[zaloguj się]
[pdf]

GRAMATYKA (47) sb f

-mm- (46), -m- (1); -ty- (32), -ti- (15).

gra- (45), grå- (7); grå- ModrzBaz; gra- : grå- Mącz (2 : 4), CzechEp (2 : 2); -ma- (42), -må- (5); -må- Modrz; -ma- : -må- Mącz (3 : 3), CzechEp (3 : 1); końcowe a jasne.

Fleksja
sg pl
N gramatyka
G gramatyki gramatyk
D gramatyce
A gramatykę gramatyki
I gramatyką gramatykami
L gramatyce gramatykach

sg N gramatyka (5). ◊ G gramatyki (19). ◊ D gramatyce (1). ◊ A gramatykę (4). ◊ I gramatyką (2). ◊ L gramatyce (7). ◊ pl G gramatyk (3). ◊ A gramatyki (3). ◊ I gramatykami (2). ◊ L gramatykach (1).

Sł stp w innym znaczeniu, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Nauka o właściwościach jakiegoś języka w mowie i w piśmie; grammatica Mącz, Cn; litterarum cognitio a. scientia, rectae loquelae rectaeque scripturae scientia, litterae Cn [grammatica – nauka zgodnomowna BartBydg] (43): Grammatistes [...] Ktory dzyeći vczy fundámentu grammátyki. Murm 178; MurzNT Matth 21/42; LubPs ggv; Aleć v was/ według wáſzey Grámmátyki/ wſzyſtko iedná rzetz/ thák Petrá iáko y Petrus/ to ieſt/ ták Opoká/ iáko y Opotzyfty? KrowObr 14, 202v; przyiaćiel moy dobry/ człowiek vczony ieſt/ ále on w Grámmátyce/ nic w náukách dáley. OrzList g; Niechayże ći Lizmáninowie/ Sárniccy/ Sztánkárowie/ nietylko Grámmátyki ſwe głupie y ty groſzowe wiáry/ ále wſzytki dyabły z piekłá [...] ná pomoc niechay wezmą tobie OrzList h3, f4v; Inculcare puero praecepta grammaticae, Włámowáć dzięcię w Grammatikę. Częſto náuczáć y przipominać dziecięciu nauke Grammátiki Mącz 31b; Grammaticae, Grámmátiká/ náuká która ſie obiera około vczenia obiecádła/ ſylláb/ tćionk/ álbo rzekow słow/ y wſzego yęzika. Mącz 148b, 31b, 36d, 148c, 198d; A Iákichże ſie náuk do ták ſwiętych obycżáiow álbo thák wdzięcżnego żywotá pytáć álbo ſie ich vcżyć maſz? Pewnieć nie Grámmátyki/ ktora tylko ſzcżebiotáć á ſłowek obleśnych wykręcáć vcży RejZwierc 13v, 13v [2 r.]; CzechRozm 62v; Oczko 11v; Po wyucżeniu Grámátyki/ poſłány był do Bononiey na náuki więtſze. SkarŻyw 371; CzechEp 66, 67, 93 [2 r.]; Do czego y to muſzę przyłożyć ná więtſzą ſromotę náſzę, że nam Grámmátiki Polſkié cudzoźiemcy opiſuią. JanNKar D2v.

W połączeniach szeregowych (3): Niechże go z młodu nie báwią owemi Grámmátykámi/ Logikámi/ Aritmetykámi RejZwierc 12, 13v; ModrzBaz 134v.

Szeregi: »gramatyka i (ani) dyjalektyka« [szyk 2 : 1] (3): Bo tám nic ná wykręty/ gdyż tám nie pátrzą Grámmátiki áni Diálektiki/ iedno ſercá wiernego á vniżonego [...] przed ſwiętym Máieſtatem Páná tego. RejPos 289; CzechRozm 63v, 64. [Ponadto w Połączenia szeregowym 1 r.].

»(nie) gramatyka i (ani) loika; gramatyka z loiką« (2; 1): Inſza ieſt rzetz wiedzieć/ á inſza ieſth rzetz wierzyć/ ale według wáſzey Rzymſkiey Grámmátyki/ y Loiki/ wſzyſtko tho iedno ieſt v was wiedzieć y wierzyć? KrowObr 55; RejPos 291; RejZwierc 8. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r].

»(ani) gramatyka, (a, albo, ani, i) retoryka« (5): Iuż ani Grámmátyká áni Retoryká/ Nie wywiodą s tych błędow márnego nędzniká. RejWiz 11, 87; Grámmátykámi oni tylko á Rhetorykámi náoſtrzywſzy ſobie ięzyki/ báłámucą świátem OrzList f4, f4v, g. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

W przen (4): A tobie ſie przedſię zda/ iż ſtrzeżeſz lekkośći/ Ano więc bywa cięſzkość/ gdy przydzye ná kośći. Bo więc w tey grámmátyce poſpolicie bywa/ Iákie práwo kto chce mieć/ tákiego vżywa. RejWiz 192, 88; RejZwierz 63v; Iáko grad iáki tą Láćiną fwoią/ Ná głowie włoſy od ſtráchu mi ſtoią. Lecą mu od tey ſrogiey Grámmátyki z vſt pielátyki. KlonFlis H3v.
2. Książka zawierająca prawidła gramatyki (4): á ſwych też reguł Grámmátyk y Kálepinow do wykłádu nie ma/ áni iuſz mieć może. SkarJedn 361, 360; Wiele/ proſzę ćię/ mamy ná świećie porządnych Grámmátyk? wiele ſubtylnych Dyálektyk? wiele Kśiąg Aryſtoteleſowych vczonych tłumáczow? LatHar +5v; Abbreuiaturarum naturam kto chce wiedźieć, czytáć w Grámmátykách o tych trzech figurách, co zową Syncope SarnStat 1286.

AL