáć grzechy/ iedno iáko ktory Szwiec ábo Kráwiec: poniewaſz nie ſą kápłani/ porządnie ná ten vrząd powołáni. WujJud 88; NiemObr 49.

»urzędownie powołany« (2): Ten to rzemieſlnik co ſię piſmem świętym báwi/ nie ieſt inſzy iedno kápłan vrzędownie powołány ReszPrz 102, 111.

Szeregi: »(ani) posłany i (ani) powołany« [szyk 2:1] (3): ſtrzeżćie ſię tych wſzyſtkich/ ktorzy porządnie nie ſą poſłáni/ áni powołáni ReszPrz 102; WujNT 348, 349.

»powołany i poświęcony« (1): nie wſzyścy máią mocy przepowiádánia ſłowá Bożego/ y ofiárowánia ofiáry Mſzey ś. [...] iedno ći ktorzy ná to oſobliwie ſą powołáni y poświęceni. WujNT 801.

»powołan a potrzebowan« (1): NVż ieſlićby ſie też przytrefiło/ iżbyś ná iáki vrząd ziemſki álbo ná iákikolwiek inſzy/ álbo ná pobory/ álbo ná iákie inſze Rzeczypoſpolithey ſpráwy był powołan á potrzebowan/ ieslibyś mogł bez tego ſie obeydź thedyćby máło nie lepiey. RejZwierc 38v.

»wybrany i powołany« (1): Apoſtoły drugie ná ten cżás z Piotrem weſpołek będące/ y ná ieden vrząd z Piotrem wybráne/ y powołáne od Piotrowey zacnośći odſtrychnąć chcą NiemObr 49.

3. Oskarżony przed sądem (29): ZapWar 1512 nr 2083; Mężoboycá powołány nie bywa oblicznie pozywan trzy kroć/ tylko przywoływan obyczáiem wyſzſzey opiſánym. GroicPorz n3; POwołány kto będźie/ á chce by tho potćiwoſći iego nieſzkodźiło/ dwoiá drogá ieſt ku temu. GroicPorz o2v, ov; SarnStat 513.
Wyrażenia: »jawnie powołany« (1): ty ktorych pravo niedopvſcza bronicz Koſcziolovi, to ieſt noczny ſkodniczy wzbozv, y gruntow abo rol rozboyniczy volnych drog, zlodzieye iawnie povolani, abo trzi krocz w Regeſtrze piſani, [...] Czi a takovi mayą bycz ſkoſcziolov brani a niebronieni. ComCrac 20.

»niesłusznie powołany« (1): opiſány ieſt porządek/ iáko ſye kto ma od powołánia wyzwolić/ ieſli będźie nieſłuſznie powołány. GroicPorz o.

Szeregi: »powołany albo klęty« (1): ODpowiedź po żáłobie ieſt dwoiáka. Iedná gdy ſye pozwány zbrania áby nie odpowiádał. A to w ten czás bywa/ kiedy przećiw powodowi odpor ma/ iż ieſt powołány álbo klęty GroicPorz v4.

»powołany albo pozwany« (1): tákowy mężobóycá będąc powołány przez ſtronę obráżoną/ álbo przyiaćioły zábitégo będąc pozwány do ſądu Królá IegoM. [...] ma bydź karan SarnStat 1172.

α. W funkcji rzeczownika (20): Wſzákże też to bywa ná łáſce zwierzchniego Páná/ iże powołány po czáſye námienionym możebyć przywrocony ku práwu ſwoiemu GroicPorz o3; POwołánego imienie ieſliby ná Krolá było wźięte/ Dźiedźicy powołánego ták go doydź mogą/ gdy poki rok y ſzeſć niedźiel niewynidźie przyſyęgą v Krolá/ iże oni Oycowſkiego vczynku áni rádą áni żadną pomocą nieſą winni. GroicPorz o3; POwołánemu żaden niepowinien ná Sądźie odpowiedáć/ álbo ſye vſpráwiedliwiáć ná żadne żáłoby: Ale powołány káżdemu ſye vſpráwiedliwić powinien. GroicPorz o3v, o [2 r.], ov, o3 [2 r.], o3v, hh3 (17); Maleficus ſemel, bis, ter powołány, iuż tráći, że mu nieprzyſądzáią przyśięgi. SarnStat 792.
Szereg: »pozwany a (i) powołany« [szyk 2:1] (3): A gdy pozwány nie ſtanie/ tedy od oney ſpráwy iuż vpada/ á powołány s ſtrony Sędźiego bywa wolen GroicPorz o2v, o2v; POmocnicy zábićia Szlácheckiéy oſoby/ obwinieni powołány y pozwány/ ieſliby ſie z ſześćią świádków káżdy z nich zoſobná nie odwiódł y nieuſpráwiedliwił áktorowi/ [...] tedy SarnStat 1172.
4. Obiecany (1): Nie dáymy ſie też vwodzić thym żonam/ áni thym wſiam/ to ieſt/ márney pracey á nábyciu márnemu ſwiátá tego/ dla ktorego ociągamy ſie á niechcemy iść ná thy powołáne gody/ do tego thák wdzęcżnego goſpodarzá ſwego. RejPos 160v.

Synonimy: 1. przyzwany, wezwany; a. zaproszony; 2. naznaczony, obrany, odłączony, wybrany; 3. obwiniony, obżałowany, oskarżon, pozwany; 4. narzeczony, obiecany.

Cf NIEPOWOŁANY, POWOŁAĆ

MN