[zaloguj się]
[pdf]

CHMIEL (57) sb m

chmiél (5) SienLek (2), Oczko, KochFr, KochPij, chmiel (1) Mącz. ◊ chmiel-.

Fleksja
sg pl
N chmiél
G chmielu, chmiela
A chmiél chmiele
I chmiel(e)m
L chmielu

sg N chmiél (30). ◊ G chmielu (9), chmiela (2); -a ZapWar [n-pers]; -u : -a FalZioł (8 : 1). ◊ A chmiél (8). ◊ I chmiel(e)m (2). ◊ L chmielu (4). ◊ pl A chmiele (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI(XVII) – XVIII w. oraz XIX w. s.v. chmielnik.

1. bot. Humulus Lupulus L. (Rost); roślina z rodziny konopiowatych; chmiel pospolity, gatunek uprawiany, używany do wyrobu piwa oraz do celów lekarskich; lupulus Murm, Mymer1, Mącz, Cn; humulus Murm, Mymer1, Cn; lupus Calep; lupus salictarius a. salicti, a. reptilius Cn (48): Lupulus. Hopff Chmyel Humulus Murm 112; Mymer1 16v, 18; Sam Chmiel niema być cżęſtho pożiwany/ ábowiem otwiera kończe żiłek/ á przeto ma być kniemu przymieſzano trochę dragantu [...]/ ábowiem ty rzeczy oddalaią iadowitoſć od chmiela FalZioł I 72b-c; Theż Powoy s chmielem á z ięcżmieniem wwodzie vwarzony [...] bolenie głowy oddala FalZioł I 153d, +4a, +5b, I 35b, 72b [2 r.], c [5 r.] (28); RejZwierz 136v; Lupulus, Wilczek/ też chmiel. Mącz 200a; Chmiél/ Lupulus ſaliotarius, Hopſen. SienLek 235, 178v, Xv; PaprPan Q; Oczko 23v; KochFr 11 [2 r.]; KlonŻal C2v; Calep 618b; Chmiele ma wcżás chowáć Vrzędnik/ dla zwietrzenia GostGosp 68, 70, 98, 134, 167, 168.
2. Upicie się (8): Oleiek [i sok] Pigwiany [...] chmiel z głowy wypądzaią. FalZioł III 13c; BielKom E8, G2; pocżćiwego cżłowieká vſty/ áni chmiel/ áni gniew/ áni żal/ hybáć nie ma. GórnDworz E2v; KochPij C4; Cudzy chmiel i ku łożu mijam RybGęśli B2v; CzahTr L; Bo go chmiel y iágodá/ á nie rozum/ rządźi. KlonWor 69.
3. n-pers (1):
Zestawienie: anym vczynkv czelesznego [...] w karczmye y w domv w gospodzye v robothnego yana chmyela Carczmarza [...] vczynyl ZapWar 1533 nr 2407.

DM