[zaloguj się]
[pdf]

PRZEZIERAĆ (6) vb impf

przezierać (3), przezirać (3); przezierać Calep, SarnStat, CzahTr; przezirać KromRozm III (2), Leop.

Pierwsze e jasne, drugie pochylone.

Fleksja
indicativus
praes
sg pl
1 przeziéråm przeziråmy
praet
sg pl
3 m przeziéråł m pers przezirali
imperativus
sg
2 przeziéråj

praes 1 sg przeziéråm (1). ◊ 1 pl przeziråmy (1). ◊ praet [3 sg m przeziéråł.] ◊ 3 pl m pers przezirali (1). ◊ imp 2 sg przeziéråj (1). ◊ part praes act przeziérając (2).

Sł stp, Cn brak, Linde także XVII – XIX w.

1. Przewidywać [co] (1):
Przysłowie: Futura bene prouide. Przyſzłe rzecży przeźieray y mądrze rozważay CzahTr C4.
2. Troszczyć się, dbać; providere JanStat [czemu] (1): Włádyſław Król Polſki [...] złośći ludzkiéy zábiegáiąc/ á kościelnéy wolnośći y iego członkóm y oſobam kośćielnym y świetckim pokoiowi y nieuſzkodzeniu czáſu Páńſtwá ſwégo przeźiéráiąc/ [...] vczynił [listy statutowe] SarnStat 896.
3. Nie widzieć, nie dostrzegać (2): Allucinor – Tępo patrze, przezierąm. Calep 54b.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Ktory [Pan] ácz widźi ſye czáſem iżeby ſpał przeźiráyąc/ iż kácyrſtwá y przećiwnoſci przeciw they łodce moc byorą KromRozm III L3v.

4. Odpuszczać, darować, wybaczać; remittere Vulg [co] (2):

przezirać komu (2): A iż ſye tym pánow [...] władza rozſſyrzáłá/ á biſkupi/ ktorzy przez ich pomoc ku biſkupſtwom przychodźili/ powinowátſtwo ſwoye zá to przeciw nim wyznawáyąc/ nyeco im przeźiráli/ y w wyelu rzeczy kwoli bywáli KromRozm III I8; Leop 1.Mach 13/39.

Szeregi: »przezirać a odpuszczać« (1): Przeźiramy wam theż á odpuſſczamy niewiádomośći y winy kthoreśćie záwinili do dniá dziſieyſſego Leop 1.Mach 13/39.

[»wycierpiawać a przezierać«: Epáminundas [...] dla oney łáſki/ ktorą przećiw oycu miał/ tedy wyćierpiawał/ á przeźierał iego niedobre obyczáie. ErazmJęzyk L2 (Linde).]

Synonimy: 1. przebaczać; 2. dbać, pieczołować, starać się, troszczyć się; 3. przebaczać; 4. darować, odpuszczać, przebaczać.

Formacje współrdzenne cf 1. ŹRZEĆ.

Cf PRZEZIERANIE

DDJ