Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [GRADOWKA]

Następne hasło: GRADUAŁ »

GRADOWY (11) ai

a oraz o jasne.

Fleksja

sg
m	G	gradow(e)go	f	G	gradowéj
	A	gradowy		A
	I			I	gradową
	L			L	gradowéj

pl
N	subst	gradow(e)
I	f	gradow(e)mi

sg m G gradow(e)go (1). ◊ A gradowy (1). ◊ f G gradowéj (5); -éj (3), -(e)j (2). ◊ I gradową (1). ◊ L gradowéj (1). ◊ pl N subst gradow(e) (1). ◊ I f gradow(e)mi (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Znaczenia

1. Przymiotnik od „grad” (6)
- a. Będący gradem (3)
  - Przen: Padający z góry (1)
- b. Burzliwy; grożący gradem (3)
2. Ziarnisty (o gatunku soli sprowadzanej z zagranicy) (5)

1. Przymiotnik od „grad”; calamitosus, grandinosus Cn (6):

a. Będący gradem (3): Będę go ſądźił/ morem y pomordowániem y dżdżem náwálnym/ grádowemi ſztukámi [lapides grandinis] BibRadz Ez 38/22.

Wyrażenie: »deszcz gradowy« (1): Potem puſſczał nánie ſrogi deſſcz gradowy RejPs 155v.

Przen: Padający z góry (1):

Wyrażenie: »kamień gradowy« (1): y dáleko ich więcey pomárło od kámienia grádowego [lapidibus grandinis]/ á niżli ich pobili mieczem ſynowie Izráelſcy. BibRadz Ios 10/11.

b. Burzliwy; grożący gradem (3): Niepogody Grádowe/ obłoki chmurne/ nawáłnośći niepogodne/ wichry wiátrowe gromy przećiwne KrowObr 67.

Wyrażenia: »gradowa chmura« (1): Záwżdy ſie im grádowey trzebá lękáć chmury. RejZwierc 247.

»plaga gradowa« (1): bluźnili ludzie Bogá dla oney plagi grádowey. RejAp 138v.

2. Ziarnisty (o gatunku soli sprowadzanej z zagranicy) (5):

Zestawienie: »gradowa sol« [szyk 2 : 2] (4): Wſzákóż iednák in deffectu ſoli/ będźie wolno Szláchćie/ ku ſwoiéy tylko potrzebie Grádowéy ſoli kupowáć y vżywáć. SarnStat 389; o wolnym vżywániu ſoli zamorzkiéy/ to ieſt Grádowéy/ Státutá wſzyſtkié w mocy zoſtáwuiemy. SarnStat 390, 390, 1131.

Szereg: »gradowy albo krupiasty« (1): tedy zamorzkiéy ſoli/ którą Grádową álbo Krupiáſtą zową/ vżywáć wolno ieſt poddánym Koronnym SarnStat 390.

Synonimy. 2. krupiasty; zest.: gradowka.