[zaloguj się]

DOŻYWOCIE (90) sb n

Oba o jasne; w e wahania.

Fleksja
sg pl
N dożywocié dożywociå
G dożywociå dożywoć
D dożywocióm
A dożywocié dożywociå
I dożywociem
L dożywociu dożywociåch

sg N dożywocié (9); -é : -e SarnStat (5 : 3), -(e) (1).G dożywociå (10); -å (9), -(a) (1).A dożywocié (11); -é (2), -e (3), -(e) (6); -e KochZg; -é : -e SarnStat (1 : 3).I dożywociem (5); -em : -ém SarnStat (4 : 1).L dożywociu (5).pl N dożywociå (18); -å (16), -(a) (2).G dożywoć (11); -oć : -óć SarnStat (10 : 1; ‒ : 88).D dożywocióm (1) SarnStat.A dożywociå (14); -å (13), -(a) (1).L dożywociåch (6); -åch : -ach SarnStat (5 : 1).

stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) s.v. dożywotni i XVIII w.

1. praw. Prawo, zapewniające komuś użytkowanie jakiegoś majątku, dochodu itp. do końca życia; sam majątek (zwłaszcza ziemski) lub dochód oddany komuś do korzystania dożywotniego (przeważnie z tekstów prawnych); ius fruendi bonis usque ad mortem, advitalitas (barbarismus) Cn (87): ZapWar 1550 nr 2671; ActReg 45; DOZYWOCIA. II. LIſty dożywotné od nas dáné/ [...] przez nas będą chowáné [Omnes advitalitates sunt servandae JanStat 105]. SarnStat 86; ABy téż y to iákiégo zátrudnienia około dożywoć/ któréby Práwu poſpolitému przećiwné nie były/ nie czyniło SarnStat 86; [Nie mogło przyjść nigdy do statecznego wysłuchania liczby] z dóbr Rzeczypoſpolitéy tempore Interregni wolnych: y gdźie dożywoćia nie zákroczyły. SarnStat 414; Przewody práwá dożywoćióm nie ſzkodzą. SarnStat 637, 86 [3 r.], 87, 99, 336, 337 (22); bo [...] zaſługi ludzi zacnych/ tego ad praeſens ſtánowić nie dopuſzczą/ ná dożywoćia ich: ále poſt deceſſum vel ceſſum cuiuſcunque poſſeſſoris, niechayby to iuż in perpetuum było. VotSzl D.

dożywocie na czym (4): Dożywoćié ná káżdéy ſtáréy ſummie ieſt dobré. SarnStat 86, 87. Cf »dożywocie na dobrach«.

W połączeniach szeregowych (7): y ſkazánia przy wſzech czynili/ nie folguiąc ſtanóm żadnym ze wſzech pańſtw koronnych/ ná káżdé dárowizny/ lenná/ zaſtáwy/ dożywoćia/ frimárki/ y funduſzé/ po Alexándrze SarnStat 85; Item, ſądźić 12. ſpecies alienationis bonorum regni, y referowáć do Królá gdy áppelluią, iáko ſą wysſzéy w piérwſzych kśięgách opiſáné, to iest: Wieczność, Dożywoćia, Lenná, Feuda SarnStat 320; Tákże wiecznośći/ feudá/ álbo lenna/ frymárki/ zamiány/ dożywoćia/ zaſtáwy wſzelákié ná Séymie y bez Séymu vczynioné wedla káżdégo Przywileiu wiecznémi czáſy dźierżáné bydź máią SarnStat 1024; wſzyſtkié dániny/ nádánia/ dárowizny wieczné/ dożywoćia/ zaſtáwy/ zápiſánia ſumm pieniężnych wielkich y máłych/ ktorymkolwiek ſpoſobem zebránych/ [...] mocnémi [...] mieć y záchowáć chcemy SarnStat 1061, 92, 93, 1190.

Zwroty: »naruszać [czyje] dożywocie« (1): iako niebosczyk Pan Wilenski trzymał zewszytkiemi dwory. ywsiami don ich [!] należącemi y ztym co [...] odeszło. od niego nie naruszaiąc niczyiego dożywocia. ActReg 45.

»dożywociem być opatrzonym« (2): Zá co ácz zárázem támże ná woynie pod Lukámi dożywoćiém ieſt opátrzon wioſką Serkowczyzną SarnStat 1209, 450.

»dożywocie (po-, s-)tracić« [szyk zmienny] (2): á czoż twoy ſyn gdy ſtráći dożywocie po tobie á nie będzie nic miał/ podobno cepámi á ſiekierą przyſługowáć ſie muśi. RejZwierc 194v, 194v.

»dożywocie, za dożywociem trzymać; dzierżane« (1 : 1; 1): wyiąwſzy/ żeby kto iuż teraz zá piątym dożywoćiem od piérwſzéy o tym Conſtituciiéy dobrá trzymał SarnStat 367, 89, 1205.

»przy, w dożywociu zosta(wa)ć (a. ostając)« [szyk zmienny] (4): á iednoby [mąż albo żona] znich vmárło álbo vmrze: tedy ſuperſtes w dożywoćiu zoſtawa. SarnStat 86, 86, 87, 89.

Wyrażenia: »dożywocie arend« (1): y któré téż dożywoćia Arend/ do zywotá káżdému trymáć [!] mamy. SarnStat 89.

»dożywocie na dobrach, na dobra (czyich)« (2 : 1): GDźieby téż kto máiąc piérwéy Dożywoćie [!] ná dobrách ktorychkolwiek náſzych/ potym wieczność ſobie otrzymał ná nié/ któraby mu przez tę Exekucyą vpáść muśiáłá/ tedy przy dożywoćiu zoſtáć káżdy ma. SarnStat 87; O Dozywoćiách ná dobrá Królewſkié. SarnStat 86, 79.

»dożywocie gołe (albo de plano = [nie przynoszące dochodu Rzeczypospolitej])« [szyk 11 : 6] (17): O Arendach dozywotnych, y dozywoćiach gołych, ábo de Plano. SarnStat 89; áby iuż nigdźie indźie nikt nie pátrzył téy czwartéy częśći z Arend dożywotnych y dożywoćia gołégo/ iedno v nas w ſkárbie náſzym rok podle roku/ iáko y czwartéy częśći dochodów ze wſzyſtkiégo innégo imięnia náſzégo. SarnStat 103, 88, 89 [5 r.], 103 [4 r.], 104 [5 r.].

»listy na dożywocie« (2): Liſty ná dożywoćie przes nas dáne ták iáko w ſobie brzmią káżdemu záchowamy. UstPraw H2 H2.

»dożywocie (na-)dane« (7): Dożywoćie oycowi z dźiećmi dáné/ a choćia téż dźieći niebyłyby miánowáné expreſ, á oyćiec przed tym Séymem gdźieby iuż vmárł/ [...] tedy ieden w dożywoćiu [...] ma zoſtáć SarnStat 86, 86 [4 r.], 89, 1209.

»dożywocie in solidum [= wspólne dla kilku osób, najczęściej dla męża i żony]« (3): Dożywoćia in ſolidurn. SarnStat 644, 697, 1307.

»ustąpienie dożywocia« (1): Ale y opiſánié tego vſtąpienia dożywoćia, iáko y Venditionis. SarnStat 634.

»dożywocie żenine« (1): Ziemſkiego práwá Kśięgi dźieśią. ⟨te⟩ o Dożywo⟨ciu⟩ żeninym. SarnStat 637 żp.

Szeregi: »arendy (dożywotne), (i) dożywocia« [szyk 8 : 2] (10): Bo przedſię tey quártany dokłádáć muśimy/ [...] A to w niwecż żechmy iuż ony zniewolili/ [...] Co ſłábe dożywocia máią y árendy RejZwierc 245, 194v; A wſzákże ći którzy máią Arendy dożywotné/ y dożywoćia gołé/ będą powinni nieco podwysſzyć á poſtępić do ſkárbu ná wychowánié ſtołu náſzégo SarnStat 103, 89 [2 r.], 103 [4 r.], 104.

»darowizny abo dożywocia, krolewczyzny« (1): iáko dárowizny ábo dożywoćia/ krolewcżyzny/ ábo też proces práwá Polſkiego náſtał/ y rozmáićie ieſt y cżáſow náſzych popráwiány PowodPr 23.

»dożywocia i konsensy [= ugody]« (1): Wſzákóż dożywoćia y conſenſy wſzytki podle Státutu w mocy zoſtáwiamy/ któré Práwu poſpolitému nie ſą przećiwné. SarnStat 97.

»dożywocia i lenna« (1): Práwá Krolew. álbo Wálnego Kśięgi pier. o Dożywoćiach y Lennach. SarnStat 87 żp.

»dożywocie, (albo) wieczność« [szyk 1 : 1] (2): Y vbepieczyliśćie naprzód dźieći ſwoie/ Ze máiąc wieczność/ álbo dożywoćié troie. Mogą ſye poczćiwymi/ ſłużbámi nie báwić KochZg A4v; RejZwierc 248v.

Iron. (1): (marg) Vtrátni gdy ſie s ſiebie śmieią. (‒) Ano wſzytká oſiádłość co ná ſobie miewa [własny ubiór]/ Y ná tym dożywocia pewnie ſie nádzyewa. RejWiz 68v.

a. praw. Prawo zapewniające komuś zajmowanie jakiegoś stanowiska lub urzędu do końca życia (1): (marg) Vrzędnicy áby byli nie dożywotni. (‒) bo dla tego dożywoćia/ á pożytku z prżełożeńſtwá dźiwnemi ſpoſoby ludźie do vrżędow prżychodzą GórnRozm I3v.
2. Okres czasu do końca życia ludzkiego (3): iż w piſmie s. to ſłowo/ ná wieki/ nie záwżdy cżáſu wiecżnego/ á nieogránicżonego znácży: lecż cżás pewnj ogránicżony/ choć długi/ ále wżdy końcżący ſie/ ábo iż też pod cżás tylko dożywoćie známionuie? CzechRozm 85v.
Wyrażenie: »dożywocie ludzkie« (1): ſłowko to/ Ná wieki/ nie záwżdy cżás wiecżny znácży: ále ábo cżás długi/ ábo dożywoćie ludzkie/ ábo cżás do miłośćiwego (iáko zową) látá. CzechRozm 85.
Szereg: »nie dożywocie ale wieczność« (1): Ale iż nam ſzło nie o dożywocie/ ále o ſámę wiecżność/ trzebá nam też było wiecżnego krolá RejPos [36]v.

Cf DOŻYWOTNOŚĆ

BZ