[zaloguj się]
[pdf]

EWANJELISTA (713) sb m

-nye (347), -nge- (192), -nie- (154), -ngie- (8), -n-ie- (7), -ngye- (1).

Oba e oraz oba a jasne.

Fleksja
sg pl
N ewanjelista ewanjelistowie, ewanjeliści
G ewanjelisty ewanjelistów, ewanjelist
D ewanjeliście ewanjelistom
A ewanjelistę ewanjelisty, ewanjelist(o)w
I ewanjelistą ewanjelistami, ewanjelisty
L ewanjeliście ewanjelistach
V ewanjelisto ewanjelistowie

sg N ewanjelista (325). ◊ G ewanjelisty (84). ◊ D ewanjeliście (5). ◊ A ewanjelistę (17). ◊ I ewanjelistą (6). ◊ L ewanjeliście (8). ◊ V ewanjelisto (1). ◊ pl N ewanjelistowie (117), ewanjeliści (7); -i PatKaz III; -owie : -i KromRozm I (2 : 2), KromRozm II (7 : 2), KromRozm III (1 : 1), BielKron (3 : 1). ◊ G ewanjelistów (76), ewanjelist (4) OpecŻyw (2), PatKaz III, Leop; ~ -ów(2), -ow (1), -(o)w (73); -ów BiałKat; -ów : -ow MurzNT (1 : 1). ◊ D ewanjelistom (7); -om (1), -(o)m (6). ◊ A ewanjelisty (34), ewanjelist(o)w (4); -(o)w GrzegŚm; -y: -(o)w CzechEp (2 : 3). ◊ I ewanjelistami (8), ewanjelisty (1); -ami: -y CzechEp (3 : 1). ◊ L ewanjelistach (6); -ach(3), -åch (2), -(a)ch (1); -ach CzechEp (2), WujNT; -åch KromRozm II, RejAp. ◊ V ewanjelistowie (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z. tych samych przykładów) – XVII w.

1. Autor księgi zwanej Ewangelią; evangelista, qui descripsit Incarnationem Dei a nuntio caelesti denuntiatam Cn (655): panna Mariá náwyſſá kaznodziéyka byla/ bo apoſtoly ij ewanieliſty vcżyla OpecŻyw 187v, 39v; OpecŻywSandR nlb 2v; o panye yezuſye pyſacz euangelyſzczy opuſzczyly od lata narodzenya yego aſz do trzydzyeſnego roku PatKaz III 134, 133, 133v; TarDuch D6; Ienże wſtępuiąc zaſię do chwały Boga oycza zoſtawił po ſobie vcżnie ſwe y piſarze to ieſt, Apoſtoły z Euangeliſtami BielŻyw nlb 9; yako Ewangeliſtowie/ y Paweł S. piſmo nam o tym/ y navkę oſtawili. SeklWyzn d4; KromRozm I C3v [2 r.]; MurzNT 84; Ale to co od Ewányeliſtow opuſſczono/ Pyotr/ Páweł/ drudzy Apoſtołowye w liſcyech á piſányu ſwym napełnili. KromRozm II d4v, c3, c4, c4v marg, d2, d2v (18); przez ewányelią nie inego nyerozumyeyąc/ yedńo to co yeſt od ewányeliſtow y ápoſtołow popiſano KromRozm III E8v, Av, K5v; Ale ábym temu wierzył/ vkaſz ktory to Ewánieliſthá/ álbo Apoſtoł nápiſał? KrowObr 200, 19v, 22v, 114, 153, 162; Ale choć ich wiele/ Ewángelią piſáło/ wſſákże iedno cżterzey máią ſwiádectwo poważne: że po cżterzech kráiach ſwiátá/ opowiádáią Wiárę o ſwięthey Troycy: [...] przetoſz y inych Ewángeliſt Ewángelie odpádły/ y nie ſą przyięte/ że niechćieli náznácżoney á zámierzoney licżby pſowáć/ dla mocy táiemnice. Leop *2v, VV v; nieiáki Márek świętego Páwłá vcżeń (nie Ewánieliſtá) pocżąwſzy od Laureaku Dunáiem iádąc pierwſzy Kriſtuſá Báworom opowiedział BielKron 288v, 118, 264v, 463; GrzegRóżn L3v, L4; OrzQuin T4v; SarnUzn C2v, C3, D4, Gr5; Rej 49v, 50, 190, 196v; iáko Máttheuſz S. y prawie wſzytcy inſzy Ewányeliſtowie świadczą LeovPrzep F4; vciecż ſie do ſwiętey Kroyniki iego [Chrystusa] ktorą ſpiſáli właſni Kánclerze iego/ Apoſtołowye y Ewányeliſtowie iego RejPos 4v; SLowá thy wſzechmogącego Páná náſzego/ ták iáko ie Ewányeliſtá opowiedá racży w tey niżey nápiſáney Ewányeliey s. RejPos 241v, 5, 18, 18v, 19, 20v, 21 (163); RejPosWiecz3 96, 96v; BiałKat 113v, 271; GrzegŚm 62; Y mogłże Ewángeliſtá wſzyſtek niebá y źiemie Mágeſtat y chwałę/ vniżenſzymi ſłowy ogárnąć? KuczbKat 35, 35, 160; WujJudConf 87; RejPosWstaw [1432]; BudNT przedm b6v, cv, c7v, k. Ff8v [2 r.], Hh4 [2 r.]; (iáko nie tylko Ewángeliſtowie/ ále y Iozef Piſarz Zydowſki świádcży) CzechRozm 108v; iż Ewánieliſtá ábo duch Boży/ z ktorego oh nádchnienia piſał nigdźie ſam z ſwey oſoby iákoby też tę rzecż twierdząc/ nie zowie Iozeffá oycem IEzuſowym/ áni też Iezuſá ſynem Iozeffowym CzechRozm I60v, 35, 44, 58, 59v, 143v [2 r.] (31); SkarJedn 43, 65, 75 [3 r.], 179; SkarŻyw 114, 597; MWilkHist A2, Bv, D4; żeć y Ewánieliſtowie y Chriſtus pan/ y Apoſztołowie/ gdy co mowili y piſáli/ záwżdy ſię do piſmá ś. vćiekáli CzechEp 137, 69, 104,126, 137, 140 (29); NiemObr 39, 40, 89, 93, 105 (7); LatHar 41, 174, 426, 473, 604, 654; KołakSzczęśl B4v; Piotr Apoſtoł tylko; á Ian y Apoſtoł y Ewángeliſtá/ y prorok. Apoſtoł/ iż piſał do kośćiołow/ iáko náucżyćiel: Ewángeliſtá/ iż kśięgi Ewángeliey złożył WujNT 300, przedm 6, 10, 32 [2 r.], s. 3 [2 r.], 4 (24); SkarKaz 117b, 122a, 154a, 155a [2 r.], 242a (12); SkarKazSej 665a.
Wyrażenia: »piąty ewanjelista« = Luter (1): Lecż to ieſzcże więtſza/ że wſzyſcy Doktorá Lutrá zálecáią mężem Bożym/ Piątym Ewángeliſtą/ Heliaſzem y Dánielem/ y pełnym Duchá ś. zowiąc. WysKaz 38.

»ewanjelista święty« [szyk 73 : 13] (86): OpecŻyw 114v; MurzNT 8v; BielKron 96, 138, 185 marg; RejAp 45v, 87v; Słuchayże co tu dáley Ewányeliſtá ſwięty piſzé. RejPos 206, 18, 69v, 118v, 120v, 121 [2 r.] (62); Szeroko S. Ewángeliſtá Páná Chriſtuſowego Národzenia Hiſtoryą opiſał KuczbKat 35, 40; Iako dáleko od świadectwa Ewánieliſty ś: przekład 70 tłumácżow/ iaſna rzecż ieſt BudNT Hh6v; SkarŻyw 363; LatHar 39, 75, 259, 340; Ewángelią o S. Ewángeliſtách. WujNT 233 marg, przedm 6 [2 r.], s. 4, 404, 417; SkarKaz 122a, 155a, 204a.

Zestawienia: »czter(z)ej ewanjelistowie« [szyk 17 : 1] (18): SeklWyzn f4v; BibRadz I 2b marg; BOnifácyus oſmy [...] vſtáwił ſwięćić ſwiętá cżterzech Ewányeliſtow BielKron 185; RejAp 50; WujJud 80; CzechRozm 97; StryjKron A, 180; CzechEp 306; ReszPrz 44; LatHar 315; Przez Ewángelią nie rozumiey tylko piſmá czterzech Ewángeliſtow: ále wſzytkie piſmá Apoſtolſkie/ y cokolwiek iedno Pan Chriſtus wowił [!] ábo czego vczył. WujNT 155, przedm 26, 32 marg, 41, s. 849 [2 r.], Yyyyy3.

»historyja ewanjelisty(-ow) świętego(-ych)« = Ewangelia (2): RejPos 303v; Przypátrzywſzy ſie temu pilnie z Hiſtoryey Ewángeliſtow świętych y z Piſmá Apoſtolſkiego y z właſnych liſtów Piotrá S. iáką náukę ten Apoſtoł Boży [...] zoſtawił WujJudConf 22v.

»Jan święty (apostoł i) ewanjelista, Jan (apostoł i) ewanjelista (święty), święty (a. błogosławiony) Jan (apostoł i) ewanjelista, (apostoł i) ewanjelista Jan (święty), ewanjelista święty Jan« (27 i 23 : 16 i 6 i 1): OpecŻyw 40v, 48, 176v; PatKaz III 138; KromRozm III O; przes zaſlugi Błogoſláwionego Ianá Apoſtołá twego y EKrowObr 97v; SWięty Ian Ewángeliſtá/ był od ſtárych Grekow Ianem Theologiem przezwan/ dla iego Boſkiey náuki Leop VV v, *2v, VV v; Tegoż cżáſu wielebny Iákub Apoſtoł/ brát rodzony Ianá Ewányeliſty/ przyſzedł do Hiſzpániey. BielKron 141 v, 137, 139, 148 [2 r.], 149 [2 r.], 201 (12); GrzegRóżn H; RejAp AA3, AA6v; Co ſzyrzey vſłyſzyſz s tey Ewányeliey ſwiętey ktorá ieſt nápiſáná przez Ianá ſwiętego Ewányeliſtę RejPos 11v, 13, 41, 103, 242, 273v (10); BiałKat 273v, 373v; KuczbKat 30; WujJud A5, A5v; RejPosWstaw [212], [1433]; BiałKaz F3; CzechRozm 26v; SkarJedn 87; SkarŻyw 59, [407] [3 r.], 408 Żp, 472; Lecż niż ſię co o Ewánieliśćie Ianie powie/ trzebá pierwey nieco krotko Ianá Ponurzyćielá przypomionąc. CzechEp 303, 276, 306; LatHar ++6v, 261, 435, 436, 503, 551; WujNT przedm 31, 32, s. 299 [2 r.], 300 marg, 318 (12); Powod 31; Nákoniec ſam Ewángeliſtá ś. Ian zá cudo to wyſzćie ono przyznawa SkarKaz 204b.

»Łukasz ewanjelista (święty), ewanjelista Łukasz (święty), święty Łukasz ewanjelista, święty ewanjelista Łukasz, Łukasz święty ewanj elista« (8 : 6 : 5 : 1 : 1): Leop *2v; LVkaſz Ewányeliſtá y zwolennik/ rodzáiem s Syryey z miáſtá Antyochiey/ vcżony w Láćińſkim y w Greckim ięzyku/ s Páwłem s. chodził BielKron 143v, 139, 471; Lukaſz Ewányeliſtá ſwięthy nápiſał w kſięgach ſpraw á dzyeiow Apoſtholſkich/ tymi ſłowy. RejPos 282, 170, 220v, 287v, 347v; BiałKat 91; Swięty Lukaſz Ewángeliſtá obrázy Pánny Máryey [...] málował WujJud 46; BudBib A; CzechRozm 108v, 151v; Nápiſał to o S. Páwle Lukaſz Ewángeliſtá w Dźieiach Apoſtolſkich LatHar 120, + +5, 433, 434; WujNT 394 marg, 638 marg; SarnStat 725.

»Marek ewanjelista (święty), święty (a. błogosławiony) Marek (apostoł i) ewanjelista, Marek święty ewanj elista« (11 : 8 : 2): LibLeg 11/78v; Goski A8; BielKron 139, 142v marg, 143v, 364, 457, 471; SienLek T4v; RejPos 254; Márek Ewánieliſtá Piotrá w Rzymie ſłucháiąc/ proſzony od Rzymian Ewánielią ſwoię nápiſał SkarJedn 88, 185; SkarŻyw 361, 362 żp, 363 [2 r.]; BO że/ ktoryś błogoſłáwionego Márká Ewángeliſtę twego/ łáſką rozgłaſzánia Ewángeliey twoiey wſławił LatHar 429, ++1, ++2v, 429; Nápiſan y dan w Korczynie w Piątek w dźiéń świętégo Márká Apoſtołá y Ewányeliſty SarnStat 220.

»Mateusz (apostoł i) ewanjelista (święty), Mateusz święty (apostoł i) ewanjelista, święty Mateusz (apostoł i) ewanjelista, święty (a. błogosławiony) (apostoł i) ewanjelista Mateusz« (10 : 4 : 2 : 1): Leop AAA4v; MAttheuſz Apoſtoł y Ewányeliſtá/ żyd z narodu Iudá/ y z iáwnogrzeſznikow/ to ieſt ze cłá poboru/ wſtąpił ná ſtolec ſwięty po wſtąpieniu Páná Kryſtuſowym w niebo. BielKron 144, 467v, L111v; LeovPrzep H3; Co ſzyrzey zrozumieſz s tey Ewányeliey ſwiętey/ ktorą nápiſał Máttheuſz Ewányeliſtá tymi ſłowy. RejPos 25, 250v, 287, 323v, 324 zp, 325 zp; CzechRozm 162; LatHar 433 [2 r.]; iż to nie Mátheuſz Ewángeliſtá ś. piſał; ále iákiś proſtak WujNT 4, przedm 6, s. 5.

Szeregi: »ewanjelista, (a) kanclerz Pański (a. tajemnic bostwa, niebieskich)« [szyk 2 : 1] (3): ſrogie dokońcżenie tey przypowieśći Páná náſzego ktorą nam thu na piſmie zoſtáwić racżył przez Ewányeliſtę ſwoiego/ á prawdziwego Kánclerzá tháiemnic Boſthwá ſwego RejPos 246v, 161, 221v.

»ewanjelistowie i (abo) pisarze Boży (a. Nowego Testamentu)« (2): I piſze ieſztze w drugim kazániu tenże Bárálet/ ſromocąc Ewánieliſty y piſárze Boże/ iż niedbále Ewánielie Swięte spiſáli. KrowObr 146; CzechRozm 125.

Przen: Ewangelia (53): V ktoregoż to Ewányeliſty nápiſano yeſt? KromRozm II d4, o4; BielKron 143v; LeovPrzep G2v; Cżęſtokroć Pan wſzędy w piſmie ſwiętym powtarza obietnicę ſtráſznego ſądu ſwoiego [...] Iáko y v Dánielá máło nie tymiſz ſłowy y v Dawidá y v Ewányeliſtow to powtarzáć racży. RejAp 125v, 3; RejPos 113v, 128; KuczbKat 175; RejZwierc 173; A ták chceſzli wiedzieć ktore kśięgi prawdziwſze ſą na tem mieyſcu/ weyrzy do drugich Ewánieliſtow/ gdzie tęż hiſtorią wypiſuią/ á hnet obacżyſz że Márek y Lukaſz ták to nápiſáli BudNT przedm c7, przedm b2 [2 r.], e7v; o tym cżęſto Ewánieliſty y Páwłá cżytam CzechRozm 260v; ſkoro w ſpráwy Apoſtolſkie poźrzy oko pobożne/ [...] toż też w nich naydźie/ co y w ſtárym Teſtámenćie co też y w Ewánieliſtách. CzechEp 308, 137, 153, 308, 314; WujNT przedm 26 marg, 33, s. 11 [2 r.], 115; SkarKaz 38a.
Wyrażenie: »ewanjelista(-owie) święty(-ci)« [szyk 10 : 1] (11): Zywot pana lezu Kriſta [...] wedle Ewanieliſt ſwiętych/ [...] krotko ſebrany. OpecŻyw 1, kt; O troich doctorach abo vczonych wzákonie v świętych Euangeliſtwów [!] czytámy MurzNT 173v, kt, A2, A4; KrowObr 179; Na dzyeń Rozpámięthywánia Męki Páná náſzego/ Hiſtoria/ z Ewányeliſtow Swięthych krotce zebrána. RejPos 99v, 312v; NiemObr 31; WujNT kt.
Zestawienia: »czterzej (a. szterzej) ewanjelistowie« [szyk 11 : 1] (12): MurzNT kt; że iuſz czterzei Ewangeliſtowie święći/ pierwſzá część Teſtamentu nowégo/ ſą terás ięzykiem Polſkim/ za wielkim ſtaraniem i nákładem moim/ wydrukowani MurzNTSekl A2; KrowObr 230v; OrzQuin K4; GrzegŚm 15 marg; Náprzod cżterzey Ewánieliſtowie/ Po nich Dzieie Apoſtolſkie/ Więc 13. liſtow Páwłowych. BudNT przedm d2v; MWilkHist kt; CzechEp 154; LatHar 315, 356; WujNT przedm 26, 33.

»Jan ewanjelista« (1): A v Ianá Ewánieliſty Ioan: 1. v 32. ták cżytamy CzechRozm 256v.

»Marek ewanjelista« (2): Tego swiádectwá/ ktorem z piątych kśiąg Moyżeſzowych przywiodł naydzieſz v Márká Ewángeliſty powtorzenie. Marci 12. v 29. CzechRozm 4, 256v.

»Mateusz ewanjelista« (3): Przemowá ná Mátheuſzá Ewángeliſtę. Leop *2v; LeovPrzep F, G4.

2. Głosiciel, szerzyciel ewangelii, nauczyciel wiary, kaznodzieja; evangelista Vulg [Euangelista in Bibliis est Euangelii praeco Mącz 109a] (55): KromRozm III G8, H7; Ewánieliſtowie ſą/ ktorzy Ewanielią Swiętą przepowiedáią/ tho ieſt dobre poſelſthwo ſpráwuią KrowObr 4, 3v, 4 [3 r.], 36v, Rr3; Owom ią ieſt/ á miáſtu Ieruzálem dam Ewángeliſtę. Leop Is 4-1/27, 2.Tim 4/5; Y tenże dał niektore Apoſtoły/ á drugie Proroki/ drugie záſię Ewánieliſty/ niektore theż páſterze/ y vcżyćiele. BibRadz Eph 4/11; EZáiaſz wielki Prorok [...] ktorego Ieronim s. piſze być zá iednego Ewányeliſtę/ iż iáwnie o przyściu Páná Kryſtuſowym kłádzye/ o narodzeniu/ vmęcżenyu dobrowolnym/ y o wezwániu cudzego ludu/ to ieſt/ krześćian Im wierze krześćiáńſkiey. BielKron 93v; OrzQuin X, Xv; SarnUzn D8; RejPos 288v, 317v; Ale pytam ia was Ewángelikowie mili/ cżemuśćie w tym Ewángeliſty Doktorá wáſzego Lutrá odſtąpili WujJud 52v; Ktoż to kiedy ſłychał/ áby kto zwał ofiárą przepowiedánie Ewángeliey. Lecż ci Ewángeliſtowie mili ná tę ſwą Ewángelią chwálebną iáko ná oſłá iákiego wſzyſtko wkładáią. WujJud 245v, 13v, 75; RejPosRozpr [c2] [4 r.], e3 [5 r.]; CzechRozm 249v; SkarJedn 79; NiemObr 43; iáko my od cżterech Ewángeliſtow woley ſię BOżey dowiáduiemy/ ták on [.Luter] cżwartego Ewángeliſtę ſwego mieć muſiał [...] Dyabłá z piekłá ReszPrz 44; Philippá [...] nie prze to Ewángeliſtą názywano/ żeby kiedy piſał Ewángelią: ále iż ią pilnie opowiedał. (marg) Ewángeliſtá. (–) Iáko y Páweł Tymotheuſzá nápomina/ áby vrząd Ewángeliſty wykonał/ nie w piſániu/ ále w opowiádániu Ewángeliey. WujNT 486; Ale ty czuy/ we wſzytkim prácuy/ ſpráwuy vczynek Ewángeliſty (marg) ábo káznodzieie. (‒)/ vſługowánie twoie wypełniay WujNT 2.Tim 4/5; Ewángeliſtá pod czás znáczy káznodzieię. WujNT Yyyyy3, Act 21/9, Eph 4/11; Zeby ták było/ świádká nie przekonánego/ Ewángeliſtę y proroká Fráncuſkiego Ianá Kálwiná przywodzę WysKaz 30; Bo do Ewángeliey piſáney muśi być żywy Ewángeliſtá/ ktoryby ią opowiedał/ y wykłádał/ y od błędow y potwarzy fałſzerzow bronił y oczyśćiał. SkarKazSej 698a.
Wyrażenia: »nowi ewanjeliści« = ewángelicy [szyk 3 : 1] (4): Tákżeć wyele rzeczy w vſtáwách y zwyczáyoch koſćyelnych ći nowi Ewángeliſći zá ábuſus máyą KromRozm I O, Cv; KromRozm III G6; PAtrzże tych miłych Apoſtołow y Ewángeliſtow nowych Bezy/ y iákiegoś Phárellá WujJud 262.

»prawdziwy, prawy ewanjelista« [szyk 5 : 1] (5 : 1): Z dźiśieyſzych ſłow Páńſkich cżtery znáki wyczerpnąć/ po ktorych poznáć prawdźiwe Ewángeliſty/ y ty fałſzywe Ewángeliki iemi wytknąc możem. SkarKaz 240b, 240a, 241a [2 r.], 24lb, Oooob.

»starzy ewanjelistowie kościelni« = katolicy (1): A ieſli rzeką/ iż y my ſtárzy Ewángeliſtowie kościelni cudow nie czynim: odpowiádamy im/ iż doſyc ná tym iż my cudá oycow náſzych [...] vkázuiemy SkarKaz 241a.

Szereg: »ewanjelista i kaznodzieja« (1): O czterech znákách prawdziwych Ewángeliſtow y káznodziey SkarKaz 240a.
*** Bez wystarczającego kontekstu (3): Murm 2; Euangeliſta. Ewangelier. Ewángeliſtá. Mymer1 2v; Mymer2 1v.

Cf EWANJELIK

MB