[zaloguj się]
[pdf]

PRZYNAMNIEJ (143) pt

przynamniej (142), przynamnie (1), [przynamni]; przynamniej : przynamnie MurzHist (2:1).

W pisowni łącznej (134), w pisowni rozłącznej (9); -na- (142), -ną- (1).

-nå- (128), -na- (4); -na- MurzNT (2), KuczbKat; -nå- : -na- MurzHist (1:1). ◊ -éj, -é (45), -ej (1); -é(j) : -ej MurzHist (2:1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów).

1. Podkreśla, że dany wariant jest w opisywanej sytuacji mniej pożądany, mniej wart niż to, czego należałoby oczekiwać: jeśli nie wszystko a. nie więcej a. nic innego itp., to...; choć, chociaż(by) (tylko), choć tyle; saltem (saltim) Vulg, Cn; certe Modrz, Cn; tamen, utique, vel Cn (86):
a. W członie zdania pojedynczego (67): MurzNT 108v; iż ći zacnieyſzy tedy dawáli wielkie ofiáry [w świątyni, aby dziecię odkupić] [...]. A ći vbozſzy/ tedy przynamniey był powinien dáć dwie śinogárlicżce ábo dwoie gołąbiątek młodych. RejPos 56; izaż [święci] nie ſą godni przynamniey tey cżći/ ktorą Krolom álbo Biſkupom wyrządzamy? WujJud 48v, 186, 262v; żebym wtem [w przetłumaczeniu Nowego Testamentu] chwale Bożey/ y zborowi iego/ przynamniey miedzy ſwego ięzyká narodem/ poſłużył BudNT przedm dv; KochPs 26; SkarŻyw A4; Niechay ná ćię [Panie] pomnięmy/ Przynamniéy w kaźni: gdy w łáſce niechcemy. KochTr 19; ponieważ muśi zniſczéć ćiáło/ Aby imię przynamniéy po nas tu zoſtáło. KochPieś 51; KochSob 59, 67; KochWr 27; GrochKal 20; Ták iż ſnadź namędrſzému Trudno pogodźić temu/ Aby [na morzu] przy namniéy więznąć/ álbo zbłędźić Nieumiał KochFrag 14; OrzJan 115; Ták mię zięłá [zbroja]/ że ſobą ledwie ruſzyć mogę/ Nierzkąc bym ſie miał puśćić w niéy ná dálſzą drógę. (–) Przynamniéy przednią bláchę nośić przedśię muśiſz WyprPl Bv; day mi [Panie] cżąſtkę przynamniey iáką/ niezlicżonych cnot y dárow tey świętey Pánny LatHar 233; zmiłuyćie ſię nádemną/ przynamniey wy przyiaćiele moi LatHar 328; day mi ſkromne przynamniey krzyżá tego wytrwánie LatHar 651, 121, 189; przetoż [następcy Piotra] máią moc y władzą Piotrowi od Bogá dáną: áby widzieli wſzyścy/ iż dla Piotrá máią być czczeni y ważeni/ ći ktorzy przynamniey ſą ćieniem Piotrowym. WujNT 417, 397, Act 5/15; WysKaz 7, 40; JanNKar A3v, A4v; SarnStat 916; Przynamniéy ieden ten dźień/ w który ćierpiał zá ćię/ Odłóż ná to/ á vważ/ żeć należy ná ćię/ Pámiętáć ná śmierć Páná ſwégo SiebRozmyśl [A4]v.

Połączenie: »wżdy przynamniej« (1): [ograbiony z klejnotu] ſtára ſie, áby wżdy przynamniéy wzór y kſztałt albo pámięć onégo kléynotu drogiégo potomnym zoſtáwił. JanNKar Cv.

α. W członie o charakterze dopowiedzenia (35): WujJud 264v; Mędrcy [Matth 2/1]) [...] Acz podobno nie byli ták wielkimi krolmi/ iáko ſą krolowie dziśieyſzy: ále przynamniey możnemi ludzmi/ krolikámi/ ábo kśiążęty WujNT 8; ponieważ żaden nie ieſt bez grzechow/ przynamniey powſzednich. WujNT 27.

Połączenia: »a przynamniej« (5): Czego [łez, żałości itp.] świát ma ták wielé/ że by téż co było W tym docześnym żywoćie człowieczeńſtwu miło: Muśi ſmák ſwóy vtráćić prze wielkość przyſády/ A przynamniéy prze boiazń nieuchronnéy zdrády. KochTr 22; gdyż náturę náſzę [nauka lekarska] chorobam rozmáitym/ á ſnać co raz nowym podległą/ w cále á przynamniey przez vłomku álbo wżdy bolu wielkiego kreſowi od Bogá náznácżonemu oddawa GostGospSieb +2; LatHar 57, 254. Cf »albo ... albo ... a przynamniej«.

»albo ... albo ... a przynamniej« (1): áby w kośćiele niebyły kielichy y ty wáſze pátyny drewniáne/ [...] ále iżeby były álbo złote/ álbo ſrebrne/ á przynamniey cynowe. KrowObr 105v.

»(albo ... ) (a(l)bo ...) a(l)bo przynamniej« (19): KromRozm II a2; KromRozm III B5v; KrowObr 156; SienLek 139v; Woiewodá ieden [...] miał ten obycżaj/ niemal káżdą rzecż/ ábo do kilká dni/ ábo przynamniey do iutrá odłożyć GórnDworz R; WujJud 94; CzechRozm 126v; Troianowie wygnáni zdomow ſwych/ w cudze źiemie weſzli: ná ktorych niepirwey ośiedli/ áż ábo woyny/ ábo przynamniey wielkie prace podiąwſzy. ModrzBaz 105, 21v; CzechEp 96, 147; dobrzeby cżytáć co dzień ná ten cżás/ wianek tey S. Pánny/ z rozdźiáłu śiodmego: álbo przynamniey Litánią do niey/ z tegoż rozdźielenia. LatHar 397, 578; iż żaden beze krztu/ (ábo ſámą rzeczą/ ábo przynamniey chęćią y wolą przyiętego) áni do kośćiołá/ áni do niebá wniść nie może. WujNT 313, 622, 649; Spráwiedliwy tedy cżłowiek [...] wſzytek ieſt ná tym/ żeby ſię co rychley z máiętnośćią źiemſką odpráwił/ [...] álbo wſzytko opuſzcżáiąc/ iáko cżynią Zakonnicy/ álbo ná vbogie wydáiąc/ álbo przynamniey máiąc ie/ bez przykłádánia áffektu y miłośći ku nim WysKaz 6; JanNKar F2; Podſkárbi Koronny/ álbo przynamniéy ná mieyſcu iego Nadworny do Lubliná: á w Wielkim X. Litewſkim do Wilná/ tákże ieden z nich/ ná pierwſzy poniedźiáłek poſt Dominicam Miſericordie ziecháć máią. SarnStat 414.

»[abo ... albo ...] albo wżdy przynamniej« (1): [pacjent po wypiciu wody cieplicznej] chodźić y ſobą chwiać mocno powinien/ áby ſye [...] meaty otworzyły/ á ná dół wody popądzáły: y ma chodźić do tąd/ áż wodá przéydźie wſzyſtká/ álbo wżdy przynamniéy więntſza część Oczko 20v; [OczkoPrzymiot 294 (Linde)].

»jeśli(ż) nie ... (tedy (wżdy)) przynamniej« (7): MurzNT 43v; WujJud 135; [przeczytasz te książeczki] Abyś W.M. [...]/ iáko inſze rzecży rozſądzaſz: y to też rozſądzał. Ieſli nie dla cżego inſzego: tedy wżdy przy namniey dla tego: żebyś [...] CzechEpPOrz **2; ná ſłupie koronę Záwieśmy złotą: ieſli nie mędrſzému/ Niech ią da ſczęśćie przynamniéy rętſzému. KochPieś 41 [idem] KochWróż 16; ábyć żaden dźień nie vpłynął/ bez [...] modlitwy/ ieſliż nie długiey/ przynamniey nabożney y gorącey. LatHar 2, [+10].

b. W członie współrzędnym zdania złożonego (19):

Połączenia: »a przynamniej« (2): KochTr 6; przebieſz myślą wſzytek dźień/ możeli być/ á rozłoż ſobie w ſercu twoim porządnie wſzytkie godźiny y ſpráwy ktore maſz w nie odpráwowáć. [...] A przynamniey poſtánow to potężnie w ſercu twoim/ [...] że niechceſz onego dniá/ Páná Bogá twego [...] obráżáć LatHar 3.

»(a(l)bo ...) a(l)bo przynamniej« (8): o tym pilnie myślili iakoby go abo o gardło i wſzyſtki maiętność przyprawili abo przynamniéi na vćiekanié od wſzego/ ſtrachem przymuśić mogli. MurzHist C2; CzechRozm 132; Oczko 2v; CzechEp 16; iż tym gośćińcem nie idźieſz/ ktorym oni/ álbo przynamniey nie ták w cnotách poſtępuieſz/ iáko oni. LatHar 324; WujNT 148, 424; GosłCast 7.

»albo wżdy przynamniej« (1): Abowim władza kośćyelna yeſt władza Kryſtuſowá. A dla tego też y nanyeſluſſnyeyſſe ſpráwy ich nyemáyą nas ruſſáć iżebyſmy zochotą nyeprzyymowáli/ álbo wżdy przynamnyey z vczliwoſćyą nyeodmawyáli/ co oni czynyą. KromRozm I I3v.

»choćby nie ... tedy przynamniej« (1): w ktorym [kazaniu] choćby ſie nie nálázło co tákowego/ coby ku zbudowániu cżyiemu ſłużyć mogło. Tedy przynamniey dla miłey pámiątki Namilſzego Małżonká ſwoiego wznowienia [...] ſłużyć będźie. WysKaz )?(3.

»jako ... tak i ... albo więc przynamniej« (1): Proſzę tedy, ábyś W. M. iáko z łáſki y z baczenia wielkiégo ſwego, ták y z téy powinnośći pokrewnéy náſzéy młódźieńcá tego [tj. utwór „Castus Ioseph”] ſzláchetnégo przyiąć wdźięcznie raczył. [...] Albo więc przynamniéy chęć moię y ochotę, ku ſobie W. M. vważ GosłCast 7.

»jeśli(ż) (nie) ... tedy (a. wżdy) przynamniej« (5): kiedy ſie tráfiło komu przez zdrowié czyiekolwiek v iego ſtołu pić/ prośił áby to śiedząc odpráwowano: á ieſliby iuż wſtawáć/ tedy przynamniéy/ niechayby ći tylko ſtali/ kto piie KochAp 8; one dwá fundámenty/ doſyć vcżynienia/ y Grzechu powſzedniego/ ták go [czyściec] vmacniáią/ że muśi rad nie rad Heretyk ieſli go nie przyznáć/ tedy przynamniey w vporze y złośći ſwoiey zoſtawſzy/ milcżkiem zbyć wſzyſtkiego. WysKaz 39, 34, 35; JanNKar D3.

»owa snadź przynamniej« (1): [Sara] małżonkowi rzekłá ſwemu: Otho vcżynił mi Pan ábym nierodźiłá: wnidz do dziewki moiey/ owabych ſnadz przynamniey ſniey mogłá mieć ſyny. Leop Gen 16/2.

»przecię przynamniej« (1): TEnże [arcybiskup Gamrat] był winien pewną ſummę pieniędzy X. w któréy iż [ów wierzyciel] był iuż nápoły zwątpił/ przećię przynamniéy chodźił ná káżdy dźiéń do iego ſtołu: [...] ſwoie pięć ſet złotych odiadáć v kśiędzá Arcybiſkupá. KochAp 11.

2. Określa minimalną(-y) ilość, częstość, czas: nie mniej a. nie krócej niż...; co najmniej; adminus (ad minus) Miech, JanStat; minimum Modrz, Cn; potissimum Modrz (51): Od pięty nożné aż ku wirzchu glowy niebylo wnim [Jezusie] zdrowiá/ bo w każdy cżlonek/ przynámniéy dzieſiętz razow vderzono gdy go bicżowáno. OpecŻyw [127]; Też zaſie barzo rychło po zoſtawieniu vrina nie ma być oglądana, ale ma przinamniey czwierć godziny poſtać FalZioł V 2, II 16a, 16c, V 117; Ieſt ta rzeka Wolha thrzykroć więtſza niżli Don, przynamniey thrzy niedziele prętkiey iazdy miedzi ſobą maiącz MiechGlab 26; RejPs 98; POdwoyſki ma być obieran przes Woythá y Przyſyężniki z oſyádłych ludźi/ wſzákże niebárzo znácznych/ coby miał przynamniey puł łanu Oſyádłoſći. GroicPorz g2v, b3, iv; tedy kielká Biſkupow przyſięgłych Papieżowi przy namniey dwu do tego poſwiącánia [nowego biskupa] wzywáćie. KrowObr 127; To [bransolety z rubinami i diamentami] [...] stoy przinamniei za Talerow 600 WyprKr 15; bo okręty álbo nawy nigdy ſpołu nie idą/ ále iedná zá drugą w mili y dáley przynamniey BielKron 451v, 150, 460v; Abowiémech w iego piſániu/ śiłá rzeczy Słowiéńſkiéy/ Sérbſkiéy/ y grubo Mázoweckiéy/ álbo Stáropolſkiéy nálazł: któréyby dźiśieyſzych czáſów/ dźieśiąty przynamniéy wyrozumiéć nieumiał SienLek a4; Po wieczerzy/ nie nátychmiaſt ſpi/ ále przy namniey iednę godźinę potrway SienLek 11, 125, 183, 189; RejPos 248; KuczbKat 70; WujJud 225v; Strum D2, H3v; [starsi] do domow ich [swych podopiecznych] przy namniey cżterzy kroć przez rok niech náglądáią ModrzBaz 84, 4; GostGosp 110; Ná dwunaſtu mieścách przjnamniey to w Ewángeliey ś. mamy. LatHar 192 marg, 513; A Roki Grodzkié/ tenże Stároſtá przynamniéy cztérzy kroć do roku ſądźić ma. SarnStat 486 [idem 741], 87, 269, 464, 741, 872, 1251; á przytymby też mogł ná odpráwie przynamniey káżdemu po złotemu zſkárbu dáć. GrabPospR M4; chowáćby potrzebá vſtáwicznie [na pograniczu]/ przynamniey śiedm tyśięcy ludzi ſłużebnych. VotSzl E3, Cv; Niż z brzegu zepchnieſz pilnie o ſobie radź Cobyś przeżywił y tám y ſám cżeladź. Ná trzy mieśiące miey ſpiże przy namniey KlonFlis F; [iż każdy kmieć [...] powinien dać staroście przynamni mc. 10 LustrSand 250].

W alternatywnym członie zdania [w połączeniu z „albo” (4), „jedno” (1)] (5): KromRozm II c2; Abowiem y w Máydeburgu/ ieſli ſąd ma być gáion/ doſyć ich [przysiężników] bywa ſyedḿ álbo przynamniey ſzeſć GroicPorz d3, b3v, d3; á nie godźi ſie im [straży] nigdy po iednemu chodźić/ iedno przynamniey dwiemá po mieśćie BielKron 456.

Wyrażenie: »przynamniej raz« [szyk 5:1] (6): á tak dobrze kto ſie iemu [zwracaniu, tj. wymiotom] priyłożi [!] przynamniey raz w mieſiącz, nie możeli być więcey. GlabGad K8v; BVrmiſtrzá z Rádą vrząd ná thym ieſth/ przynamniey raz w tyydźień [!] álbo ile kroć potrzebá przynieſye ná Rathuſz ſye ſchodźić GroicPorz b3v, b4; KuczbKat 185 [2 r.]; Naświętſzego Sákrámentu Ciáłá y Krwie Páńſkiey/ przynamniey raz w rok/ około Wielkieynocy vżyway. LatHar 119.
3. Podkreśla element bardziej niż inne czymś nacechowany: zwłaszcza, szczególnie (3):

Połączenie: »teraz przynamniej« = teraz bardziej niż kiedy indziej [szyk 2:1] (3): powiedźiał/ że on [...] záirzy Cainowi/ Iudaſzowi i inſzem/ i rad by na ich mieścu był/ a tak aby śię prożno dalei niepracowali/ i posłucháli [!] go wtem przynąmnié aby terás gdy to iuſz ſami vznali że go pocieſzyc [!] niemogą MurzHist T, R2; Trudna náſzá/ młodźieńcy/ pánny ſye zmawiáią/ A zmowá tám nie prózna/ zacnégo coś máią. Lecz nie dźiw/ rozum bowiém wſzytek ſye ich śili/ A my indźiéy myśl/ indźiéy vſzy zábáwili. [...] Przeto teraz przynamniéy/ miéymy ſye ná pieczy/ Ony ſpiéwáć iuż poczną/ nam milczéć nie k rzeczy. KochEpitCat 110.

4. Wskazuje na stanowisko mówiącego w podsumowaniu jakiejś problematycznej sprawy: tak czy owak, w każdym razie (3): tak ze o tym Kancellaria niewie, przynamniey ia niewiem bobych wm Swemu MP liberem napisał, bych cowiedział. ActReg 156.

Połączenia: »a przynamniej« (1): [list z więzienia] nie rozumiei zew omnie zebych był tak obnazony w rozum zebym sobie sam czym dobrym tuszyc niemiał aprzynamniey pokim wtych ręku, tenent me exempla. ActReg 161.

»tedy przynamniej« (1): O Zwingliuśie nic inſzego nie mowię: iedno że go Luter zá Heretyká oſądźił/ iáko y on Lutrá. Ieden tedy przynamniey muśi być ſługą Bożym/ á drugi ſługą Szátańſkim. WujJud 7.

ZCh