Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: SZEŚCIOLETNY

Następne hasło: SZEŚCIORAKI »

SZEŚCIOR (6) nm

e jasne; -or-.

Fleksja

sg
f	N	sześciora	n	N
	A	sześciorę		A	sześcioro

pl
N	subst	sześciory
A	subst	sześciory

sg f N sześciora (3). ◊ A sześciorę (1). ◊ n A sześcioro (1). ◊ pl N subst sześciory (1). ◊ [A subst sześciory.] [W znacz. 1. użycia sg + rzeczownik mają sens pl.]

[Składnia przydawki w pl: te sześciory.]

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w. s.v. sześcioro.

Znaczenia

1. Liczebnik zbiorowy przymiotnikowy (2)
- a. [Stanowiący całość złożoną z sześciu różnych części]
- b. W funkcji liczebnika głównego odnosi się do poszczególnych obiektów (2)
  - α. Odnosi się do przedmiotów konkretnych (1)
2. Liczebnik mnożny; w połączeniu z liczebnikiem głównym pełni funkcję mnożnika w działaniu arytmetycznym (3)
3. Wyrażenia przyimkowe (1)

1. Liczebnik zbiorowy przymiotnikowy (2):

a. [Stanowiący całość złożoną z sześciu różnych części [pl]: Ale nad te sześciory członki swe Polska dalej nie idzie [...], która [...] zgromadzona jest z oracza, z rzemieś(l)nika [...]; z kupca [...]; z żołnierza [...]; z króla [...], z kapłana [...]. Którąkolwiek część z Polski jako z ciała, z tych części wytargniesz, wszytkę Koronę Polską stargasz OrzPolic 83.]

b. W funkcji liczebnika głównego odnosi się do poszczególnych obiektów [w tym: sg (1), pl (1)] (2): Ian S. opiſuie przez trąby ſześći ániołow/ ſześćioro prześládowánie haeretykow [= przez heretyków]/ ktore miáło być od czáſow Apoſtolſkich/ áż do ſkończenia świátá WujNT 857.

α. Odnosi się do przedmiotów konkretnych (1): Seſcziori treperelle s perlami do reku. Dwadzieſczia i iedni trepereli ze zlotem do reku WyprKr 109.

2. Liczebnik mnożny; w połączeniu z liczebnikiem głównym pełni funkcję mnożnika w działaniu arytmetycznym (3): Sześćiorá ſześć/ vczyni trzydźieśći y ſześć. GrzepGeom F2; Sześćiorá trzydźieśći/ vczyni ſto y ośmdźieśiąt. GrzepGeom M2v, M.

3. Wyrażenia przyimkowe (1):

»w sześciorę« = prawdopodobnie: w sześciu miejscach [Svetoni Tranquilli Vita Neronis XXXVIII, na którego powołuje się autor: per sex dies septemque noctes ea clade saevitum est] (1): [Nero] Stáre budowánie w ſzeſciorę zápalił w nocy BielKron 145.

[»w sześciorę« = na sześć części: Weźmi Pomoráńcow/ á roſkraway ie wpodłuż ná cżworę álbo wſześćiorę SienHerb 536a (Linde).

»w sześciorę« = sześć razy; w funkcji liczebnika przysłówkowego wielokrotnego: Ale może to on [car moskiewski] sobie za sobole zjednać, że i w pięciorę i w sześciorę koronę mu poślą ListyZygmAug 1553/253.]

KW, (DK)