[zaloguj się]
[pdf]

BRATERSTWO (32) sb n

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
sg
N braterstwo
G braterstwa
D braterstwu
A braterstwo
I braterstw(e)m

sg N braterstwo (7). ◊ G braterstwa (10). ◊ D braterstwu (1). ◊ A braterstwo (12). ◊ I braterstw(e)m (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w.; XVIII w. w znaczeniu: brat z żoną.

1. Stosunek pokrewieństwa zachodzący między braćmi; germanitas Calep, Cn (27): Germanitas ‒ właſtne braterstwo. Calep 453a.
a. Uczucie przyjaźni, jedności, solidarności, miłości braterskiej (dotyczy osób nie spokrewnionych ze sobą); fraternitas Calep, Cn (7): RejZwierc 61; Bo ſię zda iákoby wſzeláką ludzkość zwlekli z śiebie/ y práwo bráterſtwá porzućili oni/ ktorzi bogátemi będąc/ ſobie tylko bogáći ſą ModrzBaz 68v; StryjKron 462; Fraternitas – Braterſtwo. Calep 434a; Zaboyſtwá [...] maſz ſię ſtrzedz/ y wedłuk bráterſtwá Zony cudzey nie żądáć/ ni żadney włáſnośći KołakSzczęśl Bv; SarnStat 1020.
Szereg:»ludzkość i braterstwo«: Bo prawdźiwa ludzkość y bráterſtwo vdźielániem wſzech rzecży ludźiom záwiera ſię ModrzBaz 68v.
α. Określona społeczność, towarzystwo, grupa osób nie spokrewnionych między sobą o silnym poczuciu jedności, polączonych wspólną ideą (18): Tać się obietnica na wybrané ſciąga ktoré ſobie Chriſtus miaſto namileiſzych bratow obrał/ alem iá braterſtwem iego ſám chcąc wzgardźił MurzHist O2v; Leop 1.Petr 5/9 [idem WujNT]; BiałKat 198v; BudNT Petr 2/17; áby [...] powinowáctwo bráterſtwá miedzy námi záchowano było. ModrzBaz 68v, 144v; SkarJedn 62; Ktoremu [dyjabłu] ſię ſprzećiwiaćie mocni w wierze: wiedząc iż też vtrapienia potykáią bráterſtwo wáſze/ ktore ieſt ná świećie. WujNT 1.Petr 5/9, 2/17, 3/8; Strzeże ſię obmow/ zazdrośći y odnoſzenia/ ktoremi ſię bráterſtwo rozrywa. SkarKaz 638b; kto bráterſtwá [...] nie miłuie/ á z drugiemi ſię nie kupi y nie zgadza: prędko ginie. SkarKazSej 676b, 674b.
Zwrot: »przyjąć w braterstwo«: Chriſtus nie przyiął w bráterſtwo ſwe Aniołow/ ále przyiął potomki Abráhámowe CzechRozm 34v.
Wyrażenie:»braterstwo chrześcijańskie«: [szkarada jest] kiedy kto poznawſzy Bogá zá łáſką Páná Chriſtuſową/ burzy bráterſtwo Chrześcijáńſkie KuczbKat 200.
Szeregi:»braterstwo i społeczność«: Bráterſtwo y ſpołecżność S. wiednośći kośćielney. SkarŻyw 206 marg.

»braterstwo i spowinowacenie«: ktore [pewne rody litewskie] ſámá Króleſtwá Polſkiégo Szláchtá tákże ze wſzytkimi/ którzy z ich pokolenia idą/ ku bráterſtwu y ſpowinowáceniu przyięli. SarnStat 990.

»przyjaźń a braterstwo«: ſtemitilko przijaſn á Bráterſtwo maia/ wktorich tez vprzeimoſc przeciwko niei batza PaprUp F3v.

β. Tytuł, zwrot grzecznościowy (1):
Zestawienie: »twoje czci godne braterstwo« : A Papieſz mu [carogrodzkiemu biskupowi] te ſłowá w drugim liśćie piſze. Piſánie twoiego cżći godnego bráterſtwá doſzło nas/ wktorym nas do zgody y iednośći [...] przywodziſz SkarJedn 245.
2. Przymierze (5): poſłowie Przekopſkiego Carzá przyiecháli/ żądáiąc s krolem wiecżnego bráterſtwá BielKron 408v, 410.
Zwroty: »przyjąć, wziąć braterstwo« (2): wzyął bráterſtwo z Bazylim Moſkiewſkim kſiędzem BielKron 410, 439v.

»złamać braterstwo«: ktoby tho bráterſtwo [Carza Tatarskiego z królem Olbrachtem i Aleksandrem Wielkim Księdzem Litewskim] złamał [...] bogday [...] zginął BielKron 400v.

Cf BRACTWO

IM