[zaloguj się]
[pdf]

FLEGMATYK (30) sb m

e oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N flegmatyk flegmatycy, flegmatykowie
G flegmatyka
D flegmatykowi flegmatyk(o)m
L flegmatyk(o)ch

sg N flegmatyk (11). ◊ G flegmatyka (3). ◊ D flegmatykowi (1). ◊ pl N flegmatycy (6), flegmatykowie (2); -y GlabGad (4), SkarKaz; -y : -owie FalZioł (1 : 2). ◊ D flegmatyk(o)m (6). ◊ L flegmatyk(o)ch (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (dwa z tych samych przykładów) ‒ XVII w.

1. Według ówczesnej medycyny człowiek (lub stworzenie), w którego naturze przeważa „flegma” ‘śluz’ powodując usposobienie powolne, nie poddające się namiętnościom (27): Oczet kolerikom/ y ludziom krewnym ieſt pożytecżny. Flegmatikom ſzkodzi. FalZioł II 18d; Męſo [!] iego [kleszcza] ieſt miękkie bowiem ſam ieſt flegmatik FalZioł IV 41c, I 27c, 115d [2 r.], IV 45a, V 2a, 4v (11); GlabGad 18, L3 [2 r.], L4; W piyánym tho narychley poznáwáią rádzi/ Ktora ſie komplexia w nim nabárzyey ſádzi. Bo ieſliże flegmátyk/ then ſie máło cżuie/ Iedno ſpi/ ſápi/ drzemie RejWiz 117v; Bo ſie będzye krewnik wnet wſzytko ſmiał á igrał/ flegmátik ſpał á drzemał/ kolerik ſie gniewał/ melánkolik ſie fráſował RejZwierc 6v, 3v, 6v [2 r.]; Oczko 33v, 34 [2 r.], 34v, [42]v [2 r.]; owi Phlegmátycy/ iáko barſzczykowie/ rzeczy [...] ſpráwiedliwych/ popieráć y gorąco ich odpráwowáć nie mogą. Ani ćiepli áni źimni: ále rozmokli/ iáko zmokła kokoſz SkarKaz 313b.
2. Człowiek zaflegmiony, kaszlący, spluwający, mający dużo flegmy; phlegmaticus, pituitosus Mącz, Cn (3): Phlegmaticus, Flegmátik wiele niecziſtośći w ſobie máyący/ charcháłá/ chrápek. Mącz 298a, 301c; Mocz ſzáry mnoſtwo ſkáżonych wilkośći známionuie/ iáko bywa w Flegmátykoch/ w Opuchłych/ y w tych co Dnę máią SienLek 26v.

Synonimy: 2. charchała, charkot, chrapek.

TZ