[zaloguj się]
[pdf]

EKSCES (14) sb m

Zawsze ex-; -ss (9) -s (5).

Oba e jasne.

Fleksja
sg pl
N eksce ekscesy
G ekscesu eksces(o)w
A eksces ekscesy
inne pl N (lat.) - excessus

sg N eksces (1). ◊ G ekscesu (1). ◊ A eksces (4). ◊ pl N ekscesy (4). ◊ G eksces(o)w (1). ◊ A ekscesy (2). ◊ (lat.) N pl excessus (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI(XVIII) w.

1. Wykroczenie, występek, bezprawie (13): PaprUp F4; Dzierzeniem praw naszych Excess trzeba naprawic, leges sunt finitae, casus infiniti wykraczanie wprawiech wielkie się dzieie, czemu zabiezec trzeba ActReg 31, 43, 48; ieſliżby [...] inácżey nie mogłá być poprawą Exceſsow w Rzecżypoſpolitey/ iedno zá przelaniem krwie iákiego złośnego cżłowieká/ ma być w tey mierze záchowan poſtępek medykow/ ktorzy [...] to odćináią co ſie ſkáźiło Phil R3; Sądzić maią [Urzędy Grodzkie] ſpráwy wſzytkié żołniérzów nemine excepto. A wſzelakié exceſſy y ſzkodj/ komukolwiek vczynioné/ ſądźić SarnStat 418; A Woźny káżdy/ choćia y Generał/ gdźieby exces iáki vczynił/ ma odpowiádáć przed Woiewodą illius loci, gdźieby ſie exces sſtał. SarnStat 577, 612; Y tá tedy barbaries a mogę rzec impietas et crudelitas, radbych áby (iáko inſze więtſze poſpolite tu wſpomináne exceſsiy) vſtáwą poſpolitą byłá znieśiona. PowodPr 80, 80;Ktoryby [...] ſkaźcą ábo zdraycą ſkárbu tego Rzeczypoſp: w namnieyſzey rzeczy był doznan/ áby poena capitis, infamiae et confiſcatione bonorum był záraz karan. O ktory exces forum ná Trybunał ex officio ad inſtantiam cuiuſcunque; nobilis poſJeſJionati. VotSzl E; Ci ktorzy Poſpolitą Rzecż ná ſwoy pożytek Obrácáią/ y ná tym trawią ſwoy wiek wſzytek/ A nieprzyiaćielowi przedáią Oyeżyznę [...] tákieyby na wieki złośći nie zátárli/ Chocby zá táki exces tyśiąc kroć vmárli. KlonWor 32.
2. Postępowanie niezgodne z normą; tu o umartwieniach ciała (1):
Szereg:»ekscesy i męczeństwa« (1): Wſzákże iſz święći w gorącośći Ducha Bożego/ tákie excesſy y męcżeńſtwa nád ſamymi ſobą cżynili: nie bez przeyrzenia Bożego y z wielkim pożytkiem náſzym/ to ſię na nich działo. SkarŻyw 31.

Synonimy: 1. wykroczenie, występek.

AK