Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: RZODKIEWKA

Następne hasło: RZODŁO »

RZODKWIANY (19) ai

rzod- (17), rzot- (2).

o oraz a jasne; w rzode- e prawdopodobnie jasne (tak w e←ъ).

Fleksja

sg
m	N	rzodkwiany	f	N	rzodkwian(a)	n	N	rzodkwian(e)
	G	rzodkwian(e)go		G			G	rzodkwian(e)go
	A			A	rzodkwianą		A	rzodkwian(e)
	I			I	rzodkwianą		I

pl
A	subst	rzodkwian(e)

sg m N rzodkwiany (3). ◊ G rzodkwian(e)go (2). ◊ f N rzodkwian(a) (5). ◊ A rzodkwianą (1). ◊ I rzodkwianą (2). ◊ n N rzodkwian(e) (1). ◊ G rzodkwian(e)go (2). ◊ A rzodkwian(e) (1). ◊ pl A subst rzodkwian(e) (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde bez cytatu.

Znaczenia

Przymiotnik od „rzodkiew” (19)
- a. Będący częścią rzodkwi (8)
- b. Zrobiony, uzyskany z rzodkwi (10)

Przymiotnik od „rzodkiew”; raphaninus Mącz, Cn (19): Raphaninus, Rzodkwiány. Mącz 345d.

a. Będący częścią rzodkwi (8): Też gdy Nać rzodkwianą w winie vwarziſz/ ſpiołynkiem, á potym ſtłucżeſz z oliwą, á tego ziela prziłożiſz na thwardoſć ſledziony, rozeydzie ſię pod tym twardoſć FalZioł [116²]d; [na oblazłe miejsca] łupiny rzodkwiáne z ćiemierzycą czarną w ługu warz/ á głowę tym myy. SienLek 47.

Wyrażenia: »korzeń rzodkwiany« = zgrubienie łodygowo-korzeniowe (2): Wezmi korzenia Rzodkwianego A wpuſć gi w oczet [...] pothym go trochę w tym oczcie powarz FalZioł I [116²]c, I 116b.

»nasienie rzodkwiane« [szyk 3:1] (4): FalZioł V 111v; Cortinon, Gramen, vel Raphani semen. Náć álbo naſienie rzotkwiáne. Mącz 66c; Poley też wárzony dobry pić/ álbo náśienie rzodkwiáne/ vwierćiawſzy z octem pić/ bárzo chory żołądek leczy. SienLek 96v, 47v; [Weźmi [...] Náśienia Rzodekwiánego/ Krochmálu/ Drágántu po poł cżęśći SienHerb 512b].

b. Zrobiony, uzyskany z rzodkwi (10): wezmiſz drijakwie cżyſtey á rozpuſć ią winem/ rozmaczay w tey drijakwi kołka rzodkwiane/ á przykładay na bolącżkę cżęſto odnawiaiącz. FalZioł V 71, II 11b.

Wyrażenia: »sok rzodkwiany« (2): Też gdy ſok rzodkwiany albo woda iey będzie zmieſzana z mąką kąkolową, włoſi roſci y parchi z głowy z gania [!]. FalZioł I 117a, V 116v.

[»wino rzodekwiane«: Ty wodki y prochy może od potrzeby dlugi cżás chowáć/ oprocż winá Rzodekwiánego á ſoku Limuniowego/ bowiem ſie ty prętko zágniją. SienHerb 550b.]

»wodka, woda rzodkwiana« [szyk 6:1] (4:3): Też na ſlinogorz ieſt dobra woda rzodkwiana gdy kto vſta ſobie płocże gargarizuiącz długo. FalZioł I 117a; RZodkwiana wodkha ieſth zagrzewaiącza/ wyſuſzaiącza y otwieraiącza FalZioł II 11b, +5c, I 12a, 117a, II 11c, V 111v.