[zaloguj się]
[pdf]

PRZEROWNAĆ (26) vb pf

e oraz a jasne; -rów- (5) KochPieś, JanNKar, SarnStat, SiebRozmyśl, GosłCast, -row- (1) KochPs.

Fleksja
inf przerównać
praet
sg pl
1 m m pers -smy przerównali
2 m -ś przerównåł m pers
f -ś przerównała m an
3 m przerównåł m pers przerównali
f przerownała m an
n subst przerównały
conditionalis
sg
2 f byś przerównała

inf przerównać (2). ◊ fut [2 sg przerównåsz.] ◊ 3 sg przerównå (3). ◊ 3 pl przerównają (6). ◊ praet 2 sg m -ś przerównåł (1). f -ś przerównała (1). ◊ 3 sg m przerównåł (4). f przerownała (3). ◊ 1 pl m pers -smy przerównali (1). ◊ 3 pl m pers przerównali (3). subst przerównały (1). ◊ con 2 sg f byś przerównała (1).

Sł stp, Cn brak, Linde także XVII(XVIII) – XVIII w.

Przewyższyć pod jakimś względem (26):
a. Wzrostem, wysokością (3):

przerownać czym (2): Kiedy pospołu byli z pany trojańskimi. Jeśli przyszło stać, zawżdy ramiony wielkimi Przerownał Menelaus [Ulissesa] KochMon 26. Cf Zwrot.

Zwrot: »[kogo] głową przerownać« (1): Drudzy – widzę – są, co go głową przerownają, Ale tak podobnego [= urodziwego] oczy nic nie znają KochMon 25.
Przen [co] (1): O pánie/ dobroć twoiá do niebá przeſtáłá/ Prawdá obłoków śięga: góry przerownáłá KochPs 51.
b. Wiekiem [kogo czym] (1): A boday tá wdźięczna twarz odmiány nie znáłá/ Byś dobrze y Sybillę láty przerównáłá. KochPieś 5.
c. Ilością (2):

przerownać co (1): á wydaẃáią [!] mię wyſtępki moie więczſſe niż ia onich rozumiem ktore ſnadz przerownáły liczbę włoſow moich RejPs 61.

przerownać czym (1): v nas Polaków Káźimiérz Wielki/ [...] który nie ták dla victoriy/ którémi téż y inni Królowie z nim zrównáli/ álbo y przerównáli: ále więcéy od praw któré nádał [...] Wielkim ieſt názwan. SarnStat *3.

d. Cechami, zwłaszcza dodatnimi (20): ále Bogu człowyek porownan być nyemoże/ [...] by też był doſkonáłym/ nyerzkąc iżeby myał przerownáć KromRozm II f; A obácż iáko dziſieyſzy Polacy y rozumy y rozlicżnemi kſtałty ſą thák ozdobieni/ że ſnadź ze wſzytkiemi narody ſłuſznie ſie porownáli/ ieſliże nie przerownáli. RejZwierc 267v.

przerownać kogo (12): [ieſli inſzych nie przerównaſz, pewnie ze wſzytkimi łácno zrównáć możeſz. CerGór 8.] Cf przerownać kogo czym; kogo w czym; Zwrot.

przerownać kogo czym (7): To wſzytko Latycżyńſcy záwſze s ſobą máią/ Epáminundá krolá ſławą przerownáią. PaprPan S4; Bo lepſzy rozum męſtwo ći Wirzbiccy máią/ Y doſtátkiem ſnadź náſzy krolá przerownáią PaprPan T2, I4, Q3v, T; Coś pánno [Maryjo] zá weſele Miáłá/ gdyś go [Jezusa] widźiáłá? Słow nie trzebá wiele/ Sámá rzecz świádczy/ żeś tym Króle przodki ſwoie Wſzytki przerównáłá SiebRozmyśl F4v. Cf Zwrot.

przerownać kogo w czym (4): Tego to Sálomoná Pan Bog ieſzcże z młodych lat iego przeyrzał/ iż go rozumem tákim obdárzyć racżył/ iż go nikt w nim nie przerownał. BielKron 75v; PaprPan G4. Cf Zwrot.

przerownać w czym (5): Z ktorą nácią [tj. Niemcami] iż y my Polacy pod iednymże Niebieſkim záćiągiem mieſzkamy: tedy iáko ſekt y złych obycżáiow/ ták y tákowego opilſtwá dobrzeſmy od nich przechwyćili/ y ledwa w nich nieprzerownáli. PowodPr 73. Cf przerownać kogo w czym.

W przeciwstawieniach: »porownać (a. zrownać) ... przerownać« (3): tedyś W. W. ſnadź ze wſzytkiemi ſtany iuż wiekow doſkonáłych nie thylko porownał/ ále ſnadź y dáleko przerownał. RejZwierc 119; Wiem że [Nowy Karakter Polski (tyt.)] nie zrówna [sławie tych, którym jest dedykowany]/ á mniéy ieſzcze przerówna JanNKar A4; y trudno im [innym językom] we wſzytkim porównáć, przerównáć niepomyślay GosłCast 5; [CerGór 8].

W charakterystycznych połączeniach: przerownać dostatkiem, dowcipem, mądrością, sławą (2); przerownać w męstwie, w rozumie.

Zwrot: »we wszytkim, na wszem, wszem przerownać [kogo]« (2:1:1): Bo naydzyeſz w iego głowie porádę vcżćiwą/ Chociaż nápoły z żártem lecż wierz mi prawdziwą/ Iuż mu ni w cżym nie zdoła on Lárgius Rzymſki/ We wſzytkim go przerowna ten náſz Ian Sienińſki. PaprPan G2; Snadź go [Orzechowski Agiropilusa] iuż wſzem przerownał choć ten Ceſárzem był/ Bo on nigdy ná wſzytkim ták porządnie nie żył/ Iáko ten zacny ſláchćic tu w Podolſkim kráiu PaprPan Bb2, M3, P2.
Szereg: »zrownać albo przerownać« (1): SarnStat *3; [Synu miły, siła tu o mnie [Janie Tarnowskim] zacnych rzeczy Stanisław Orzechowski ludziom powieda [...]. Starajże się tedy, chcesz li ze mną zrównać, albo też i przerównać [...], abyś przykładem moim człowiekiem dobrym a cnotliwym w Polszcze był. OrzŻyw 287 (Linde)]. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.]
α. Z podmiotem nieosobowym [co] (2): Ták iż też zelżywość przerownáłá onę pierwſzą zacność iego [Iuxta gloriam eius fuit ignominia eius]/ á ono iego wielkie wywyzſzenie obroćiło ſię w żáłoſne nárzekanie. BibRadz 1.Mach 1/42; BudBib 1.Mach 1/42.

Synonimy: celować, przenieść, przewysszyć.

Formacje współrdzenne cf ROWNAĆ.

Cf PRZEROWNANY

SBu, ALKa