Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZEPRAWIACZ

Następne hasło: PRZEPRAWIAĆ SIĘ »

PRZEPRAWIAĆ (14) vb impf

e oraz oba a jasne.

Fleksja

indicativus
inf	przeprawiać
praes
	sg
1	przeprawiåm
3	przeprawiå

imperativus
	pl
2	przeprawi(a)jcie

inf przeprawiać (1). ◊ praes 1 sg przeprawiåm (2). ◊ 3 sg przeprawiå (9). ◊ praet 3 sg m przeprawiåł (1). ◊ imp 2 pl przeprawi(a)jcie (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde także XVII w. (z Cn) s.v. przeprawić.

Znaczenia

1. Umożliwiać przedostanie się na drugi brzeg (1)
2. Torować, umożliwiać przejście (2)
- Przen (1)
3. Leczyć umożliwiając odpływ płynów, udrażniać (8)
4. Łagodzić czyjś gniew (3)

1. Umożliwiać przedostanie się na drugi brzeg; traducere, traicere, transportare, transvehere Cn [kogo] (1):

Zwrot: »przeprawiać na drugą stronę« (1): Schadzáło ſie wiele ludu do niego [do Ezechiela] do tey rzeki/ ktore przepráwiał po wirzchu wody nogámi ſuchemi ná drugą ſtronę. BielKron 96.

2. Torować, umożliwiać przejście [komu] (2):

Zwrot: »przeprawiać drogę« (1): Spiewaycie panu bogu [...] gdi będzie w niebo wſtępował z wielkim zwycięſtwem. przeprawiaycie iemu drogę [iter facite ei] ktory wſtąpił na zachod WróbŻołt 67/5.

Przen (1):

Zwrot: »drogę [czym] przeprawiać« (1): Drugi pożytek zacnyeyſſy yeſt/ że mu [nauczyciel dyscypułowi] drogę ku zbáwyenyu nauką ſwą ſcyele y przepráwya GliczKsiąż N5v; [BiałPos 44 (Linde s.v. przeprawić)].

Szereg: »słać i przeprawiać« (1): GliczKsiąż N5v cf Zwrot.

3. Leczyć umożliwiając odpływ płynów, udrażniać [co] (8): [lekarstwo] Zatkanie wątroby, Slezony/ y nyrek: przeprawia. FalZioł ++v; [wódka z korzenia kosaćca] Niepłodną niewiaſtę ſprawuie ku pocżęciu/ zaſtanowienie rzecży iey przeprawia FalZioł II 7c; VOdkę trawową gdi ktho pije/ lędzwi cżyſci y zatkanie ich przeprawia FalZioł II 12c, ++3 [2 r.], I 154d, II 4a.

przeprawiać komu (1): [cząber] zaſtanowienie ktoreykolwiek rzecży, to ieſt mocżu albo paniam rzecży gich przeprawia/ maciczę cżyſci z wilkoſci złych FalZioł I 143b.

4. Łagodzić czyjś gniew; pacare Mącz, Cn; conciliare Mącz; placare, propitiare, reconciliare (animum a. gratiam), reddere pacatum a. propitium, redigere in antiquam concordiam, restituere gratiam a. in gratiam Cn (3): Paco, Spokoyę/ Iednam/ Przepráwiam. Mącz 285c.

przeprawiać kogo (1): Dano im potym ná łaſkę krolá przepráwiáć á ſpráwowáć ſie z oſkárżenia ſwego BielKron 402.

Zwrot: »przeprawiać [komu] gniew [u kogo]« (1): Concilio, Yednam, Przepráwiam komu gniew v kogo Mącz 62d.

Synonimy: 1. przeprowadzać; 4. jednać, przepraszać.

Formacje współrdzenne cf PRAWIĆ.

Cf PRZEPRAWIAJĄCY, PRZEPRAWIANIE

LWil