[zaloguj się]
[pdf]

PRAWOWIERNY (55) ai

a jasne; o oraz e prawdopodobnie jasne (tak w prawo oraz wierny).

Fleksja
sg
fN nNprawowiern(e)
Gprawowiern(e)j Gprawowiern(e)go
Aprawowierną Aprawowiern(e)
L Lprawowiernym
pl
N m pers prawowierni
G prawowiernych
D prawowiernym
A m pers prawowiern(e)
I m prawowiern(e)mi
L prawowiernych
inne formy
sg N - prawowierny; sg G - prawowiern(e)go; sg D - prawowiern(e)mu; sg I - prawowiernym; sg V - prawowierny

sg N prawowierny (4). ◊ G prawowiern(e)go (2). ◊ D prawowiern(e)mu (1). ◊ I prawowiernym (2). ◊ V prawowierny (5). ◊ f G prawowiern(e)j (7). ◊ A prawowierną (1). ◊ n N prawowiern(e) (1). ◊ G prawowiern(e)go (1). ◊ A prawowiern(e) (1). ◊ L prawowiernym (1). ◊ pl N m pers prawowierni (14). ◊ G prawowiernych (5). ◊ D prawowiernym (3). ◊ A m pers prawowiern(e) (5). ◊ I m prawowiern(e)mi (1). ◊ L prawowiernych (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde bez cytatu.

Przestrzegający ściśle zasad danej wiary, zwłaszcza który nie odstąpił od swego, uznawanego za prawdziwe wyznanie, nie heretyk; orthodoxus, qui rectae est opinionis a. sententiae a. fidei Cn (55): Bo tám ieſli co Chrześćian zoſtáło/ tedy bárzo máło práwowiernych: wſzytko Neſtoryani/ Iakobite/ Ormiánie/ Ewtychyani. SkarJedn 166, 228; y vcżynił żydowſki Zbor zebrawſzy Heretyckie Biſkupy/ ktorzy oyce práwowierne potępili SkarŻyw 300, 391; Dobrze tedy práwowierni Kośćiołá Bożego Doktorowie/ troiáką godność z ſtrony tey świątośći w ſtworzeniu rozumnym vpátruią. LatHar 247, 6, 257.

prawowierny komu (1): Kośćiołá członki ſą práwowierni iedney głowie Chriſtuſowi y iego namiáſtkowie poddáni/ ták z Zydow iáko y z Pogánow. WujNT Zzzzz3.

W połączeniu z nazwą wyznawcy określonej wiary (12): Wſzyſcy Grekowie práwowierni nigdy tego przeć nie mogli áni mogą/ iż Duch S. ſynowſki ieſt SkarJedn 283; Zydowie práwowierni. Zydowie kácerze. Zydowie niewierni. WujNT 517 marg; Lecz Kátholicy práwowierni/ choćia wierzą y wyznawáią [...] iż Chriſtus ieſt Bogiem prawdziwym: iednák przećię nie máią dwu/ áni trzech Bogow prawdziwych. WujNT 828. Cf »prawowierny chrześcijanin«.

W przeciwstawieniu: »prawowierny ... niewierny« (1): Ták zelżone ieſt to miáſto/ ktore będąc práwowierne ieſzcże w ſobie ma niewierne Arryany. SkarŻyw 87.

Wyrażenia: »prawowierny chrześcijanin« [szyk 7:2] (9): tedy ſię [papież Grzegorz III] do Károlá Krolá Fráncuſkiego/ [...] iáko do práwowiernego/ y wielce cżeść Bożą y kośćielną miłuiącego Chrześćiániná/ po obronę vćiekł SkarJedn 199; Ale niewiem cżego ſię tu wſtydźiź/ ábo cżym ſię brzydźić ma práwowierny Chrześćiánin. LatHar 56; NAucż ſię/ Chrześćijáninie práwowierny/ o tym przykazániu tych rzecży. LatHar 119, +2, 81, 284, 331, 380; Ktory tytuł [tj. katolik] ták właśnie práwowiernym Chrześćijánom ſłuży WujNT 444.

»prawowierny kościoł« (1): Niechay w on cżás nie ſłábieie we mnie wiárá powſzechnego y práwowiernego kośćiołá twego LatHar 643.

»prawowierna nauka« (3): SkarJedn 107, d8; Tyś ieſt Kácermiſtrzow gubićiel/ Kśiążę/ Doktor/ y głowá práwowierney náuki/ y wiáry niepokaláney. SkarŻyw 394.

»prawowierna wiara« [szyk 3:2] (5): krotki wyrok dáli o prawdzie práwowierney wiáry/ ktorą w tey mierze Kośćioł Rzymſki wyznawa. SkarJedn 315, 205; SkarŻyw 358, 576, 595.

»prawowierne wyznanie« [szyk 2:1] (3): Teć ſą pięć Artykułow/ Cny cżytelniku o ktore grá ſzłá: to ieſt ná ktore ſię iednomyſlnie w duchu S. y práwowiernym wyznániu wiáry Kátholickiey zgodził kośćioł Grecki z Láćińſkim. SkarJedn 273; SkarŻyw 357; LatHar 251.

Szeregi: »prawowierny, (i) katolicki« [szyk 2:1] (3): iż káżdy Kátholicki y práwowierny Pátryárchá/ náſtępuiąc ná ſtolicę/ wyznánie wiáry do Rzymu poſyłał/ á poćwierdzenia od Papieża prośił. SkarJedn 210; Bądz teſz tego pewien iſz Ruś ná pocżątku práwowierną y Kátholicką wiárę/ gdy ieſzcże ná on cżás y Grekowie w poſłuſzeńſtwie kośćiołá Rzymſkiego żyli/ przyięli. SkarŻyw 576, 357.

»nabożny i prawowierny« (1): Zchrześćiáńſkim y práwie nabożnym y práwowiernym Ceſarzem mowię SkarJedn 187.

»powszechny i prawowierny« (1): LatHar 643 cf »prawowiemy kościoł«.

»święty i prawowierny« (1): A ná ono [...] ktoſię nie zdumieie/ iżeś ty teraz po świętych y práwowiernych oycách/ po tyśiącu y dwudzieſtu lat nowym ſię potwarcą ná Láćińſki kośćioł wyrwał SkarJedn 247.

α. W funkcji rzeczownika (19): SkarJedn 48, 105, 126, 334; Z drugiey ſtrony rádzi temu byli Heretycy/ iſz ſię pohańbienia ſpodziewáli ná práwowierne SkarŻyw 372; Konſtáns Ceſarz/ zachodnych pańſtw Kátholik/ bacżąc vćiśnienie wielkie kośćiołow od Arryanow: piſał brátu Konſtáncyuſzowi Heretykowi onemu/ áby kośćioły wroćił práwowiernym SkarŻyw 391, 90, 299, 301, 390, 392, 399 [2 r.]; Zá cżym cżłonki tego kośćiołá wſzyſcy práwowierni/ ſą ſyny Bożymi/ y ſpolnemi z Pánem Kryſtuſem dźiedźicámi chwały wiecżney. PowodPr 16; Lecz iż haeretykowie chlubili ſię też imieniem Chrześćijánow/ áby práwowierni od fáłſzywych Chrześćijánow rozeznáni byli/ názwáni ſą Kátholikámi/ podobno od ſámych Apoſtołow WujNT 444, Ddddddv.
Szeregi: »katolicy i prawowierni« (2): Y Ceſarzowie Chrześćiáńſcy/ iáko Grácyany y inni miedzy onym rozmáitym rozerwánim Heretyckim/ te Biſkupy zá Kátholiki y práwowierne mieli/ ktorzy z Papieżem ſpołecżność trzymáli. SkarJedn 146; WujNT 31.

»posłuszny a prawowiemy« (1): Druga áby s ſtrony klucży/ poſłuſznym á práwowiernym do mocy kośćielney y ſpráwowánia zbáwienia ludzkiego/ do ſzáfunku ſkárbow Bożych otwarzał/ á złe nieſpokoyne y Heretyki karał SkarJedn 122.

Synonimy: α. ortodoks, prawdowiarca.

Cf [PRAWOSŁAWNY]

MP