[zaloguj się]
[pdf]

PRZESIĄC (14) vb pf

e jasne (w tym 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf przesiąc
praet
sg
3 m przesiągł
f przesięgła
plusq
sg
3 m był przesiągł
conditionalis
sg pl
2 m m pers byście przesięgli
3 m by przesiągł m pers

inf przesiąc (2). ◊ fut 1 sg przesięgę (1). ◊ 2 sg przesiężesz (1). ◊ 3 sg przesięże (3). ◊ praet 3 sg m przesiągł (4). f przesięgła (1). ◊ [plusq 3 sg m był przesiągł.] ◊ con 3 sg m by przesiągł (2). ◊ [2 pl m pers byście przesięgli.]

Sł stp notuje, Cn brak, Linde także XVII w.

1. Przewyższyć, prześcignąć; vincere Mącz (12):
a. Okazać się lepszym lub gorszym pod jakimś względem [kogo, co] (8):

[przesiąc w co [= czym]: W przyjaźń wielkich monarchów, w świetność, w skarby, w sługi, Trudno by go i z możnych panów przesiągł drugi. RybWiersze 93.]

przesiąc [kim], czym (8): tam [w Atenach] nauką á mądroſcią wſzitki ſwe towarzyſze przeſiągł [Platon]. BielŻyw 79; BielKron 42v, 244v; Ut vitae tuae superstes suppetat, Aby cie żiwotem przeſiągł. Mącz 296b; równośćią POLak wſzyſkié iné Króleſtwá prześiągł OrzQuin Q3; á pośilecżne vffy niechay trapią nieprzyiaćielá po ſtronách [...]/ zwłaſzcżá ieſlićie nieprzyiaćiel prześiągł pocżty BielSpr 15v, 20; Y iáko oná cżwarta beſtia v Dánielá/ inſze okrućieńſtwem prześięgłá: tákżeć y tá [tj. sekta nowochrzczeńców] właśnie [...] Pogáńſtwo znowu wnośi. PowodPr 34; [ZebrzydOdpow Ffv; Widział Jan Tarnowski, że go Wołoszyn był przesiągł ludem i mocą OrzŻyw 237; AktaSynod III 597; MalaspJan D4 (Linde)].

[W porównaniu: A vźrzałem że ták dáleko prześyęgła ſſhaleńſtwo mądroſć/ iáko bárzo dźieliſye od cyemnoſći świátłoſć. HierWielEccle 4.]

b. Uczynić coś lepiej, okazać się lepszym niż można było przypuszczać [co] (4): Vincere alicuius opinionem, Przéſiąc/ Zwyciężyć cziye mniemánie/ Albo nádźieyę. Mącz 265c; Omnium expectationem vincam, Przeſięge [!] wſzech nádźieyę o ſobie. Mącz [497]b, 265d.

przesiąc czym (1): Bo ty obietnicę ſwoię Skutkiem záwżdy prześiężéſz [!] KochPs 201.

2. Sięgnąć wyciągając ręce tak, aby wystawały poza obręb czegoś [co] (1):
Zwrot: »rękoma przesiąc« (1): Winna máćicá też w tym kráiu [w Egipcie] thák wielká iż iey chłop rękomá nie przeſięże w ſzerz BielKron 270.
3. Przedostać się (1):

przesiąc [przez kogo = czyją ziemię], przez co (1): A źimny wąż przez paćierze ná chrzypćie prześięże/ Co ſie tám z ſzpiku zálęże. KlonŻal C3v; [Nie dość że tu był znowu mu ſię zdáło/ [...] Dáley ſię pomknąć á w kráie odległe/ Prześiądz przez Niemce w wielu rzecżách biegłe. RybWierszeŻałob A3v].

[przesiąc dokąd: áby do ludzi ſwiętych ktorzy ták dáleko [tj. w pobliże Boga] nie mogą przeſiądz [modlitwy] były przenoſzone. GrzegŻarnPos 1582 715 (Linde); RybWierszeŻałob A3v.]

Synonimy: 1. prześć, przewysszyć; 3. prześć.

Formacje współrdzenne cf SIĘGAĆ.

ALKa