[zaloguj się]
[pdf]

DONIEŚĆ (76) vb pf

o oraz e jasne.

Fleksja
inf donieść
praet
sg pl
1 m -m doniosł m pers
3 m doni(o)sł m pers donieśli
f doniosła m an
imperativus
sg pl
2 donieś donieście
conditionalis
sg pl
1 m bym doni(o)sł m pers
2 m byś doni(o)sł m pers
3 m by doni(o)sł m pers by donieśli
impersonalis
con by doniesiono
inne formy
impers con praet - by było doniesiono; pass inf - donieść się; pass fut sg 3 - doniesie się; pass praet sg 3 f - doniosła się; pass praet sg 3 n - doniosło się; pass con sg 3 n - by doniosło się

inf donieść (10). ◊ fut 1 sg doniosę (1). ◊ 3 sg doniesie (7). ◊ 2 pl doniesiecie (1). ◊ 3 pl doniosą (1). ◊ praet 1 sg m -m doniosł (2); -osł (1), -(o)sł (1). ◊ 3 sg m doni(o)sł (15). f doniosła (5). ◊ 3 pl m pers donieśli (3). ◊ imp 2 sg donieś (3). ◊ 2 pl donieście (3). ◊ con 1 sg m bym doni(o)sł (1). ◊ 2 sg m byś doni(o)sł (1). ◊ 3 sg m by doni(o)sł (2). ◊ 3 pl m pers by donieśli (3). ◊ impers con by doniesiono (1). ◊ con praet by było doniesiono (1). ◊ pass inf donieść się (3). ◊ fut 3 sg doniesie się (2). ◊ praet 3 sg f doniosła się (3). n doniosło się (4). ◊ con 3 sg n by doniosło się (4).

Sł stp notuje, Cn s.v. nie doniesie, Linde XVI – XVIII w.

1. Zanieść, dostarczyć; przynieść w darze, w ofierze; asportare, deferre, degerere, ferre, perferre Cn s. v. donosi, nie doniesie (54): Czerpayćieſz teraz/ á donieśćie przełożonemu weſela. Y donieśli [et tulerunt]. WujNT Ioann 2/8.

donieść czego (1): vcżyń to [Westo] przez mię iż wody do kościołá twego w przetáku donioſę BielKron 25.

donieść co, kogo (32): Donioſł [orzeł] ie [mięso] orlętom ſwoim. BierEz H3, H2v; aby rychléy iezuſa do grobu donieſli ij pochowali. OpecŻyw 157; HistJóz C4v; vkradla [...] dwa worky pyenyedzi kthore donyoſla do wſchi stad okolo mylye LibMal 1551/164v, 1545/106, 1546/109v, 110, 1552/167v [2 r.]; HistAl N4; MurzNT Matth 5/24; RejWiz 111v; pochwyćili go [króla Przemysława] ná Koń chcąc go żywo donieść BielKron 368, 51v, 227, 452; wziąwſzy [anjoł] go [proroka] zá wirzch głowy iego/ donioſł go y poſtháwił go nád iáſkinią [Vulg: portavit eum capillo capitis sui posuitque eum ... supra lacum Dan 14/35] RejPos 127; á opátrzywſzy [Samarytan] rány iego/ y włożywſzy go ná bydliątko ſwoie/ donioſł go do goſpody [RejPos 208: doprowádził go do goſpody; Vulg: duxit in stabulum Luc 10/34]. RejPos 210, 46v, 127, 168v; iż muſzą obegnáńcy ſmrodem álbo morem zdycháć álbo ſie poddáć ſkoro wiátr powſtánie á on ſmrod [onych zbitych] donieſie do nich w Zamek BielSpr 62v; vcżynić do nich [lochów] Stolle táiemne/ ktoremi mogłby thą donieść prochy z becżkámi kiedy trzeba BielSpr 65; SkarŻyw 56; Owá mię tám/ choć martwo/ byſtré nawáłnośći Donioſą/ gdźie żywégo ſczęśćié miéć niechćiáło KochPam 88; KochPieś 48; WujNT 323. Cf donieść co na co.

donieść czego (po przeczeniu) (3): ieſli iedno dwánaśćie łokći wyleie [Nilus]/ tedy głod/ bo niedonieſie tego gnoiu ktory cżyni płodne role v nich BielKron 270; iż woyſká żydowſkie przyſzedſzy ná gotowe poboiſko/ nie mogły donieść łupow á bogáctwá ich do domow ſwoich. RejPos 46; Kryie leniwiec rękę ſwoię do (marg) do gárncá (ábo) do kotłá (–) zánádrza y do vſt ſwoich nie donieſie iey [etiam ad os suum non reducet eam]. BudBib Prov 19/24.

donieść co na co (4): Zeſli Boże Aniołá twego ſwiętego/ ábyć tę offiárę/ rychło ná twoy ołtarz nawyſſſzy donioſł. KrowObr 184, 170v; BielKron 52; niechayby wſzytkie beneficia ná reieſtr ſpiſano/ á one ábo ná ſynod kośćielny/ ábo ná ſeym donieśiono [ad conventum universorum perferrentur] ModrzBaz 122.

donieść komu, czemu (15): BierEz H3; HistJóz C4v; LibMal 1551/160; ten był náwárzył warzey/ y nádrobił chlebá ná miſecżkę/ y ſſedł ná pole chcąc donieść [ut ferret] żeńcom. Leop Dan 14/32; BielKron 51v, 227, 319v; RejPos 46v, 127, 243; y mnie ſromotá ták máło [szkutów] moiey braćiey donieść ReszList 170; Czerpayćieſz teraz/ á donieśćie [ferte] przełożonemu weſela. WujNT Ioann 2/8. Cf donieść komu z czego; komu cum inf.

donieść komu z czego (1): Z tych rzeczy ktore ſą w náſzych kráinách názacnieyſze/ donieśćie [descendere facite ad virum munus] mężowi onemu zá vpominek BibRadz Gen 43/11.

donieść komu cum inf (2): Aſch theras po trzeczie donyoſl goſpodarzevi yeſzcz tham gdzie bel na pywye LibMal 1543/76v; Elżbietá [...] chowáiąc do ſkrzynie koronę/ vkrádłá ią záſię podſkárbiemu/ y donioſłá kſiążęćiu Styrſkiemu ſchowáć. BielKron 303v.

donieść dokąd [w tym: do czego (17), do kogo (7), tam (1)] (25): BierEz H2v; OpecŻyw 157; vkradl [...] owſſa wſtodolye. y do thegoſch raką [lege: Raka] donyoſl LibMal 1544/93v, 1545/106, 1546/109v, 110, 1551/164v, 1552/167v [2 r.]; Naſipawſzy im wory nakładę pieniędzy Aby z ſamą pieczęcią do oycza do nieſli RejJóz M6v; HistAl N4; Ze go rybá gdzye on chciał tham donieść muſiłá RejWiz 111v; BielKron 25, 53v, 269v, 452; RejPos 46, 210; BielSpr 62v; BudBib 4.Reg 23/4, Prov 19/24; A iſz ſtać y chodzić nie mogłá/ złożoná z palu onego/ ná łoſzku do ćiemnicę donieſli. SkarŻyw 21, 56; KochPieś 48; WujNT 323.

Przysłowia: Donieśie czáſzę pachołek do gęby/ A przedśię y w tym ſtráći czáſem zęby. KochPieś 48.

A iáko ſtára przypowieść ieſt/ Iż nie byłby weſoł vbogi/ áby niemiał donieść bogátemu/ gdy mu ſie czo oſobnego przytrefi RejPos 243.

W przen [do czego] (2): A gdym ći [panno] to iuż oddał/ com miáł nadrożſzégo [swobodę]/ Y donioſł zchęćią wielką do ſercá twoiego: Słuſznie byś ná tę pómnieć mą powolnośó miáłá PudłFr 73; Zbłądźiłem/ iák więc owcá w ćięmnym leśie/ Niech/ do owcżárnie/ twa [Boża] łáſká/ donieśie. GrabowSet Iv.
2. Zakomunikować, zawiadomić, poinformować, dać znać; przekazać; deferre, ferre, perferre Cn (21):

donieść czego do kogo (1): Wáſzá rzecż Pánowie/ ſtáráć ſię/ iakobym tego cokolwiek ieſt [dobrych rad] do was nieprozno doniosł [frustra ad vos pertulisse videamur] ModrzBaz 140.

donieść co komu (2): A donieś to moiemu Iendrzeiowi ſłowo/ Ze/ dokąd go nie widzę/ muśi mię być teſzno KochFr 52; weźmi płácz/ y potárgánié Koſy/ á oycu donieś mé pocáłowánié GórnTroas 55.

donieść co do kogo (2): A gdy krol przyſſedł do Thyru/ donieſli [detulerunt] thę rzecż do niego trzey mężowie poſláni od ſtárſzych. Leop 2.Mach 4/44; ále też vbogiego mnichá do więzienia/ [...] poſádził/ z ktorego on vćiekſzy doniosł tę rzecż [zdarzenie] naprzod do Páná Alekſandra Chodkiewicża BudNT przedm b7v.

a. W funkcji strony biernej: być doniesionym, stać się wiadomym, znanym; advolare, demanare, permanare, pervenire Mącz (16): A to wſzyſtko gdy śię ſtało/ natychmiaſt w Padwi i wokolicznych kráiách/ gdźie śię mogło tak pretko donieśc [zaprzanie się Spiery]/ dźiwné śię poruſzęnie myſli ludzkich okázało MurzHist T2v; Permanare, Donieść ſie/ Prźiść ku wiádomości. Mącz 208b.

donieść się kogo (11): á gdyż ſie to [filozofia Architesa] tego okrutnika donioſło, zwołał wſzitęk [!] lud BielŻyw 40; MurzNT Matth 28/14; Bo gdy niekáżdy vmie czytáć/ rychley ſye to zbiegłego może donieſć/ kiedy głos wołáiącego ſługi przychodźi w vſzy GroicPorz n4; cżynili iáko zboyce/ [...] y donioſlo ſie [nuntiatumque est Abimelech] tho Abimelechá. Leop Iudic 9/25; Quamprimum demanavit res ad populum, Iáko ſie skoro rzecz ludźi donioſłá. Mącz 208b; Ne hoc aliqua ad patrem permanet, Aby ſie to oycá yáko nie doniosło. Mącz 208b, 208b, 483b, 505d; BudBib bv; A ieſli ſię to ſtároſty donieśie [auditum fuerit] WujNT Matth 28/14.

donieść się do kogo (3): MWilkHist D2; TA wieść [...] gdy ſie doniosłá do Bolesławá Krzywouſtego StryjKron 215; Co gdy ſię też do wilkow przez wieśń [!] donioſło/ Y od ſtárſzych do młodſzych prędko w poſłách poſzło. CzahTr D4v.

3. Dojrzeć, zobaczyć (o wzroku); pertingere Cn (1):
Zwrot: »okiem donieść« (1): A jako więc wierzch gory szara mgła odzieje, [...] Lepsza niż noc, bo człowiek okiem nie doniesie Nic dalej, jedno jako kamień z ręki niesie. KochMon 19.

Synonimy: 2. powiedzieć, spomionąć; 3. dojrzeć, ujrzeć, zoczyć.

Formacje pochodne cf NIEŚĆ.

Cf DONIESIENIE, DONIESION

LZ