[zaloguj się]
[pdf]

DZIEWOSŁĄB (21) sb m

-e- (20), -ę- (1).

e oraz o jasne.

Fleksja
sg pl
N dziewosłąb
G dziewosłęba dziewosłęb(o)w
A dziewosłęby
I dziewosłęb(e)m
L dziewosłębi

sg N dziewosłąb (5). ◊ G dziewosłęba (2). ◊ I dziewosłęb(e)m (2). ◊ pl N dziewosłębi (2). ◊ G dziewosłęb(o)w (2). ◊ A dziewosłęby (8).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Poseł od starającego się o rękę panny, swat; paranymphus, pronobus BartBydg, Cn (15): BartBydg 107b; Gniewał ſie o to Iágiełło na dzyewoſłęby/ iż mu ią [Annę] przynieśli/ bo ſie mu nie cudna zdáłá BielKron 383; Dziewosłębi do Krolá. BielKron 408 marg, 406v marg; że [cesarz niemiecki] ſie tu nam przes Małżeńſtwo chce w ſzrobowáć/ y ma tu w Polſzcze niemało Dźięwoſłębow MycPrz II C; StryjKron 130.

Tytuł utworu J. Kochanowskiego (2): DZIEWOSŁĄB IANA KOCHANOWSKIEGO. KochDz 104, 105 żp.

Zwrot: »posłać dziewosłęby [do kogo]« (5): Poſłał Káźimierz dziewoſłęby do Haſkiego Lándgráfá o corę iego Adleydę BielKron 374v, 340v, 371, 383, 427v.
Przen: Wysłannik zwiastujący wolę Bożą (2): y [Pan] powtorzył tego pothym iego iednánia przez Moiżeſzá/ przez Abráámá/ y przez ine dzyewoſłęby mocnemi obietnicámi ſwemi. RejAp 157v.
Szereg: »poseł i dziewosłąb« (1): dziewitza maria niechelpi ſie s tak wielkiégo wybranijá [...] ale ſie więcey zapála z ſlow poſla ij dziewoſlęba bożégo OpecŻyw 9.
2. Starosta weselny, przełożony wesela; paranymphus BartBydg, Mącz, Cn; parochus Mącz, Cn; qui facit auspicium nuptiarum BartBydg; auspex, pronobus Mącz; nuptiarum auspex Cn (5): Paranymphus, dzyevosląmb, qui facit auspicium nuptiarum BartBydg 252; Paranymphus, Latine Auspex vel pronobus, Dźiewoſłąb/ żerca/ ſwát/ hochmiſtrz álbo márſzałek/ na ſwiádziebnym weſelu. Mącz 277a, 281a.
W przen (2): Pan bog nam ieſt to małżęńſtwo ſpráwił/ Sam ſie námá dzyewoſłębem ſtáwił BielKom G6; gdyć ſie iuż [...] vpodoba pocżćiwa dziewecżká/ mieyże ty [młody człowieku] páná Bogá dziewoſłębem/ a Anyoły iego ſwáty RejZwierc 32.
3. pl t Starania, zabiegi o rękę panny, swaty (1):
Zwrot: »posłać w dziewosłęby« (1): [Mieczysław] poſłał w Dziewoſłęby do Boleſława Czeſkiego Xiążęćia [...] aby mu ſioſtrę ſwoię Dąbrowkę w małżeńſtwo oddał StryjKron 150.

Synonimy: 1. swat; 2. żerca, żerzec.

Cf DZIEWOSŁĘBSTWO

WK, BC