[zaloguj się]
[pdf]

FILOZOFSKI (41) ai

f- (33), ph- (8); -z- (35), -s- (6); -w- (33), -ph- (5),-f- (3)-

Oba o jasne.

Fleksja
sg
mNfilozofski fNfilozofskå nNfilozofski(e)
Gfilozowski(e)go Gfilózofski(e)j Gfilozofski(e)go
Dfilozofski(e)mu D D
Afilozofski Afilozofską Afilozofski(e)
Ifilozofskim Ifilozofską I
L Lfilozofski(e)j L
pl
N subst filozofski(e)
G filozofskich
D filozofskim
A subst filozofski(e)
L filozofskich
inne formy
pl I m i f - filozofskimi; sg n D skostn - po filozofsku

sg m N filozofski (1). ◊ G filozowski(e)go (2). ◊ D filozofski(e)mu (1). ◊ A filozofski (1). ◊ I filozofskim (1). ◊ f N filozofskå (2). ◊ G filózofski(e)j (1). ◊ A filozofską (1). ◊ I filozofską (1). ◊ L filozofski(e)j (1). ◊ n N filozofski(e) (1). ◊ G filozofski(e)go (1). ◊ A filozofski(e) (1). ◊ pl N subst filozofski(e) (4). ◊ G filozofskich (5). ◊ D filozofskim (2). ◊ A subst filozofski(e) (9). ◊ I m i f filozofskimi (3). ◊ L filozofskich (1). ◊ D sg n skostn po filozofsku (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Przymiotnik od „filozof”; philosophicus Mącz, Cn; philosophus Cn (41): Ieſt v nich [u Żydów] tá Kabala dwoiáka/ iednę zową Berezyt álbo Kaſmologia/ tę to mienią być wieſzcżą z przyrodzenia/ [...] Biblią álbo pifmo ſwięte według rozumu przyrodzonego obycżáiem Filozofſkim wykłádáiąc. BielKron 46; Philosophicus quod ad philosophum pertinet, Philoſowski/ ku miłoſnikom mądrośćy należąci. Mącz 297d, 35b, 90b, 440b; Lecż tu w tey wáſzey filozofſkiey ſzkole/ wſzyſtko opak. CzechRozm 56, 2, 22; nietylko wiárá Chrześćiáńſka/ [...] ále y Filoſowſkie wyroki [philosophorum dogmata] zá ſpániáłą myśl poeżytáią/ gdy kto lekce waży krzywdy ModrzBaz 62v, 97, 129; SkarŻyw 273; CzechEp 9, 12, 68, 133, 160, 233, 347; NiemObr 95; Spráwiedliwość rozmáite ma rozumienie w piſmie ś. ieſt iedná zakonna y vczynkowa Philozophſka/ druga ſerdeczna z wiáry. SkarKaz Oooo2c, 83a, 310a marg.
Zestawienie: »kamień filozofski« = przez alchemików poszukiwana mieszanina, za pomocą której można by wytwarzać złoto (1): Drudzy záſię [którzy parają się alchimiją] chytrzeyſzy chcą dokázáć rozumem Twoim niepodobney rzecży/ to ieſt/ kámień Filozowſki (iáko oni zową bogoſłáwiony) ſłożyć ze cżterzech żywiołow miernych/ iżby byłá rzęcż cieleſna/ á onym kámieniem cżego ſie dotknie/ złotem ſie sſtánie/ iáko krol Midás. BielKron 26.
a. Z zabarwieniem pejoratywnym: zawiły, niejasny, wykrętny (18):
Wyrażenia: »filozofski domysł(ek)« [szyk 4 : 4] (2): Toć táki wykład/ z iákieyśi głębokiey Loiki I. M. X. K. ná ten Głos wołáiącego vcżynił [...] abſurda ſproſne z niego y Filozowſkie domysłki/ y rácyiki pokázuiąc CzechEp 153; A to ieſt proſte Pſálmu tego wyrozumienie/ bez tych niezbożnych álegoriy y domyſłow Filozowſkich CzechEp 162.

»dowod filozofski« (1): Aleby tego wſzyſtkiego nie trzebá tákimi dowody filozowſkimi podpieráć: lecż tylko jaſnym y ſzcżyrym ſłowem Bożym to pokázáć CzechRozm 62.

»filozofska łapaczka« [szyk 2 : 1] (3): á łápácżek Filoſkich/ y bábiego bádánia/ y zbytniego/ y dwornego y nieużytecżnego/ (iáko ie Apoſtoł názywa) żebyś ſie wyſtrzegał. CzechRozm 2; Ale gmátwáninie mieſzáninie y Filozowſkim łápácżkam/ nie gotowem k woli/ od prawdy iáko ſłońce iáſney/ przy ktorey z łáfki Bożey ſtoię/ odſtąpić CzechEp 139, 109.

»filozofski wykręt« (1): Aby mowię prawdá zbáwienna w ſwey fzcżyrośći zoſtáłá/ [...] Ktora/ ftárych ieſzcże niektorych ludzi filozofſkimi wykręty/ podwrocona á Potym y przywáłoná [!] ieſt CzechEp 9.

»wymysł filozofski« (1): Aleć ták muſzą mowić ći/ ktorzy w ſobie gruntu zbáwienia nie máią: ktorzy ſłowu Bożemu nie wierzą: lecż ſię zá plotki y wymyſły Filozowſkie chwytáią CzechEp 147.

»wywod filozofski« [szyk 4 : 3] (7): Ty cżymbyś rzecży ſwey podpárł niemaſz oprocż domyſłu ſwego/ á wywodu filozowſkiego/ z tych dwu ſłowek Ten á On zmyſlonych: Ią záſię/ mam zá ſobą wiele piſmá ś. CzechRozm 63v, 19v, 20v, 83; CzechEp 132; áni żadne Filozowſkie wywody/ áni Oycowſkie wykłády/ mieyſcá v nas tákiego/ W tey rzecży [...] mieć nie będą. Słowá nam Bożego iáſnego potrzebá/ ktore w piſmie ś. zoſtáwione y wyráżone ieſt NiemObr 93; SkarKaz 242a.

Wyrażenie przyimkowe: »po filozofsku« (2): CzechRozm 222v; A to/ gdy ták mowi/ (fol. 93). Gdy mowiemy Iż pan Chriſtus ma Oycá w niebie/ [...] rozumiemy przez niebo wyſokość y zácność Boſką/ iáko przez źiemię podłość narodu ludzkiego. Ktore ſłowá ácż miſternie po filozowſku położone ſą: iednák ſię z nich nie trudno bácżnemu tego domyślić/ iż záś przećiw ſobie mowiąc/ przy tego wſzytkiego żeby to ſyná Bożego z niebá ná źiemię/ y w żywot pánieńſki ſtąpienie/ miáło być prawdźiwe y ſkutecżne CzechEp 310.

Cf FILOZOFOWY

TZ