[zaloguj się]
[pdf]

FIGA (227) sb f

f (226), m (1) [w funkcji n-pers]

Fleksja
sg pl du
N figa figi
G figi fig, fig(o)w
D fidze figåm, fig(o)m
A figę figi fidze
I figą figami
L fidze fig(a)ch
inne sg G (lat.) - Figae

sg N figa (26). ◊ G figi (11). ◊ D fidze (1). ◊ A figę (15). ◊ I figą (7). ◊ L fidze (2). ◊ pl N figi (26). ◊ G fig (44), fig(o)w (8); -ow Calep (3), WysKaz; fig: -ow FalZioł (12 : 1), BielKron (3 : 3). ◊ D figåm (2) BibRadz, WujNTt fig(o)m (1) BierEz. ◊ A figi (46). ◊ I figami (33). ◊ L fig(a)ch (2). ◊ du A (cum nm) fidze (2) BierEz A2, SienLek 157. ◊ (lat.) G sg Figae (1) [w funkcji n-pers].

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. bot. Ficus, figowiec, drzewo z rodziny morwowatych (ponad 600 gatunków) (48):
a. Ficus carica L.; drzewo wydające owoce jadalne, prawdopodobnie uprawiane w basenie Morza Środziemnego; ficus Vulg, Calep, Cn; ficulnea (arbor) Vulg, Cn; [ficus – figowe drzewo Murm 109; Mącz 125d] (40): MurzNT Mar 13/28; Figá oná wſzędy ſie nád nią zyeleniáłá/ A ná gáłąſkach iágod pięknych doſyć miáłá. RejWiz 34v, 24, 35, 46, 64v; wſſyſtko rycerſtwo ich opádnie/ iáko opáda liſt z Winá y z Figi. Leop Is 34/4, Ioann 1/48, 50, Iac 3/12; Abowiem káżdy ſiedźiał pod ſwą winnicą/ y pod ſwą figą/ á żaden nie był co by ie ſtráſzył. BibRadz 1.Mach 14/12, Is 36/16; Podobieńſtwo było: że drwá/ chćiáły ſobie królá wybráć [...] ſzli do figi/ chćiáły ią królem mieć: niechćiáłá BiałKat 66; iáko pierwſzy owoc ná fidze ná pocżątku iey vyzrałem oyce wáſze BudBib Os 9/10, Is 34/4, Ioel 2/22; Calep 417b; Figá máiąca liśćie bez owocu/ znáczy Zydy/ haeretyki y złe Chrześćijány: ktorzy máią wiárę y dobre ſłowá/ ále nie vczynki. WujNT 252; Izali może/ bráćia moi/ figá winne iágody rodźić: ábo winna máćicá figi? WujNT Iac 3/12, przedm 37, s. 85, Matth 21/19, Mar 11/13, 20 (22); SkarKaz 80a.
b. Ficus sycomorus L.; sykomor, figa egipska; sycomorus Vulg, Cn; arbor morus Vulg (8): iesli maćie wiárę á nie wątpićie/ nie tylko to fidze vcżynićie [żeby uschła]/ ále ieslibyśćie y gorze tey rzekli weźmi ſię y wrzuć ſię do morzá/ będzie. BudNT Matth 21/21.
Zestawienia: »figa ejiptska« (1): mowilibyśćie ſykáminowi temu/ (marg) ſykámin figá Eiptska (‒) wykorzeń ſię á wſadz ſię w morzu/ poſłuchałby was. BudNT Luc 17/6.

»leśna figa« (2) : wſtąpił ná leſſną Figę [in arborem sycomorum] chcąc go widzieć, Leop Luc 19/4; WujNT Luc 17/6.

»płonna figa« (3): BudBib Is 9/10; A bieżawſzy naprzod/ wſtąpił ná drzewo płonney figi/ áby go vyźrzał WujNT Luc 19/4, s. 274.

»sucha figa« (1): wſtąpił na drzewo Sykomorowé/ to ieſt ſuché figi/ aby tym lepiéy pana Iezuſa vzrzál. OpecŻyw 62.

2. Owoc drzewa figowego [ficus – figa Murm 109; ficus (fructus) – figa Mącz 125d] (170): Y powiedzyał im Ieremiaſz znáki widzenia przez dwá koſzá Fig/ w iednym złe á w drugim dobre BielKron 95.
a. Owoc jadalny; ficus Mącz, Vulg, Cn; callistruthia, coctona Mącz, Cn; grossus Calep, Vulg; palatha Vulg (160): Nákładł Ezop przedeń chlebá: Fig y dáktyłow przykłádał BierEz A3, A2 [6 r.], A2v [5 r.], Q [3 r.], Qv; FIgi ſą dwoiakie, ſwieże y ſuche/ Swieże ſą małey moczy dla wilkoſci gich zbytniey FalZioł III 15a; Wezmi figę á rozkroy ią ſzyroko rozpuſc drijakiew wwinie á tę figę rozkroioną wtym rozmocż á prziłoż na bolącżkę FalZioł V 70v, I 3b, 7d, 22c, 26a, 37b (45); Dla tego też figi y rozinki gdy wyſchną ſłodſze bywaią niż grona winne ſwieże. GlabGad I4, I6 [2 r.]; MiechGlab nlb 7; RejKup Rv; HistAl K8; niepoydzieſz bo rad figi iadaſz ábyś ſnadz w drodze nieomieſſkał? KrowObr 146, 88; By też [sroka] y vſtáwicżnie Figi tám iadáłá/ Przedſię niech cżyni co chce wżdy będzye śmierdzyáłá. RejWiz 46v, 47v [2 r.], 109; dáli mu chlebá áby iadł/ y pił wodę/ bá y cżęść węzełká Fig/ tákże y dwá węzły rozynkow Leop 1.Reg 30/12, 2.Reg 16/1, 2, 4.Reg 20/7, Cant 2/13, Iac 3/12; RejZwierz 38v, 121v [2 r.]; BibRadz 2.Esdr 13/15, Mar 11/13; Kazał Ezáiaſz przynieść Figow/ y pomázał Ezechiaſzá po twárzy/ y był zdrow. BielKron 89v, 40, 67, 113v, 129v [3 r.], 272v; Ficedula, Ptaſzek nieyáki figami żywiący. Mącz 125c, 32b, 67a, 125d [2 r.], 212c, 273b, 396b; z Oſtu nie bywa Fig/ áni s ćirnia iágod/ ále drzewo złe owoc zły dáie. SarnUzn G8v; Albo łáyno końſkie z octem zmieſzawſzy/ nádźiey tym figę/ á roſpárzywſzy ią ná ogniu ná ránę przywiń. SienLek 152v, 7v, 9, 55v, 73, 79 (21); RejPos 186v; RejZwierc 204; Iáko Cynámon y koſz fig wydáłám wonność BudBib Eccli 24/16, Deut 8/8, 2.Esdr 13/15; BudNT Luc 6/44; ModrzBaz 53v; MWilkHist F4; NA przykréy ſkále gdźie nikt niedochodźi/ Zieloné drzewo ſłodkié figi rodźi KochFr 8; Calep 417a, 465b [2 r.], 746b; Rzepy wędzonéy będźieſz miał puł ćwierći doſyć/ Możeſz ią ták miáſto fig zſobą záwſze nośić. WyprPl C2; WujNT Matth 7/16, Mar 11/13, Luc 6/44, Iac 3/12, Apoc 6/13; źiemiá oney puſtynie zła byłá/ bo áni figow: áni iábłek gránatowych nie rodźiłá WysKaz 11.
[Przysłowie: vrzędnicy poſpolićie chytrzy/ wybornie vmieią złe vcżynki ſwe [... ] wedle pothrzeby wyſtáwiáć [...]. A záſyę dobra cżęść poſpolſtwa chłopſkiego proſtego/ ynácżey nic nie umie iedno po proſtu/ iáko w przypowieści ieſt. Figi figami/ Motykę motyką zwáć. LorichKosz 55 (Linde).]
Wyrażenie: »figi suche (a. suszone)« = carica Mącz, Vulg; Cn; ficus sicca Mącz; ischades Calep [szyk 13 : 5] (18): Swieże ſą małey moczy dla wilkoſci gich zbytniey/ ſuche Figi ſą lepſze y mięſnieyſze ich mocz ieſt zagrzewaiącza FalZioł III 15a; Figi ſuche ſą dobre khu iedzeniu/ ale pragnienie cżynią FalZioł III 15a, I 18a, 40d, 41d, 84b, 94a (15); Abigáil [...] wzięłá [...] ſto wiązánek Rozynkow/ y dwie śćie wiążek ſuſſonych Fig Leop 1.Reg 25/18; Mącz 38d; Calep 565a.
b. Niejadalny owoc sykomoru lub kapryfigi; marsica Mącz, Calep; sycomorus Mącz, Vulg; caprificus Mącz (9): Marsica, Brzidka/ Nieſmáczna figá/ też nieyáki wrzód Mącz 210a, 37a; Sycophanta ‒ Oblygacz, kłamſtwem ſie karmiac, przewrotnik, zarłok fygow. Calep 1039a, 640a.
Wyrażenia: »figa polna« (1): páſtuchá ia ieſthem vrywáiący Figi polne [sycomoros]. Leop Am 7/14.

»figa smrodliwa« (1): vcżynię ie iáko figi ſmrodliwe/ ktorych ieść nielza prze złość. BudBib Ier 29/17.

»figa zła« [szyk 2 : 1] (3): BielKron 95 [2 r.]; Sycomorus, Rodzay drzewá miedzy figowym á miedźi Laurowym álbo bobkowym drzewem środek máyący/ miáſto nieſmácznych á złych fig bywa brano. Mącz 436b.

3. n-pers (1):
Zestawienie (1): temu liſtu pieczęći ſą záwieſzoné [...] Andrzeiá z Lubráńcá Brzéſkiégo/ Máćieiá Figę z Oſznice Inowłodzcłáwſkiégo SarnStat 1083.
*** Bez wystarczającego kontekstu (8): Murm 109; f figa/ trafno/ figiel MurzOrt Bv; Mącz 125d, 436a; Calep 417a, 417b [2 r.], 474b.

Synonimy: 1. b. sykamin, sykomor.

Cf [FIGOJADEK], [FIGOJADKA]

AK