[zaloguj się]
[pdf]

PRZYKŁADAN (25) part praet pass impf

przykładan (12), przykładany (8), przykładan a. przykładany (5).

Pierwsze a jasne; drugie a w formie złożonej jasne; w formie niezłożonej -ån-, -an-.

Fleksja
sg
mNprzykładany, przykładån fNprzykładanå, przykładan(a) nNprzykładan(e), przykładåno

sg m N (attrib) przykładany (1), (praed) przykładån (7). ◊ f N przykładanå (1), przykładan(a) (5). ◊ n N (attrib) przykładan(e) (1), (praed) przykładåno (3). ◊ pl N subst f (praed) przykładan(e) (4), przykładany (2); -any (1) SienLek; -an(e) : -any FalZioł (4:1). n przykładan(e) (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVII w. s.v. przyłożyć.

1. Umieszczany w bezpośredniej bliskości czegoś (często na czymś); przytykany; przyłączany (20):

przykładany ku czemu (1): Wyrzucaią mocznie ty rzecży [wyżej wymienione] Lożyſko nie odbyte. A zaſię przy tym rzecżi przikrey woniey, ſmrodliwe ku noſowi maią być przykładane FalZioł V 26.

a. O zewnętrznie stosowanych środkach leczniczych (19): Kamień kthori bywa znalezion w gębcze [...] Też rany goij ſwieże, gdy będzie przykładana z oczthem albo z wodą. FalZioł IV 59c; Ty rzeczy ſą mocznieyſze/ a maią byc przykładany na rany wilgotne. Kokornak, Koſaciecz/ Lupini/ orobi, troſki miedziane, Thy wſzythki rzecży maią być ſtarte á przykładane. FalZioł V 100, IV 59c; GlabGad K2v.

przykładany do czego (1): Paiąk biały ktori muſzki łowi: w chuſtę zawiązany á na ſziję zawieſzony/ takieſz y do cżoła przykładany/ tercijanę febrę vlecżyſz. FalZioł V 90.

przykładan(y) na co [= dolegliwość umiejscowiona lub miejsce na ciele] (13): Sadło też Kokoſze kroſty z oczu ſpądza. A gnoy iey na nozdrze przykładane/ węgry vmarza. FalZioł IV 19b; Kamień kthori bywa znalezion w gębcze ma mocz wyſuſzaiączą [...]. Goij rany zaſtarzałe gdi będzie przykładana na nie z warzonym miodem FalZioł IV 59c, II 23v, V 40v, 41v, 74v (9); Mącz 135b, 205a [2 r.]; SienLek 147.

przykładany w co (1): Też komu poſladkiem zbytnie krew wychodzi/ Dziewanna vwarzona w winie, á tam ciepło w ſtolecz przykładana/ zaſtanowi krew Emoroidow FalZioł I 145b.

W połączeniu z przysłówkowym określeniem sposobu użycia lekarstwa [w tym: ciepło (2), sucho (1)] (3): FalZioł I 145c; GlabGad K2v; Fomentum [...], Wſziſtko to co ciepło bywa przikłádano ná Wrzód/ ránę/ álbo yáką chorobę dla odelżenia bolu. Mącz 135b.

Frazy: »maść ma być (a. bywa) przykładana« (4): Ta maſc ktora ma byc przykładana po tym vmywaniu. Wezmi łoiu Kozłowego. 12. vncij/ [...] FalZioł II 20c, V 74v; Emplastrum, Yeſt máść/ która bywa przikłádána ná otworziſte á krwáwe rány. Mącz 205a; SienLek 147.

»plastr (a. emplastr) bywa (a. ma być) przykładan« (2): FalZioł V 115v; Malagma, Nieyáki emplaſtr który bywa ná wrzód przikłádan/ tilko dla odmiękczenia. Mącz 205a.

Wyrażenie: »z wierzchu przykładany« (1): Bowiem takowe zioła zwierzchu bywaią przykładane ſucho albo cżaſem z miodem ktori też ſuchi ieſt GlabGad K2v.
2. Dodawany, dokładany (2):
a. O rzeczach materialnych (1): bowiem cżaſu ſpania ogien [!] przyrodzony ſilnieyſzy ieſt i barziey trawi pokarm, ktori ſtrawiwſzy gdy nie ma ſie około cżego zabawiać, tedy uſiłuie na wilgotnoſć przyrodzoną, á thak gdyby pokarm nie był przykładan tedy by ſpanie przyprawiło ku ſmierci GlabGad Lv.
b. O tekście: dodawany jako uzupełnienie [do czego] (1): Gdyż tho ſrodze ſam [Bóg] zákázáć racżył/ áby nic nie było przykłádano do ſwiętych ſłow iego. RejPos 189v.
3. Porównywany [ku czemu] (2): Ne comparandus hic quidem est ad illum, Zadnym obyczáyem ten ku onému nie ma być przikłádan. Mącz 280a, 122d.
4. Używany, stosowany [do czego] (1): tedyby iuż do onego co ſię raz ſtáło [tj. narodzin Jezusa]/ kiedykolwiek ſię ſtálo [!]/ iż ſię wżdy ſtáło nie może być táki ſpoſob mowienia przykłádan/ że y teraz y nigdy zámierzenia nie ma. Bo rzecży ktora ſię wżdy ſtáłá iuż ieſt zámierzenie CzechEp 147.

Synonim: 2. przydawany.

Cf PRZYKŁADAĆ

PP