[zaloguj się]
[pdf]

DZISIEJSZY (806) ai

e jasne.

Fleksja
sg
mNdzisiejszy fNdzisiejszå nNdzisiejszé
Gdzisiejszégo Gdzisiejsz(e)j, dzisiejszy Gdzisiejszego
Ddzisiejszému Ddzisiejsz(e)j Ddzisiejszému
Adzisiejszy, dzisiejsz(e)go Adzisiejszą Adzisiejsz(e)
Idzisiejszym Idzisiejszą Idzisiejszym
Ldzisiejszym Ldzisiejszéj Ldzisiejszym
pl
N m pers dzisiejszy, dzisiejsz(e)
G dzisiejszych
D dzisiejszym, dzisiejsz(e)m
A m pers dzisiejsz(e)
subst dzisiejszé
I m dzisiejszymi, dzisiejsz(e)mi
L dzisiejszych
inne formy
pl N m pers subst - dzisiejszé

sg m N dzisiejszy (44). ◊ G dzisiejszégo (206); -égo (16), -ego (4), -(e)go (186); -ego MurzNT, BiałKat; -égo: -ego OpecŻyw (1 : 2). ◊ D dzisiejszému (10); -ému (1), -(e)mu (9). ◊ A dzisiejszy (35), dzisiejsz(e)go (6). ◊ I dzisiejszym (3). ◊ L dzisiejszym (9). ◊ f N dzisiejszå (11); -å (10), -(a) (1). ◊ G dzisiejsz(e)j (25), dzisiejszy (2) KochWz, CzahTr. ◊ D dzisiejsz(e)j (4). ◊ A dzisiejszą (9). ◊ I dzisiejszą (4). ◊ L dzisiejszéj (28); -éj (1), -(e)j (27). ◊ n N dzisiejszé (8); -é (3), -(e) (5). ◊ G dzisiejszego (10); -ego (1), -(e)go (9). ◊ D dzisiejszému (1). ◊ A dzisiejsz(e) (3). ◊ I dzisiejszym (1). ◊ L dzisiejszym (3). ◊ pl N m pers dzisiejszy (106), dzisiejsz(e) (1) KlonKr. subst dzisiejszé (25); -é (3), -(e) (22). ◊ G dzisiejszych (144). ◊ D dzisiejszym (39), dzisiejsz(e)m (2) RejPs, RejKup. ◊ A m pers dzisiejsz(e) (10). subst dzisiejszé (25); -é (3), -(e)(22). ◊ I m dzisiejszymi (7), dzisiejsz(e)mi (3); -ymi LeovPrzep, RejPos, SkarJedn (2), NiemObr, ReszPrz; -(e)mi SkarŻyw, SkarKaz; -ymi: -(e)mi BielKron (1 : 1). ◊ L dzisiejszych (22).

Sł stp, Cn notuje s.v. dzisi, Linde XVI(XVIII) – XVIII w.

1. Dotyczący, odnoszący się do dnia bieżącego (174): Patrzáycie iako dziwné a roſkoſſné ieſt ſwięto dziſieyſſé OpecŻyw 9v, 9v; Wezmi twarog czoby dziſieyſzego tworzenia/ przyłoż go miązſzo na ranę przez godzinę FalZioł V 75; Ach gorskiſz mu będzie kęs/ w dziſieyſzey wiecżerzy RejJóz B3; LibMal 1547/128v, 1550/151; ZapWar 1548 nr 2668; Pánie Sędźia wedle dźiſyeyſzego roku/ ten ſtoi. N. gotow Przyſyęgę vczynić GroicPorz z2; KrowObr 168v; Záprawdę powiádam tobie/ że thy otho tey dziſieyſſey nocy [quia tu hodie, in nocte hac]/ pierwey niż kur dwá kroć zápoie/ trzy kroć ſie mnie maſz záprzeć. Leop Mar 14/30; BibRadz Iudith 13/17; Do iutrá tedy odłożmy/ (rzekł pan Lubelſki) bo y więczey cżáſu będzie/ y to wſzytko dziſieyſze wynidzie z głowy/ iż vſzy náſze tho co w. m. powieſz/ przyiąć w ſię będą mogły. GórnDworz Dd5; Naprzod tedy miedzy inemi pociechami tedy tá ſwięta Ewányeliá dziſieiſza ieſt nam ku wielkiey pocieſze nápiſána RejPos 41; Pátrzayże moy miły krześciáńſki cżłowiecże/ co tu w tey dziſieyſzey ſpráwie Páná ſwego obacżáć á vważáć maſz. RejPos 113v; Ale przychodząc ku tey dziſieyſzey hiſtoriey ſwiętey/ ábychmy y Pánu ſwoiemu/ y tey ſwiętey pánnie mátce iego [...] pámiątkę vcżynili RejPos 305, 1, 59v, 132, 186v, 348v (38); Pan zmartwychwſtał mocą właſną. Kamieniá nieodwaláiąc. Ani piecżęci ruſzáiąc. W nocy dźiśieyſzey Niedźiele MWilkHist D2, G2; BudBib Iudith 13/17; Zewángeliey teſz dźiśieyſzey y ſpiątego Cápitulum Ianá S. iáſna rzecż że ieſt w ſkrześićiel á ożywićiel wſzyſtkich vmárłych. BiałKaz E4v, C2, D2, F4v; niechayże tedy téy wody piją śiłá/ co dźiéń/ a nie przezedni: bo ták wczoráyſzéy dźiśieyſzą popądzáiąc/ rychléy ćiálo przéydźie y wyczyśći Oczko 21; SkarŻyw 129, 397, 492; KochBr 152; Abowiém ſtráćiwſzy niemal połowicę duſze ſwoiéy co mi ták długi czás przyniéść mógł/ okróm nádźieie téj dźiśieyſzy pómſty? KochWz 139; LatHar 229, 232, 354, 406; TE dziśieyſzą wigilią męki y śmierći ſwey Pan y Bog náſz Chryſtus IEZVS, dźiwnie nam wielkiemi vpominkámi vczćić y okraśić raczył. SkarKaz 154a; Z dźiśieyſzych ſłow Páńſkich cżtery znáki wyczerpnąć/ po ktorych poznáć prawdźiwe Ewángeliſty/ y ty fałſzywe Ewángeliki iemi wytknąć możem. SkarKaz 240b, 5a, 38a, 82b, 275a [2 r.], 484a, 513b, 633a.

W charakterystycznych połączeniach: dzisiejsze(-y, -a) dobrodziejstwo, ewanjelija (36), historyja święta (3), łaska, nawiedzenie, niedziela (3), noc (5), ofiara, pomsta, potrzeba, processyja, rok, rozprawa (3), słowo (2), sprawa (5), święto (6), tworzenie, wieczerza, wigilija.

Przysłowie: Bo ſpráwá dniá wcżoráyſzego/ Miſtrzem ieſt v dziſieyſzego. RejZwierc 232v.
Wyrażenia: »dzień dzisiejszy« = dies haec Vulg [w tym: od dnia dzisiejszego (5), do dnia dzisiejszego (1), na dzień dzisiejszy (3); [co] dnia dzisiejszego = dzisiejsze (3); dzisiejszy ... wczorajszy (1), dzisiejszy ... jutrzejszy (1)] [szyk 16 : 11] (27): Nudius quartus. der viert tag ietz vergangen Cżwarty dzyen od dzyſſeyſſego dnyá. Murm 14; od dzyszieyſzego dnya mamy myecz vyeczny pewny y prawy myędzy sobą pokoy LibLeg 6/158v, 6/77v, 119; oth dzissieyssego dnia za dwie nyedzyely ZapWar 1550 nr 2665; Wtey myerze radbym od ćyebye ſlyſſał [...] coś wczorá ná dźiſyeyſſy dźyeń odłożył KromRozm II a4; LubPs cc4v; GroicPorz i3; Leop Ier 44/22; Mam to ſobie zá oſobliwe ſzcześćie then dźień dźiśieyſzy/ ktorego dniá ták wielkie y ták zacne rzeczy/ tu v mnie w Zurowicách mowią ſye/ y dźieią. OrzRozm N; SarnUzn F; A thá Ewányeliá niżey nápiſána [...] ieſt przywłaſzcżoná dniowi temu dziſieyſzemu. RejPos 286v, 33v, 76v, 286v, 287, 291v; RejZwierc 232v; NIe wychwalay ſię dniem iutrzeyſzym/ bo niewieſz co vrodzi dźień (dziſieyſzy) [quid pariturus sit dies] BudBib Prov 27/1; SkarŻyw 422; KochWz 139; ZapKościer 1586/66, 66v; KochProp 7; LatHar 18; SkarKaz 514a; CiekPotr 66.

»dnia dzisiejszego« = (in) die hodierna Vulg, PolAnt; dies haec a. iste, hodie Vulg; circa hodiernum PolAnt [w tym: procz dnia dzisiejszego (2)] [szyk 51 : 18] (69): domutz niemám anij rodziny/ anij ſyna/ anij ktorégo przyiáciela/ bom wſſytko dobreé ſtracila dziſieyſſégo dnia. OpecŻyw 157v, 172v; iam procz dziſieyſſego dniá o tym nieſlyſſał. Leop Gen 21/26, Bar 2/6, 11; O Boże náſz bądźże pochwálon/ ktoryś dniá dźiſieyſzego wniwecż obroćił nieprzyiacioły ludu twego. BibRadz Iudith 13/21, 1.Reg 12/5, 3.Reg 8/61, Act 19/40; BielKron 307; DZiſieyſzego dniá yeſt pámiątká onego vniżenia Páńſkiego RejPos 31, 21v, 25, 34, 34v, 86v [2 r.], 328, 332; MWilkHist Iv; BudBib Gen 21/26, Iudith 13/21; CzechRozm 202v; KochPs 68; SkarŻyw 188, 408; Pan Kryſtus ieſt náſzym Zbáwićielem. Ktory ſię dniá dźiśieyſzego národźił ArtKanc C6v; zKrolem IM nie mogłem mieć rozmowy az dnia dzisieyszego ActReg 169; KochFrag 45; O Troyco święta/ rácż mię wyſłucháć y obronić/ y dniá dźiśieyſzego/ y przez wſzyſtek cżás żywotá mego LatHar 17; modl ſię zá námi dźiśieyſzego dniá y vſtáwicżnie LatHar 37, 18, 20, 33, 39, 42 (34); Abowiem trzebá ſię bać/ ábyſmy nie byli oſkárżeni o rozruch dniá dźiśieyſzego [argui seditionis hodiernae] WujNT Act 19/40; Przetoż oświadczam ſię wam dniá dźiśieyſzego żećiem ia ieſt czyſt ode krwie wſzytkich. WujNT Act 20/26; WysKaz 2, 40, 47; CiekPotr 73.

»dzisiejsza godzina« (1): Scżęśliwy cżáśie dźiśieyſzey godźiny Zechmy docżkáli poćieſzney nowiny KmitaPsal A2.

2. Dotyczący, odnoszący się do bliżej nieokreślonego czasu teraźniejszego; współczesny, obecny; hodiernus Murm, Mącz, Calep, Cn; praesens Mącz, JanStat (629): A ták y ia pilnoſći przyłożę áby tá iego [Boga] ſroga ſpráwiedliwoſć byłá oznaczoná dziſieyſſem národom ſwiátá RejPs 110v, 114; LibLeg 10/152, 11/13v; RejKup q7; DiarDop 112; Wſpomyonę tu dziſieyſſy ſpoſob nakłádu tego/ ktory cżynyą rodzicy ná ſyny ſwe gdy ye do ſzkoły dáyą. GliczKsiąż M3, G3v, L6v; PRoſzę pánie Boże ktoryś mocny w niebie/ Abyś ná nas weźrzał w dziſieyſzey potrzebie LubPs hh2v, A3v, D3v; Bo ten dziſieyſzy kościoł Rzymſki/ nie ieſt budowánie Apoſtołow ſwiętych/ ále ieſt budowánie Papieżow KrowObr A3, A3v [2 r.], 196, 205; RejWiz 144v; á w tych Seymowych náſzych dźiśieyſzych Sądźiech żadney nádźieie niemam/ áby kto kiedy mógł przez nie ku ſwemu przyść OrzRozm T4, Q3v; O ſzerokośći Germániey piſáli hiſtorikowie Strabo/ Plinius/ Tácitus/ ále ſie bárzo omyláli według dziſieyſzego znánia BielKron 281v, 9v, 199v, 265; Znacnieiſze przodkow waſzych/ i barzo znacnieiſze Vboſtwo w Polſzce/ niż ty bogactwa dziſiejſze. KochSat B, A3; Convenienter ad praesentem fortunae nostrae statum loquuti estis, Práwieście cziście mówili wedle ſtanu dźiśieyſzego ſzczęścia náſzego wedle tego yáko dźiś rźecz náſzá nieſie. Mącz 482a; OrzQuin O, R4; Ná ktory [wiek złoty] pámiętáiąc/ ſerce mi ſię kráie/ Pátrząc na ty dźiſieyſze náſze obyczáie. Prot D2v, A2; RejAp F2; Gánią też záſię y vbior náſz dziſieyſzy/ powiedáiąc być krotki nie vcżćiwy/ á długi zuchwáły. GórnDworz H7v, L6v; O wſzechmogący náſz miły Pánie nie dopuſzcżayże ſie záćmić thym nędznym ocżom dziſieyſzym náſzym RejPos 322, 33, 197 [2 r.], 198v, 260v, 350 [2 r.]; RejZwierc A4v, 255, 260v, 266, 267; te dźiśieyſze rozumy/ náuki/ dowćipy/ kráſomowſtwá/ dzielnośći Polakow náſzych/ bez wątpienia ſą dáry Boże WujJud A3v, A5v, 136v, 226v; Tjch słow wdziſieyſzych kſięgách Hiwreyſkich nie máſz/ ále z tłumácżow Grecſkich y Láćinſkiego znáć/ że przed tym były BudBib I 299b marg, I 137b marg; BudNT przedm c, c6, c6v, k. i8 marg, Hh6v; ModrzBaz 86v; SkarJedn 33; Náuká S. Ephremá/ kácerſtwom dziśieyſzym przećiwna. SkarŻyw 119, kt, A4, 90, 114, 131 (13); KochTr 21; wyznánie iego [Laktancyjusa] iáko niebo od źiemie/ od dźiśieyſzego Kátolicżkiego rożne ieſt. NiemObr 127, 62, 133; KochFr 104; PudłFr 46; ArtKanc H7v, T6; BielRozm 3; pieśni dźiśieyſzé ták dáleko ſą rózné od Bogurodźice/ iáko y obyczáie od ſtátutu. KochWr 39, 28, 29; KochCz Bv; WujNT przedm 10, 13 [2 r.], 15, s. 174, 509 marg, Bbbbbb4; iż o kmiećie zbiegłé od dánia dźiśieyſzego Státutu [a die data praesentium JanStat 1086] nápotym máią bydź pozywáni ci/ ktorzy pozywáni bydź máią do ſądow Ziemſkich SarnStat 661 [idem (2)] 746, 918, 1094; O Spráwiedliwośći ábo vſpráwiedliwieniu Chrześcijáńſkim wiele gadek ieſt miedzy dziśieyſzemi o wierze ſwary. SkarKaz 309a, 118b, 419b; Nie vmiałem vżywáć pomiernego ſtátku. Więc mię to do dźiſieyſzy nędze mey przywiodło. CzahTr Cv, A3, [D2], G3, G3v.

W przeciwstawieniach: »dawny ... dzisiejszy« (2): MiechGlab *2; Iákowych ſię pokázowáło/ y dawnych y dźiśieyſzych náſzych cżáſow wiele/ nie tylko zacnych náucżyćielow/ ále y męcżennikow ś. NiemObr 99.

»minęły ... dzisiejszy« (1): wyzwolic nas będzieſz raczył od wſſech ſzkodliwych przigod naſſych tak minełych iako y dziſieyſſych RejPs 192.

»przeszły ... dzisiejszy« (2): Niech więc y pod obłoki rozum cżáſem gmerze. Vważáiąc y przeſzłe y dziſieyſze rzecży RejWiz 18; Phil R4.

»dzisiejszy ... starożytny« (1): Lecż gdzieby dziſieyſzego ſłowá nie było ná tę rzecż kthorąby dworzánin opiſáć chciał/ nie telko mie/ nie obráźi ſthárożytne ſłowo/ ále ie wolę niż cudzoziemſkie GórnDworz F5v.

»dzisiejszy ... stary« (6): wſzákże gdzie przyidźie ná dziſieyſzą ſtrzelbę wielgą/ zgáſną wſzyſtki máchiny ſtáre przed nią. BielSpr 61; SkarŻyw 90; Ale niecháiąc ſtárych obyczáiow których iuż w Polſcze niémáſz/ wroćmy ſye do dźiśieyſzych KochWr 29; Graeckie dźiśieyſze Nowe Teſtámenty nie ſą ták ſzczyre źrzodłá/ żeby miáły być nád ſtáre Láćińſkie przekłádáne WujNT przedm 15, s. 200, 391.

»wiekuisty ... dzisiejszy« (1): myſlże teraz cżęſto/ iáko miłośćiwie dla ćiebie przedwiecżny Bog ſtał ſię docżeśnym/ wiekuiſty dźiśieyſzym/ nieśmiertelny śmiertelnym LatHar 394.

W charakterystycznych połączeniach: dzisiejsze(-y, -a) biskupstwo (2), błędy (2), bogactwo, chudoba, ciało, cuda, dziw, egzekucyja, fortele, heretyctwa (2), kacerstwo (12), kłopot (2), kościoł (9), księgi (10), męczeństwo, msza, narod, nędza, niedostatek, obyczaje, ostarzałość, pamięć, pieśni, pomsta, porządki, potrzeba (2), przykłady (2), przygoda (2), przypadek, pycha, rada królewska, rozprawa (2), sejm, sekty (2), słowo, sposob, sprawy (5), sprzymierzenie, statut (3), stroje, strzelba, szczeście, ubior, ubostwo, upadek, wyznanie (2), zamieszanie, zbytki, zjednoczenie, znanie, żywot.

Wyrażenia: »chwile dzisiejsze« = troska o byt codzienny (1): y my Królá muśiém obiéráć/ y my roſkázowáć/ Y my ná okázyą muśim ſye gotowáć. [...] Co drugiégo? dóm trzymá y chwile dźiśieyſze/ Zwłaſczá/ że nie żołędźiem/ [...] ále dźiś chlebem żywi ludźie KochMarsz 153.

»dzisiejsze(-y) czasy, czas« [szyk 16 : 7] (18 : 5):LubPs A3; I co rozumieſz/ kiedy by był ten Plátyná náſzych dziſieyſzych tzáſow dotzekał/ izali by ieſztze więcey był nienárzekał? KrowObr 38; RejWiz 122v; RejZwierz; iednacże im też przekładáli potrzebę dziſieyſzego cżáſu BielKron 210v; A przeto/ cżuiąc iż roſkoſzy od nich odeſzły/ ſkárżą ſie/ y gánią cżáſy dziſieyfze/ iákoby złe być miáły GórnDworz H6v, H5, H7v; RejPos 62, 159, 336v; Patrząc ná ty dziſieyfze/ obłędliwe cżáſy/ Gdźie krzywdá s świętą prawdą/ śmie chodźić zápáſy. BielSat [I4] [idem BielSjem 13]; RejZwierc 181, 184, Aaav; MycPrz I Bv; KochMuza 25; BielSjem 13; PudłFr 9; obácż teraz ten dźiśieyſzy cżás W ktorym ćię Pan Bog náwiedźił ArtKanc Kll; Phil R4; SapEpit B3v.

»dzisiejszych czasow, dzisiejszego czasu« = hodie Modrz; modernis ternporibus JanStat [szyk 67 : 17] (70 : 14): ForCnR A2; FalZioł I 24b, 45d, 101a; LibLeg 11/80v; SeklKat A2v, E2; MurzNT 31, 108v; Ponyeważ tedy iż tákowe złe yeſt poſtánowyenye ſwyátá cżáſu dziſieyſſego moyá rádá yeſt iż nye trzebá ſie dziſia ná kápłáńſtwá kwápić GliczKsiąż O6v, Mv, 12; LubPs A4, A5; Wſzákże dźiſyeyſzych czáſow v wielu Przełożonych cudzołoſtwo ieſt zá máłe przewinienie GroicPorz kk3v, ddv, kk3; OrzRozm P3v; Berozus Hiſtoryk Káldeyſki naſtárſzy miedzy wſzytkimi Hiſtoriki dziſieyſzego cżáſu ná ſwiecie BielKron 5, 5v, 267v, 273, 311, 330 (9); SienLek a4, Vvv2; GórnDworz B6, Ee2v, Ee3v, Ee6v, Hh5; RejPos 79, 197v, 209v marg, 275, 276v, 288, 313; BiałKat 93v, 383v; RejZwierc 183; Roſpráwá czudna [...] s piſmá ſwiętego krotce zebrána. Przećiwko dziwnym opiniam ludzi dziſieyſzych cźáſow. RejPosRozpr b3, cv, c3v, c4 [3 r.]; dziſieyſzych ſkáżonych á nieſzcżęſliwych cżáſow wiele ſie niemiernych ludzi [...] náyduie RejPosWstaw 44, [412], [413], 42 [2 r.], [1103]v, [1432]v; Strum G3; PaprPan A4v, Z2, Ccv; ModrzBaz 59v, 60v, 90v, 98, 118v; SkarJedn 382; SkarŻyw A4; NiemObr 99, 159; ReszPrz 148; WerGośc 203; ArtKanc N14, N16, P8v; Phil F2, M, O3; SarnStat 384, 408, 924; SkarKaz 119b; SkarKazSej 687b; Radby co nálazł; ále ſwoie chowa każdy: Ták ſię dźiśieyſzych cżáſow dźieie/ ták y záwżdy. KlonWor 34.

»(aż) do dzisiejszych czasow, dzisiejszego czasu« = usque ad diem hanc PolAnt [szyk 13 : 2] (11 : 4): MiechGlab 13; RejPs 154v; HistAl Cv; LubPs eev; KrowObr 100; BibRadz Gen 19/38; Tu ſie pocżynáią hiſthorie ziemie Węgierskiey [...] pocżąwſzy od Krolá Ludowiká áż do cżáſu dziſieyſzego. BielKron 305, 159; RejAp 105v, 192v; RejPos [290]; A tym záwżdy y kroleſtwá poſiadáli/ y páńſtwá ſwe rozſzyrzáli/ á ſławę wiecżną áż do dziſieyſzych cżáſow odnośili. RejZwierc 44v; BudNT Hh4; StryjKron 390, 617.

»za czasow dzisiejszych« [w tym: za czasow i dniow (1)] [szyk 3 : 2] (5): Stharzy lekarze o moczy tego Iemioła nie barzo grunthownie wypiſali/ Ale za cżaſow y dniow dziſieyſzych naſzich wielką chwałę ma z doſwiadcżenia proſtich bab FalZioł I 155b; LubPs ee6v; BibRadz I *4v; RejPos 197, 218.

»na dzisiejsze czasy« (1): A Iż poſtępek práwny w Státućie Mázoweckim opiſány/ iuż na dźiśieyſzé czáſy ieſt długi. SarnStat 1149.

»po dzisiejsze czasy, dzisiejszy czas« (3 : 2): RejPos 31, 242, 324v; Potym ten Zamek Kownem y z miáſtem zá czáſſow poſtępkiem áż po dźiſieyſzy czás zowią. StryjKron 81; CzechEp 12.

»w tych dzisiejszych czasiech« (4): LubPs A3v, A4v; A zwłaſzcżá oto w tych dziſieyſzych cżáſiech/ widzimy iáwnie/ iáko ſie ludzie vnieſli zá wymyſły ſwoiemi RejPos 8, 278.

»dzień dzisiejszy« = teraźniejszość, współczesność [szyk 3 : 1] (4): CzechEp 23, 373; Doſyć na rozum człowieczy/ Dźiéń dźiśieyſzy miéć na pieczy: Oſtátek na Bogá wkłáday KochPieś 47; cżłowiek [...] o dniu dźiśieyſzym/ to ieſt o żyćiu tym docżeſnym wſzyſtko y nawiętſze kłádźie ſtáránie/ á o wiecżnośći nie/ albo máło co pomyſlawa. WysKaz 5.

»(aż(e) a. i, a. jeszcze i) do dzisiejszego dnia« = usque in hodiernum diem usque ad hanc a. praesentem diem Vulg [szyk 19 : 17] (36): OpecŻyw [192]v; Ale ij do dziſieyſſégo dnia krzeſcianow (ktorzy od niego wezwáni ſą) ij ijmię ij rodzáy trwá. OpecŻywList C2v; á od tich miaſt aż do dzýſyeiſſego dnya wſzytká zýemia Eipſka/ piątą tześć krolom płaći HistJóz E3v; MiechGlab 46; MurzNT Matth 28/15; KromRozm II n3v, o; LubPs hh5v; KrowObr 22v, 72; ábowiem iż tám błogoſláwili Pánu/ názwáli mieyſce ono/ Padołem Błogoſláwienia/ áż do dziſieyſſego dniá. Leop 2.Par 20/26, 1.Reg 5/5, 3.Reg 9/13, 4.Reg 20/17, 1.Mach 8/10, 13/39, Act 2/29; BielKron 184v; HistRzym 21v; RejPos 149v; BiałKat 138v; BudBib 3.Esdr 8/75; BudNT Rom 11/8; cżego ieſzcże y do dniá dziſieyſzego znáki ſą pewne/ w potomſtwie ich CzechRozm 103v; CzechEp 13; NiemObr 83; LatHar 136, 697; WujNT Matth 11/23, s. 51, Matth 27/8, Act 2/29, Rom 11/8, 2.Cor 3/14, 15; GosłCast 55.

»aż na dzisiejszy dzień« (1): A (tak) przyſzli ći nápiſani ná imię zá cżáſu Iechyzkiiahuá krolá Iehudſkiego/ y porázili namioty ich/ y mieſzkánia/ ktore tám nálezli/ y wykorzenili ie áż na dziſieyſzy dźień [usque in praesentem diem Vulg; usque ad diem hanc PolAnt]/ á (ſámi) ſiedli miáſto nich bo tám (były) paſze drobom ich. BudBib 1 Par 4/41.

»(i a. jeszcze i, a. aże) po dzisiejszy dzień« (18): GlabGad N7v; Było z dawna y ieſt po dziſieyſzy dźień w naſzych ſtronach mnoſtwo rzecży znamienitich MiechGlab *2; Telko zoſtali ieſzce tam Sarbaci, Windelici albo Vindowie aże po dziſieyſzi dźień z ięzikiem polſkim chocia naruſzonym. MiechGlab 52, 40, 41, 42, 44, 72 [2 r.] (13); BibRadz 2.Par 35/25; BudBib 2.Par 35/25; A iż ieſzcże po dziſieyſzy dźień/ ieden drugiego náucża/ á Bog ieſzcże ná ſercách ludzkich/ zakonu ſwego nie piſze CzechRozm 110v, 163.

»(za) dzisiejszych lat« (3): A thákowe ſrogośći nád kościołem Bożym gwałtowniey ſie okázáć miáły zá tych dziſieyſzych lat/ niżli ſie okázowáły zá pirwſzego wieku. LubPs A4; dźiśiejſzych lat Heretykowie bárzo głupie y vpornie plotą SkarJedn 13; GosłCast 6.

»po dzisiejsze lata« (1): Tákżeć náſzy myſliwcy/ po dziſieyſze látá/ Wodzą Chárty na ſmycży/ na nędznego brátá. RejZwierz 128v.

»(do) dzisiejszego roku« (3): GDyż iuż dziſieyſzego roku. 1516. iuż ieſt około trzech ſet y ſżeſci lat. Iako Tatarzi poſiedli Sarmatią, Azijſką albo Scitią. MiechGlab 35; LeovPrzep K2; przez wſzyſtki ſtárożytne wieki/ áż do dziſieyſzego Roku 1582. StryjKron kt.

»dzisiejszy świat« [szyk 9 : 8] (17): RejPs 54; RejRozpr A; RejWiz 3v, 121v; RejZwierz 43; rácż nam zeſłáć ku powiedániu ſzcżyrey prawdy twoiey tych Ianow y tych Andrzeiow więcey/ ná ten nędzny á zámieſzány ſwiát dziſieyſzy RejPos 276, 166v, 201v, 209, 277v, 325, 325v; Ale iż w tych zámieſzánych czáſiech ſwiátá dziſieyſzego iſcie nie káżdy ſie będzie umiał ſnádnie s tego wypráwić co ieſt Bog RejZwierc 8, 58v; WerGośc 211; Nie mogę ſie przypátrzyc dziśieyſzemu świátu/ Co rok to przychodzimy ku gorſzemu látu. BielRozm 5; CzahTr C4.

»dzisiejszy wiek« [szyk 6 : 2] (8): ále thylko o thych Mnichách dziſieyſzego wieku będę mowił/ ſkąd ſię wzięli/ y iáko dawno powſtáli KrowObr 133v; RejWiz 46v; A iuż tenże poſtępek prawny niech zoſtaie: Albo ieſli wam barziey k myſli wiek dziſieyſzi/ Vcżińcieſz iuż i Statut cżaſom przyſtoynieyſzi. KochSat B2; LeovPrzep b3v, G; RejPos 141, 294v; Iáśnie ſię okazáło wielkie záwiedźienie/ wieku dźiśieyſzego, błąd y záślepienie ArtKanc K18v.

»dzisiejszych wiekow« (2): ábowiem to poſpolita dźiśieyſzych wieków/ iż práwość a ſzczerość ſproſnośćią zową SienLek Vvv2v; SkarKazSej 666a.

a. Teraźniejszy, obecny (o osobach); modernus JanStat (283): Kroł [!] dziſieyſzi naſz pan miłoſciwý: Ieſt y mądry y barzo tznotliwý KlerPow 3; MetrKor 40/812; SeklKat K3; RejKup o6v; vrodzona Anna Lesczynska [...] glossnye vyznawa ze rąnczy z a Męnza swego dzisieyssego slachathnego Iana Lesczynskiego ZapWar 1549 nr 2662, 1550 nr 2676; MurzNT 108v marg [2 r.]; Y w dźiſyeyſſych ći kácerzoch nye máło ſye tákyey náuki okázuye. KromRozm II p, b3v [2 r.], p3v; KromRozm III A4, D7, E4v, 17, L8v, N3v (8); Diar 27; DiarDop 117; Bych chcyał wylicżáć nyewcżáſy kápłanow dziſieyſſych/ dnyáby mi nye sſtáło. GliczKsiąż O7v, L7; RejWiz A5; OrzList h, i; Kátárzyná dziſieyſza krolowa Polſka RejZwierz aa3v, bb, 49, 70v, 72, 92, 123v; BibRadz II 135c marg, 138b marg; Moyżeſz święty miał co nád Krole náſze dźiśieyſze/ czyli im on ſpráwą y też dźielnością rowien był? OrzRozm Tv, B4v, G, Gv, H2, 14 (9); Swięty Ambroży piſze o winie/ iż gdyć miſtrzowi ſwemu napirwſzemu wino nie przepuśćiło/ á ku wſtydu wiecżnemu go przywiodło/ á coż dziſieyſzego Bachá iáko nie ma zbłaźnić BielKron 6; Wałaſzy dziſieyſzy ſą przychodniowie z Włoch do thego kráiu gdzie dziś mieſzkáią BielKron 275v, 36, 159, 162v, 190, 318 (26); OrzQuin L3, N, R2v, S2, Y3 (10); SarnUzn D6v; w ſtárożytnym Kościele Krześćijáńſkim było Sektarzow doſyć/ ále z dźiśieyſzymi niemáią co czynić LeovPrzep G3v; RejAp 10v, 93; GórnDworz B6, C7, F2v, Ee6v, Ii4, Ii8; GrzepGeom L; RejPos 85v, 88v, 184, 214v, 225v, 339; BiałKat 118v marg; Przypátruiąc ſie też y dziſieyſzym żywym/ w iákim wſzetecżni ſą v pocżciwych obrzydzeniu [...] ieſth ſie cżym y vſtráſzyc y pocieſzyć. RejZwierc 18v, 170v, 182, 183, 267v; WujJud A5, 126v, 135 [2 r.]; RejPosWstaw [213]v; Tu wninieyſzych kſięgach Hiwreyſkich omjłka ieſt [...] Przeto też tu dziſieyſzi tłumácże ſzwánkuią/ y słow przycżyniáią. BudBib I 341d marg, I 457d marg; BiałKaz Mv; Bo láćiniey dziśieyſzy mnimáią żeby tylko w Greckich kśięgach omyłki/ ábo y fałſze były/ á ſwoie zá prawdziwe máią. BudNT przedm bv, b7v; SkarJedn A3v, 19 [2 r.], 28, 34 [2 r.J, 197 (10); To ſię tu kłádzie/ ábyś cny cżytelniku obacżył iſz ći Heretykowie dziśieyſzy/ towárzyſtwo z duchy niecżyſtymi máią SkarŻyw 92, A4, 81 [2 r.], 91, 189, 493 [7 r.] (19); Kniaźiowie od Ikorá áż do dźiſieyſzego wielkiego Xiędzá Moſkiewſkiego nową ſie genealogią poczęli. StryjKron 120; Stániſław [...] ná ten czás Namieſtnik/ á dziſieyſzy Woiewodá Witebſki/ w dźień S. Máłgorzáty/ zebrawſzy ze dwa tyſiącá Ricerſtwá [...] poſłał ich na odſiecz pod Ozieriſcza Zamek StryjKron 772, 11, 547, 692, 587, 697 (12); dźiśieyſzy Wykrętácże/ wolą przywiley Piotrow/ ná Papieſkiey oſobie záwieśić. NiemObr 54, 30, 31, 42, 60, 61 [2 r.] (15); ReszPrz 32, 43, 189; WerGośc 211; PaprUp D, Dv [2 r.]; KochProp 13; KochWr 22, 33, 40; LatHar +4v, 10; Hieronym ś. ſtrofuie Vigiláncyuſá Haeretyká/ á w nim te dziśieyſze diſcypuły iego WujNT 93; od náuki Lutrowey y Kálwinowey/ wzięli imię nowe dziśieyſzy Ewángelikowie WujNT 444; Náuczáć niewieśćie nie dopuſzczam.) Przećiw temu roſkazániu czynią dziśieyſze niewiáſty/ zwłaſzczá te/ ktore ſię Ewángeliczkámi zowią WujNT 724, 3, 8, 11, 600, 777 (64); SKázuiemy/ áby nowi Woyſcy/ którzykolwiek ſą od nas gdźiekolwiek poſtánowieni/ nie dłużéy trwáli/ iedno do śmierci dźiśieyſzych dźierżáwiec [modernorum possessorum JanrStat 125] SarnStat 234, 165, 1070 [2 r.], 1079, 1080, 1207; KlonKr kt; PowodPr 29; To śiedzenie Páńſkie w niebie nie ták ſię rozumie/ iáko dźiśieyſzy miſtrzowie wykłádáć chcą SkarKaz 243a, 204a, 312a, 382b, 417b, 484a (9); CzahTr A2v; SkarKazSej 658a, 691a.

W charakterystycznych połączeniach: dzisiejszy (-a, -e) apostołowie (3), biskup (5), cesarz (11), chrześcijanie, ewangelikowie (15), heretykowie (32), kacerze (7), kalwinistowie (2), kapłani (3), katolicy (6), kniaź (2), krol (22), krolowa (5), ksiądz (2), książę (6), obywatele, odszczepieńcy (15), okrutniki (2), pan (17), papież (5), Polacy, potomkowie (3), sektarze (8), starosta, wojewoda (4).

W przeciwstawieniach: »niegdy będący ... dzisiejszy« (4): Anna Lesczynska zona nyegdy bendączego Iana Branyeczkiego krupy a dzissieyssego Iana Lesczynskiego zona ZapWar 1549 nr 2662, 1549 nr 2662, 1550 nr 2676 [2 r.].

»dawny ... dzisiejszy« (1): Zgoda Doktorow dawnych zdźiſieyſzymi o kośćiele Rzymſkim. ReszPrz 32 marg.

»stary ... dzisiejszy« (4): kłádli ſtárzy Kozmografowie być w Tátárzech wyſokie gory nád inſze ná ſwiećie/ ále dźiſieyſzy Pielgrzymowie álbo Zeglarze o nich nie nie ſłycháli. BielKron 461, 263; Komu słuſzniey wierzyć/ I. ieſli ſtárym Doktorom Koſćielnym/ cżyli dźiſieyſzym Ewángelikom. WujJud 35 marg, Mm.

Wyrażenie: »dzisiejszy ludzie« [szyk 2 : 1] (3): Paweł ganj żiwoth y ſprawe dzyſſeyſſych Ludzy. RejKup q7; BielKron 283; Iżem oſtátnié mieyſce dał dobrému mieniu/ Któré ludźie dźiśieyſzy w tákiéy cénie máią KochDz 105.
α. W funkcji rzeczownika: człowiek współczesny (4): Dziśieyſzy mądrey tákiey proſtoty oycow ſwoich odſtąpiwſzy/ ſzátáńſką chytrośćią przez heretiki vłowieni ſą. SkarŻyw A2; znaydźiemy v nich [u doktorów kościelnych] wiele rzecży/ ktore oni trádycyámi Apoſtolſkimi zową/ á przedśię ich dźiśieyſzy nie chowáią. NiemObr 75; Wſzytkie [rycerskie sprawy] dziśieyſze w zbytki obroćili, Y ich cną ſławę złośćiámi záćmili. KlonKr E2.

W przeciwstawieniu: »dzisiejszy ... na potym będący« (1): Oznaymuym y yawno czinim them naſchim liſtem [...] dziſieyschim y napotim badaczim komu badzie potrzeba thego wyedziecz LibLeg 6/77v.

*** Bez wystarczającego kontekstu (3): Hodiernus, Heutig. dzyśyeyſſy Murm 14; Mącz 88c; Calep 485b.

Synonimy: 2. obecny, teraźni, teraźniejszy.

Cf DZISI

LW