[zaloguj się]
[pdf]

GDZIEŚ (121) pron i pt

pron (107), pt (14).

e jasne.

Sł stp brak, Cn s. v. dyszę oraz może błędnie: gdzież, Linde XVI w.; XVII w.: gdzież (z Cn).

I. Zaimek przysłówkowy nieokreślony (107):
1. Oznacza miejsce dowolne lub bliżej nie określone (81):
a. Jako samodzielny okolicznik miejsca (29): RejJóz O3v; RejRozm 391, 400; Ia nierozumiem czo by to Podobno go gdzes rosbito Albo vtonał na Wodze RejKup v6, x3v, x7v, aa7; Po dziwnych á błędnych drogach chrámyąc gdzyeś błądzili. LubPs E2; Teraz iuż wolno buia gdzyeś ſobie s káwkámi. RejWiz 126, 109; RejFig Ee3v, Bb5; Bo ieſzcżeć ma Gedeon/ gdzyeś potomká ſwego RejZwierz 108v, A6v, 75v; widzi mi ſie żem gdzieś cżytał o nim [o Hannibalu]/ iż kſięgę Greckim ięzykiem nápiſał GórnDworz G4; RejPos 321 v; RejZwierc 47; PaprPan F2v, Aa4; SkarŻyw 249, 270; KochWr 37; KochFrag 24; Strzemieniá iuż nie widzę: gdźieś ći ſie podźiáło? WyprPl C3v; Przeto muśi być trzećie gdźieś iákie mieyſce/ gdźie Bog w przyſzłym żywoćie grzechy odpuſzcża. WysKaz 37; KmitaSpit C3, C4; Snadź gdźieś był obyczay, Ze práwo vchwaliwſzy przybiiano ié Więc ná tablicách miedźiánych do śćiány. CiekPotr 78.
b. W połączeniu z dodatkowym okolicznikiem miejsca (52):

Z wyrażeniem przyimkowym [w tym: „gdzieś” w antepozycji (20), w postpozycji (3), w interpozycji (3)] (26): Słyſzę iże gdzies w Egipcie zboża barzo wiele RejJóz L8v; Znać iżeſcie w dalekich gdzieſz krainach byli RejJóz B8; Czart też pewnie niezamieſka Dawno ſnać gdzies wkączie mieſka. RejKup g2, f5, v6, x2, aa7; Cżáſu woyny z rátunkiem twym byłeś gdzieś ná ſtronie precż LubPs T5v; RejWiz 16v, 32v, 38; RejFig Bb4v; Są też gdzyeś pod gorámi/ drudzy Iordanowie RejZwierz 74, 53; RejPos 87, 332; RejZwierc 61, 244; widział S. Theodorus przez ſen/ iſz był gdzieś ná wyſokim domie SkarŻyw 187; KochFr 8; PudłFr 31; RybGęśli B2; ábo ſię gdzieś ná puſzczy táił [kościół prawdziwy]/ y był nieznáiomy. WujNT 696; WitosłLut A2; Lutniá moiá w tym ſmutku w kąćie gdźieś leżáłá SapEpit A2v; PudłDydo [B5].

W charakterystycznych połączeniach: gdzieś w kącie (5), na stronie (3), za płotem (1).

Z zaimkiem przysłówkowym:

Połączenie: »tam gdzieś« (5): Mniema podobno ten głupiecz Aby to on yego Kupiecz Co go był tam gdzies przeſtraſſił RejKup t5, n3v, x7; RejWiz 130; O ktorey to ſłuſznosći y ſpráwiedliwośći mowi tám gdźieś Philozoph nieco temu podobnemi ſłowy. GórnRozm Cv.

Z zaimkiem przysłówkowym i wyrażeniem przyimkowym:

Połączenie: »tam ... gdzieś, tam gdzieś« (4 : 1): A ſnadz go tam ſami gdzies między ſobą maią RejJóz O3v; RejWiz 110v; RejFig Bb2; Dunął w lás/ tám gdzieś zá krzem wygłądáiąc [!] dyſzał. RejZwierz 11v; Prot B.

Z przysłówkiem oznaczającym odległość (12):

Wyrażenia: »gdzieś daleko; dalej gdzieś ... niźli« (4 : 1): A wſzákoż y tey dobrey myſli/ y tego pobożnego vżywánia wdzięcżnych cżáſow ſwoich trzebá ich dáley gdzieś vpátrowáć niżli tu RejZwierc 103; RejPos 312; Oycżyzná gdzieś dáleko/ przyiaćioł nie widzę KochOdpr Bv; KochPieś 1; GórnTroas 71.

»daleko ... gdzieś od [kogo, czego] gdzieś daleko od [kogo], gdzieś blisko [kogo]« (4 : 2 : 1): á wiárá y ſpráwy náſze dáleko gdzyeś od ſwięthey woley y náuki iego. RejPos 112; vſtáwicżnie w koſcielech wołáią/ ſpiewáią/ ále ſerce gdzieś dáleko od niego po ſwiátu lata RejPos 209v; iż Pán obacżywſzy gdzyeś bliſko ſiebye cżłowieká wiernego/ á wſpomożenia potrzebuiączego/ powiedzyał RejPos 256v, 152, 186v; RejZwierc 84V, 195v.

Z przysłówkowym wyrażeniem przyimkowym (4):

Wyrażenie: »z daleka gdzieś, gdzieś z daleka« (3 : 1): Ná ten cżás przyiacyele z dáleká gdzyeś ſtali LubPs T4, A2; iuż był krotek bárzo ten buiak á ten zuchwálec że muſiał ſtáć gdzieś z dáleká iáko związány RejAp 166; RejPos 122v.

2. Oznacza brak miejsca, nieistnienie: nigdzie (9): boć ieſt wiele drijakw/ ktore tylko ymię drijakwie maią/ ale iſtnoſć prawa y dobroć iey: gdzies FalZioł V 63.
Przysłowie: Numariae rei difficultas eum tenet, Nie ma pieniędzy/ kupiłby wieś álie pieniądze gdzieś/ w przipowieśći bywá mówiono. Mącz 253d.
Wyrażenie: »gdzieś w lesie, gdzieś daleko w lesie, daleko gdzieś w lesie« (5 : 1 : 1): BielKom F5, G3; BielSat D4; ácż ſkutek onego zálecánia dáleko gdzyeś będzye w leſie. RejZwierc 89v; Abowiem myſl wſpaniła tá zdobi káżdego/ Rozumem oſláchcona/ nie dármohárdego. Ale náſze pocz mater wzgorę gębę wznieſie/ A rozum z roſtropnoſcią gdzieś dáleko w leſie RejZwierc 241; A nie mieycie iuż z nimi w dobrach intereſse/ Gdyż ná ten cżás gdy ſie bić gdzyeś bywacie w leſie. PaprPan B4; Pierwey drugich poſági iuż będą gdzieś w leśie/ Niżli Pánią małżonkę do domu przynieśie: Bo mu ná áxámintne/ ſzárłatne/ żupany Siłá wyſzło BielRozm 30.
3. Oznacza kierunek drogi lub cel działania dowolny lub bliżej nie określony: dokądś (12):
a. Jako samodzielny okolicznik w zdaniu (4): RejKup n8, p2v; Bo pobieżał gdzyeś mrucżąc było mu niemiło RejWiz 34; pomácał ſię też ſpili albo nie/ ſpodźiewał ſię że go dyabeł gdźieś zánioſł y omamił WerGośc 245.
b. W połączeniu z dodatkowym okolicznikiem miejsca (8):
a) Z wyrażeniem przyimkowym [„gdzieś” w antepozycji (5), w postpozycji (2)] (7): Lecż wierę wam przydzie w kąt gdzieś pánie hetmánie. RejFig Cc3, Bb6; RejZwierc 270v; Raz wdowá vboga gdy gdzieś był przed miáſto wyiáchał/ záwołáłá nań ſukniey proſząc SkarŻyw 354; BielSen 12; Vcżćiwość z wſtydem záſzłá gdźieś w dalekie kráie RybGęśli C3; CiekPotr 55.

Z wyrażeniem przyimkowym i zaimkiem przysłówkowym (1):

Połączenie: »tam gdzieś« (1): Tám gdzieś w nadolne zięmie w tych ſtroioch ieżdzáią. RejZwierc [207].

4. Oznacza dowolne lub bliżej nie określone miejsce jako źródło pochodzenia czegoś: skądś (5):
a. Jako samodzielny okolicznik (3): Aż mu potym gdzieś chłopá/ z dudámi nábyli RejFig Dd4, Cc5; SkarŻyw 390.
b. W połączeniu z dodatkowym okolicznikiem miejsca (2):

Z wyrażeniem przyimkowym (1): Skoro wyſzły [panny] á ći ſie dwa [starcy] s kątá gdzyeś wyrwáli/ Więc Zuzánnę rownie w tákie ſłowá námawiáli KochZuz A3.

Z wyrażeniem przyimkowym i zaimkiem przysłówkowym (1):

Połączenie: »tam gdzieś« (1): Ale wierzę to piſmo tám gdzieś s piekłá macie. RejFig Ccv.

II. Partykuła żądająca; wprowadza życzenie często nie do spełnienia: gdyby, żeby, bodaj; o utinam! vel elegantius: quod utinam Cn (14): RejKup h6; Ach gdzieś mi wten czás kto był ná pomocy náprzećiwko onem złoſćiwem przeſládownikom náſſem/ ále to prozne ſtáránie/ ieſli ſam pan pomoc nieraczy RejPs 139v; Krolá trzeźwego/ Krolá potrzebá cżuynego/ Y iáko ono mowią gdźieś nie roſkoſznego. KmitaSpit A4; GosłCast 58.

Połączenie: »gdzieś to« (10): RejKup h4v; RejRozpr A3; Y mówię czáſem ſobie/ Gdźieś to człowiekowi/ Wolno było ták látáć/ iáko gołębiowi: Lećiałby choc nadáléy KochPs 80, 19, 79; OWa iedźieſz precz od nas/ Mieczniku drogi: Gdźieś to mnie téż miéc było życzliwſzé bogi/ Zebych był towárzyſtwá twego mógł záżyć KochFr 128, 102; KochPieś 29; on Poncius Sámnis [...] powiedźiał: Gdźieś mię to byłá fortuná ná té czáſy záchowáłá [Quod utinam illis temporibus natus essem Cn] kiedy Rzymiánie dáry bráć poczęli/ nie dał bych im był dłużéy pánowáć. KochWr 33; GDźieś to piękné boginie ták łáſkáwé były/ Zebych ia/ ile chęći tyle miał y śiły/ Służyć oyczyznie miłéy KochCz A3v.

Cf GDZIE, [GDZIELE]

KK