Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: CHŁODZIĆ

Następne hasło: CHŁODZIEN »

CHŁODZIĆ SIĘ (23) vb impf

sie (12), się (11).

o jasne.

Fleksja

indicativus
inf	chłodzić się
praes
	sg	pl
1		chłodzimy się, chłodzi(e)my się
3	chłodzi się	chłodzą się

praet
	sg
3	m	chłodził się

imperativus
	sg
2	chł(o)dź się

inf chłodzić się (2). ◊ praes 3 sg chłodzi się (7). ◊ 1 pl chłodzimy się (1) RejZwierc, chłodzi(e)my się (1) SkarŻyw. ◊ 3 pl chłodzą się (4). ◊ praet 3 sg m chłodził się (3). ◊ imp 2 sg chł(o)dź się (1). ◊ part praes act chłodząc się (4).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w.

Znaczenia

Ochładzać się, orzeźwiać się; nabierać sił (23)
- Przen (6)
- a. Być chłodzonym, stawać się chłodnym (z odcieniem biernym) (3)

Ochładzać się, orzeźwiać się; nabierać sił; captare auram Mącz; refrigerare se Cn (23): BielKom G2v; RejWiz 46; Leop 2.Mach 4/46; Captare auram, Chłodzić ſie/ krzeźwić ſie. Mącz 21a; Tákże my też pod thym drzewem [...] tho ſie przewrácamy/ to ſie chłodzimy RejZwierc 170, 143v, 156; ModrzBaz 110; KochPs 155; y nogi mu vmywano: y chłodźił ſię ſprácowány w drodze. CzechEp 185; mowił bog przez ſyná [...]/ iż ſię w ráiu chłodząc z południá vmawiał z Adámem CzechEp 268, 185, 261.

Szereg: »chłodzić się i odpoczywać« (1): ktory iadł/ pił/ nogi vmywał/ chłodźił ſie y odpocźywał CzechEp 262.

Przen (6): iż ſię [mądrość świecka] vniżyć Ewángeliey muśiáłá/ y pod tym ſię drzewem chłodźić SkarKaz 83a.

chłodzić się czym (4): Iedno stey Panſkiey dodroczy [!] Tem ſyę nędzna duſſa chłodzi RejKup dd7v; Ią ſobie śiądę ćichuchno domá/ Polem/ pieski ſię chłodząc á fpokoinie Z Samśiády żyiąc dam pokoy Woynie. RybGęśli B3v; Ieſt vlżenie nieiákie ſmutku/ gdy ſerce źáłoéćią zięte/ przez oczy nieiáko oddycha y łzámi ſię chłodźi. SkarKaz 385b; KlonWor 72.

Szereg: »chłodzić się i ożywiać« (1): Ktoremu do tych [...] Kátolickich cnot/ z ktorych ſie wſzyſcy iáko zroſy pádáiącey ná ſuche ziołká/ chłodziemy y ożywiamy SkarŻyw A2v.

a. Być chłodzonym, stawać się chłodnym (z odcieniem biernym); reficere se Cn (3): Frigidarius, Ut, Frigidiaria cella, Chłodnica/ gdzie ſie chłodzą. Mącz 137b.

chłodzić się czym (2): A thák kreẃ zápalona gdy ſie flegmą chłodzi/ Tedy ſwym przyrodzeniem nie ták bárzo ſzkodzi. RejWiz 117v; Wyśćie iáko gory [...]: á my iáko polá ktore ſię onemi rzekámi polewáią y chłodzą. SkarKazSej 665b.

Synonimy: krzeźwić się, ostudzić się, oziębić się.

Formacje pochodne: ochłodzić się; ochładzać się, przechładzać się; ochłodzać się.

Cf CHŁODZĄCY SIĘ, CHŁODZENIE SIĘ