[zaloguj się]
[pdf]

GĄSKA (36) sb f

f (27), m (9) [w funkcji n-pers]

Fleksja
sg pl
N gąska gąski
G Gąski Gąsk, gąsek
D gąsce
A gąskę
I gąską
L gąsce Gąsk(a)ch
V Gąska, Gąsko

sg N gąska (12). ◊ G Gąski (1). ◊ D gąsce (2). ◊ A gąskę (4). ◊ I gąską (1). ◊ L gąsce (3). ◊ V Gąska (2), Gąsko (1) KochFr (2 : 1). ◊ pl N gąski (3). ◊ G Gąsk [n-loc] ZapWar (2), gąsek (1) KlonFlis. ◊ L Gąsk(a)ch (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (dwa z tych samych przykładów) – XIX w.

1. Dem. od „gęś” lub młoda gęś (w odniesieniu do ptaków domowych i dzikich); anserculus Mącz, Calep, Cn; cheniscus Cn (19): Vpiekli ſobie Gąſkę/ y w piec ią wſtáwili RejFig Ee2v; Mącz 11a; BielSat C4v; RejZwierc 109; Poiedźmyż ták domu/ bądź záiącżku w leśie/ Przeſtániemy ná gąſce/ dóbra o tym cżeśie. BielRozm 23 [idem BielSat]; Calep 73b; Dłoniátonogie gąſki káżdą tonią Rybę vgonią. KlonFlis B4v, F3v.

W porównaniu (1): Siedzi zwieśiwſzy głowę by ná wioſnę gąſká/ Gdy ią owo podſkubą/ nie weſoł ni kąſká. RejWiz 70v.

Przysłowie: Nie pomoże nic Gąſce choć z Lábęćmi pływa/ Przedſię miedzy białemi náſzá Gąſká śiwa. RejWiz 98; Bo chociay w Lábęciem gniaźdzye/ Cżáſem ſzárą gąſkę znaydzye/ Nie pomoże iey nikąſká/ Przedſię záwżdy gąſką gąſká. RejPos Ooo6; RejZwierc 220.
Fraza: »gąska gąga« (1): áno kurki gmerzą/ áno gąſki gągáią/ [...] tylko ſobie mowić/ vżyway miła duſzo maſz wſzytkiego dobrego doſyć RejZwierc 109.
W przen (2): By Gęśi trawę ſkubąc na zięmię pátrzymy/ Aſkąd Orzeł przypáść ma o tym nie myſlimy. Ano to Więc zły Orzeł co przypádnie z gory/ Zánieſie cżáſem Gąſkę poſpołu y s piory. [...] Chociay nas y po cżęśći cżáſem podſkubáią/ Przedſię Gąſki nie dbáią gdy im owſá dáią. RejZwierc 246v.
Przen: Głupi (1): ále wdy/ kiedy by kto ſobie ze cżterzech/ ábo s piąći barw poſpołu/ dał ſuknię vcżynić/ [...] y przyſzedłby tu miedzy nas/ prawdá żeby każdy z nas ſobie pomyſlił/ co to zá gąſká. GórnDworz L7v.
2. Larwa motyla i niektorych błonkowek o ćiele wydłużonym i walcowatym, zbudowanym z kilku pierścieni; gąsienica; eruca Murm, BartBydg; campe Murm (2): Murm 98; Eruca, dr. vermis frondium, vąszyenycza, gąszka BartBydg 52.
3. n-pers (9): Iſch Zibura Chlop kthori ſzyą v Gaſſky y wczągielnyczach chowa vkradl liſſy y kuną v Noſſalia Zida LibMal 1549/150; O Gąſce. ALbo Stáś/ albo Gąſká/ przedśię ktoś niemądry/ Częſtował pánią [...] iądry. KochFr 77; Nagrobek Gąſce. IVż nam/ Gąſká nieboże/ nie będźieſz błáznował KochFr 130; Iużeś 1ećiał zá morze/ Gąſko/ iużeś w dole/ A czarnéy Perſephonie ſzpaczkuieſz przy ſtole. KochFr 130, 130, 131 [2 r.].
4. n-loc »Gąski« (6): Przedali szuknya rzeznyczcze doroczye wgaſkach za polkopy LibMal 1545/ 108v, 1546/ 117v, 118, 1547/ 124.
Zestawienie (2): yakom ya vyednal marczyná szgąszk szyakvbem brathem yago sthrycznem o wszythky krzywdy. ZapWar 1505 nr 1998, 1505 nr 1998.

Synonimy: 2. liszka, wąsienica, wąsionka.

Cf [DŁAWIGĄSKA], GĄSIANKA, GĄSIĄTKO, GĄSIENICA, GĄSIĘ

HG