Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [ECHNEIS]

Następne hasło: ECHTOWANY »

ECHO (47) sb m, f i n

f (40), m (3), n (1), m a. f a. n (3); f KlonŻal (40), m StryjKron (3), n ZawJeft, m a. f a. n RejWiz, StryjWjaz, GórnTroas.

Teksty nie oznaczają é; e o jasne.

Fleksja

N sg echo (47).

Sł stp brak, Cn s.v. przyśpiewywam, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia

Powtórzenie, odbicie głosu, odgłos; personifikujący sposób przedstawienia tego zjawiska w tekstach XVI w. nawiązuje do mitologicznej nimfy leśnej Echo, zjawisko to uosabiającej (47)

Powtórzenie, odbicie głosu, odgłos; personifikujący sposób przedstawienia tego zjawiska w tekstach XVI w. nawiązuje do mitologicznej nimfy leśnej Echo, zjawisko to uosabiającej [echo ‒ zaźwięk Mymer¹ 35, Mymer² 37, BartBydg; echo, soni vel vocis repercussio ‒ padnienie albo odzywanie głosu, gdy się na czyje wołanie widzi, jakoby się kto odzywał, własnie niektórzy zową odgłos, Latine dicitur imago, et fingitur Dea esse. Mącz 99b; echo ‒ dźwięk z krzyku powtórzony Calep; głosu odbijanie, odgłos – echo Cn] (47): RejWiz 34v marg; Tárátántárá wſzędzie brzmi/ á echo krzycży/ Konie rżą/ grzmot z zbroy s ſrebrá/ kto wſzytkich wylicży. StryjWjaz B3v; Echo pogłośie leśne co po mowiących pomawia. KlonŻal A4 marg; Echo też zá tobą chodząc zá wiecżorney roſy/ Zbieráłá po dźwięcżnym leśie roſpuſzcżone głoſy. Nárćiſſowi ſię ſwoiemu po dolnych źwierzyńcách Zálecáłá pieśnią twoią KlonŻal B2v; Echo to ieft Dźwięk leśny/ ow co ſię wołáiącemu w leśie/ á zwłaſzcżá wiecżor albo po rośie ozywa. KlonŻal E3; (did) BATRACH (‒) Podrzeźniáeżko/ cżemuż ták pomawiaſz po mnie wolno. (did) ECHO (–) Bo mnie wolno. KlonŻal E3, Bv, E3, E3v, E4, E4v (37); Niebá trzaſk niezwyczáyny: łácno ſłyſzeć było/ A Echo ſwóy głos z ſtráchem w górách ſtánowiło. ZawJeft 13; A co w dźióráwych ſkáłách Echo żyie/ Oddáiąc końcé ſłów/ á przodki kryie GórnTroas 13.

Tytuł (1): ECHO. Rozmowcy/ Bátrách Poetá niedoſzły/ ktorego zmiánkę cżyni w tymże Idyllion Theocritus, ktoremu odpowiáda Echo KlonŻal E3.

Frazy: »Echo odpowiada« (1): Nie ták nam iáko tobie Echo odpowiáda. KlonŻal Bv.

»Echo się o(d)zywa« (2): A Echo ná powietrzu z trwogi ſię odzywá. StryjKron 255; KlonŻal Bv.

»Echo przydrzeźnia« (1): Gdy pod láſy mownemi śpiewáć ſię kuśiemy/ Dworna Echo przydrzeźnia/ że milcżeć muśiemy. KlonŻal Bv.

»Echo (głos, krzyk itp.) rozdwoja« (2): krzyk Mężow bitnych [...] trzaſk z Dział y z Ruſnic/ ránnych pod końmi ſtękánie/ koni bez Pánow zbitych ogromne rzánie Echo w leſiech y po gorách rozdwoiał. StryjKron 757, 702.

Wyrażenie: »Echo dźwięki tworząca, głosotworna« (1 : 1): Iuż ſię latniey nie będą láſy ozywáły. Iuż niema/ y żáłoſna/ iuż nie ták pozorna W gornych ćieniách vśiádłá Echo głoſotworna. KlonŻal A4; Echo dźwięki tworząca iuż teraz vmilkłá KlonŻal Bv.

Synonimy: odgłos, pogłosie, zaźwięk.