[zaloguj się]
[pdf]

DYJAMETER (52) sb m

Zawsze dia-.

a oraz pierwsze e jasne; drugie e z zapisów nie kreskujących.

Fleksja
sg pl
N dyjameter dyjametry
G dyjametru
A dyjameter dyjametry
inne sg A (lat.) - dyjametrum

sg N dyjameter (19). ◊ G dyjametru (14). ◊ A dyjameter (8). ◊ pl N dyjametry (2). ◊ A dyjametry (2). ◊ (lat.) dyjametrum (7).

Sł stp, Cn brak, Linde XVIII w.

Znaczenia
1. geom. Średnica koła [diameter, vel diametrus ... Latine dimeciens – prosta a rowno dzieląca linia, którą jako cyrkiel okoliczność albo inszy kstałt bywa w prawą miarę dzielón Mącz 84d; diameter – linia, która równo przecina cyrkuły w sferze Calep; linija przez pośrzodek koła, gałki puszczona – diametros, diameter Cn] (28): Diameter ieſt Linea proſta/ która od iednégo brzegá idźie do drugiégo przez pośrzodek/ to ieſt/ przez Centrum. dźieląc koło ná dwie rowné części. GrzepGeom D3v; Ale do mierzánia Kołá/ naprzod potrzebá ieſt wiedźiéć/ iáko wielka ieſt Diameter. GrzepGeom H3v; Diameter tedy naprzod zmierzyſz iáko wielki ieſt/ á ztąd záśię dowiéſz ſye iáko wielka ieſt Circumferentia: ábowiém Circumferentia ieſt ták wielka/ iáko trzy Diámetry/ y śiodma część Diámetru bez máłégo kąſká GrzepGeom H3v; Tákże téż/ gdźie Koło będźie mieć Diametrum ná czternaśćie łokći/ tám Circumferentia będźie mieć trzy kroć czternaśćie GrzepGeom H4, D3v [2 r.], D4, H3v [2 r.], H4 [2 r.], H4v [3 r.] (28).
2. geom. Przekątna (24): inſzych Figur co ſtrony rowné/ y kąty rowné máią/ [...] tych tákowych Diameter ieſt Linea proſta/ która przez pośrzodek ich idźie/ a kończy ſye ná obie ſtronie w kąciéch náprzeciw ſobie leżących/ Figurę ná dwie równé części dźieląc. GrzepGeom D3v; A ieſliżeby tákowé Figury kołem były okrążoné/ tedy ich Diameter póydźie przez pośrzodek kołá/ to ieſt/ przez Centrum: á brzegiem kołá po obu ſtronách będźie ſye kończył. GrzepGeom D4; Dowiedźiawſzy ſye iáko wielki ieſt Diameter, to ieſt Linea, która wſzytek Kwádrat od kątá do kątá ná dwie równé częśći dźieli. Tego Diámetru mówię połowicę wiedź ná wſzytek Diameter. GrzepGeom F3; Vczyń Diametrum od kątá do kątá/ ktory Rombum będźie dźielić ná dwoię: y drugi záśię Diametrum z drugiéy ſtrony od kątá do kątá/ ták że ty dwa Diámetry na krzyż póydą. GrzepGeom G4v; ieſli Koło ma Diameter ná ośm łokiet/ vczyń Kwádrat/ tylko coby miał Diametrum ná dźieśiąci łokiet. GrzepGeom Iv, F3 [2 r.], F3v [2 r.], F4 [2 r.], Gv [2 r.], H [2 r.] (24).

HJ