[zaloguj się]
[pdf]

PTASZĘ (27) sb n

-å- (21), -a- (3); -a- GrabowSet (2); -å- : -a- Mącz (5:1).

Fleksja
sg pl
N ptåszę ptåszęta
G ptåsząt
D ptåszęt(a)m
A ptåszęta
I ptåszęty
L ptåszętåch
inne sg A a. N - ptåszę

sg N ptåszę (4). ◊ A a. N ptåszę (1). ◊ pl N ptåszęta (11). ◊ G ptåsząt (3). ◊ D ptåszęt(a)m (1). ◊ A ptåszęta (6). ◊ [I ptåszęty.] ◊ L ptåszętåch (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w.

Młody ptaszek lub pisklę; pullus PolAnt, Vulg, Cn; avicula, infans de avibus Mącz; passer PolAnt; (infans) pullus avium Cn (27): [kukułka] Iaycza ſwoie w czudzem gniazdzie pokłada/ [...] tedy gdy ſie wylęże drugiem ptaſzętam karmią wychwyta łakomoſcią ſwą FalZioł IV 23c; Druga [przyczyna pękania jaja] iż ptaſzę gdi ſie iuż doſtawa w iaiu tedy pokarmu ſzukaiąc w ſkorupę kołacze noſem á tak ią też przebija GlabGad H7v, H7v; A thák dla Páná Bogá ſłuſznieby ſie nam w them obácżyć potrzebá: Abychmy będąc rozumnem ſtworzeniem Páńſkiem/ nie odnieſli ná ſobie iákiey zelżywośći od thych nierozumnych á nikcżemnych ptaſząth/ ktore oto nie będąc tákiem rozumem obdárzeni [...]: A wżdy iákie miłośći okázuią nád narodem ſwoim. LubPs A5; Leop Iob 38/40; Implumes aviculae, Ptaſzętá yeſzcze piérza nie máyące. Mącz 306c; Iáko to cżynić zwykły nikcżemne ptaſzętá/ Acż w ocżoch ludzkich brzydkie ony bocianiętá. HistLan B2, B2v; Tedy roſkaze ofiárownik/ áby wziął on kto ma być ocżyśćion/ dwoie ptaſząt żywych/ á cżyſtych/ y drzewá cedrowego [...]/ y Izopu. BudBib Lev 14/4, Deut 22/6 [2 r.]; A to co zá ptaſzętá wręku twoich Pánno? z parą Synogárlić ná ofiárę/ okupowáć miłego pierworodnego Syná twego/ y żywność dáć kápłanom y ſługom kośćielnym/ idzieſz. SkarŻyw 112, 338; CzechEp 407; Náśláduyćie onego Chrześćijáńſkiego krolá/ ktory [...] ná chorągwi ſwoiey námálowáć kazał ptaká/ ktory ſwoią krwią ptaſzętá od wężá záráżone ożywia. SkarKazSej 670a; [non tenebis eam cum filiis neſſeymyeſz yey ſpthaſſzethy TomZbrudzBrul Deut 22/6].

ptaszę czyje [w tym: G sb (1), pron poss (3)] (4): Curruca, [...] Máły ptaſzek/ żywi ynſzich ptáków ptaſzętá miáſto ſwoyich. Mącz 75a; Pelicanus, [...] krwią ſwoyą [...] ptaſzętá ſwe gdy od wężów bywáyą záduſzone pokrápia á ták ye záś ożiwia. Mącz 286d; Qualis populea moerens philomela sub umbra, Amissos quaeritur foetus, Iako álbo yákim ſpoſobem/ żałoſni słowik zwykł opłákáwáć ſwych ptaſząt ſyedząc w cieniu ná Topoli. Mącz 337b; KlonWor 61.

W porównaniach (2): Swowolny żywot iáko ptaſzę s ſiatki/ Wolnego wzyąwſzy wnet wſádzą do klatki. RejZwierc [213]; Piſzcżę/ iák ptáſzę/ od mátki zgubione/ [...] Gwałt ćierpię/ Pánie/ rátuy śił ſtrapionych. GrabowSet G4v.

Przysłowie: y ták [antychryst] przez nie [żydowskie bajki i ustawy] vrość y powstáć [miał], ludzi przez nie, iáko ptaſzętá nieopátrzne ná lepie połowiwſzy CzechEp 410.
Wyrażenia: »leśne ptaszęta« (1): BIedne/ leśne ptáſzętá/ gniázdá ſwoie máią/ [...] A Syn cżłowiecży nie ma/ gdźieby głowę ſwoię Skłonił GrabowSet B4.

»młode ptaszęta« (1): Pullicies, Młode ptáſzętá gołębiętá/ Wroblętá Mącz 330d.

»ptaszęta niebieskie« (1): iżechmy ſą w nierowney łáſce v niego/ niżli kwiatki polne ábo ptaſzętá niebieſkie. RejPos [219].

Szereg: »i źwirzęta, i ptaszęta« (1): A nie tylko ten narod ſwoy ludzki/ ktoryś ſobie vmiłowáć racżył/ ále y źwirzętá/ y ptaſzętá/ y wſzytko ine żywiące/ ieſt w opiece twoiey. RejPos 257v.

Jako ostatni człon we współrzędnym połączeniu wieloczłonowym: »i insze ptaszęta« (1): Infantes de brutis et avibus etiam dicitur, Kurczęta/ Gołębięta/ Wroblięta y ynſze ptaſzętá. Mącz 118d.

SBu