Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: DOŻYWOTNOŚĆ

Następne hasło: DRA »

DOŻYWOTNY (38) ai

Oba o jasne.

Fleksja

sg
m	N	dożywotny	f	N	dożywotnå	n	N
	A	dożywotny		A			A	dożywotn(e)
	I			I			I	dożywotnym

pl
N	m pers	dożywotni
N	subst	dożywotné
G		dożywotnych
A	m pers	dożywotn(e)
A	subst	dożywotné
L		dożywotnych

sg m N dożywotny (1). ◊ A dożywotny (3). ◊ f N dożywotnå (1). ◊ n A dożywotn(e) (3). ◊ I dożywotnym (5). ◊ pl N m pers dożywotni (4). subst dożywotné (5); -é (2), -(e) (3). ◊ G dożywotnych (6). ◊ A m pers dożywotn(e) (1). subst dożywotné (7); -é (4), -(e) (3). ◊ L dożywotnych (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) i XVIII w.

Znaczenia

1. Mający trwać do końca czyjegoś życia (31)
2. Mający być czymś (a. kimś) do końca życia (o ludziach) (7)

1. Mający trwać do końca czyjegoś życia; advitalitius (barbarismus), ad durationem vitae alligatus, vitae durationi aequalis, non nisi cum vita cessaturus Cn (31): nie iuż ſię [to] dla tego v nas godźi/ gdźie vrzędy ſą dożywotne [sunt perpetui]. ModrzBaz 43; Ale v nas gdźie máło nie wſzytkie vrzędy Duchowne y świetſkie dożywotne ſą [non nisi vita hominis finiuntur]/ niewiem áby miáło być iákie mieyſce zoſtáwiono tákowym do vrzędow chćiwym ModrzBaz 43, 44v; SkarKazSej 694a.

W połączeniu szeregowym (2): Są ktemu [pożytki] z cudzych máiętnośći árendownych/ zaſtáwnych/ dożywotnych/ ná wydźierżenie puſzcżonych GrabPospR L3v; Nuż ieśli kto w onem powiećie ieſt/ co z cudzych máiętnośći pożytek ma/ naiemnych zaſtáwnych/ dożywotnych/ ná wydźierżenie puſzcżonych/ [szacunek czynić będą] GrabPospR L4v.

Zwrot: »[coś] prawem dożywotnym trzymać« (1): któré [dzierżawy] teraz on práwem dożywotnym według przywileiów ſwoich/ y w ſummie trzy ma SarnStat 1052.

Wyrażenia: »arendy dożywotne« [szyk 7 : 1] (8): A wſzákże ći którzy máią Arendy dożywotné/ y dożywoćia gołé/ będą powinni nieco podwysſzyć á poſtępić do ſkárbu ná wychowánié ſtołu náſzégo SarnStat 103, 89 [2 r.], 103 [4 r.], 104.

»beneficyjum dożywotne« = beneficium perpetuum Modrz (2): bez trudnośći zá dwie lecie/ ábo nadáley zá trzy/ mogłáby być [suma pieniędzy] złożoná y od Krolá/ y [...] od wſzytkich Duchownych oſob/ ktorzi beneficia dożywotne máią [qui beneficia sacerdotalia perpetua perciperent]. ModrzBaz 121v, 121v.

»list dożywotny« = stwierdzający nadanie dożywocia; advitalitatum literae JanStat 105 (1): LIſty dożywotné od nas dáné/ we wſzytkim wedle ich brzmienia [...] będą chowáné. SarnStat 86.

»prawo dożywotne« [szyk 5 : 1] (6): iż naniektorych dobrach złaski Bozey Krolowa Anna Prawo dozywotne y summę wianną mieć raczy. ActReg 45, 45; SarnStat 450, 1052, 1209; VotSzl E3v.

»przymierze dożywotne« (1): Tegoż Roku Piotr Opalenski [...] ziednał przymierze z obiemá Krolámi dożywotne/ od Turkow/ Tátarow/ y Wołochow. StryjKron 757.

»przywilej dożywotny« (2): iákoſmy przedtym przywiléy náſz dożywotny Vrodzonému Andrzeiowi Kárchowſkiému ná Stároſtwo [...] dáli SarnStat 1208; VotSzl D.

»rezerwacyje dożywotne« = in vita reservationes JanStat 198 (1): y [którzy by] reſerwácie dożywotné z penſiámi/ z prowizyámi/ y z proceſsy przynośili SarnStat 924.

»dożywotny szafunek« (1): kthoremu [królowi] wſzytkę onę wielkość kráiu/ w dożywotny ſzáfunek ſam podáli LeszczRzecz A2v.

»urząd dożywotny« = magistratus perpetuus Modrz (4): wygładźmyż wſzytkie vrzędy dożywotne z Rzecżypoſpolitey/ od ktorich niemniey ſię trzebá tyráńſtwá bać ModrzBaz 92, 43 [2 r.], 46.

»dożywotne używanie« (1) : Ale mu [Fiedkowi Nieświeskiemu] záſię ty Zamki Krol wroćił w dożywotne vżywánie StryjKron 582.

2. Mający być czymś (a. kimś) do końca życia (o ludziach) (7): (marg) Zonę dobrze mieć w grozye. (‒) Acżći y dożywotna też ſie trefi cżáſem/ Ktorey więc muśi vżyć też z niedobrym kwáſem. RejWiz 59; A ták ieſli ſię to niepodoba/ áby ći ſędźiowie byli dożywotni [iudices hos perpetuos esse]/ tedyby niechay byli ná trzy álbo cżterzy látá. ModrzBaz 91v, 92; GórnRozm I3v [2 r.]; Były téż pokázowáné [...] Liſty Kśiążąt Litewſkich/ iáko tylko dożywotnych przez Króle Polſkié vſtáwionych SarnStat 1005; á wſzyſcy [szafarze skarbu] żeby nie dłużey trwáli/ iedno do dwu lat/ od Seymu do Seymu/ [...] bo ná dożywotne żadną miárą nie przyzwalam/ obawiáiąc ſię ábychmy z nich złych ludzi nie podźiáłáli. VotSzl D4v.