[zaloguj się]
[pdf]

HARMONIJA (11) sb f

Pierwsze a oraz o jasne, końcowe a pochylone (w tym w pierwszym a 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N Harmonijå
G harmoniji
D harmonijéj
A harmoniją harmonij(e)
L harmonijåch

sg N Harmonijå (1). ◊ G harmoniji (1). ◊ D harmonijéj (2); -éj (1), -(e)j (1). ◊ A harmoniją (5). ◊ pl A harmonij(e) (1). ◊ L harmonijåch (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVIII w.

1. Zgodność, wzajemne dopełnianie się elementów, przedmiotów, właściwości zjawisk składających się na pewną całość [harmonia Łac śr] (4):
Wyrażenie: »zgodna harmonija« (1): Skromność/ hoyność/ vkłádność/ [...] cnoty rożne/ nie czyniły ſporá W tym cnym duchu [Zofijej Kostczynej]/ owſzem go ſtáwiły podobnym/ Onym [...] przybytkom nadobnym. Co idąc rozno/ zgodną czynią Hármonią SzarzRyt D.
Szereg: »harmonija abo (to jest) zgodność, zgodne ułożenie« (2 : 1): GrzegRóżn H2v; takze teſz poruſzywania albo ſprawy duſze/ niewſzyſtki iedno ty ktore ſię z rozumem zgadzaią/ ku prawdziwey harmoniey/ to ieſt zgodnośći żyćia nalezą. KwiatKsiąż 13; to to ieſt/ co Philozophóm wielką trudność czyniło/ bádáiącym ſye o rzeczy początku á poſtánowieniu/ chcąc to przyſądzáć dźiwnym vmyſłom/ hármoniéy/ á zgodnému vłożeniu Oczko 5.
2. muz. Zgodne współbrzmienie różnych dźwięków [harmonia – jedność albo zgadzanie głosów Mącz 153b; – zgoda w śpiewaniu, wdzięczne a zgodne śpiewanie Calep; melodyja, zgodny dźwięk ‒ harmonia Cn] (4): niebieſkie biegi/ obrácáiąc ſie podług przyrodzeniá [!] piękny dzwięk/ y wdzięcżną hármonią dáią. GórnDworz Hv, Hv; Mieli tedy ſtárzy iuż pewné miáry/ ábo iż ich ſłowem rzekę/ hármoniie/ któré którému affektowi ſłużyły: zkąd ono ieſt co powiádáią o Alexándrze/ że ſkoro vſłyſzał gránié/ porwał ſie od ſtołu do zbroie. KochWr 38.
Szereg: »harmonija to jest śpiewanie wdzięczne« (1): Ariſtodemus Muzyk theż był tego cżáſu w Grecyey/ ktory powiedał duſzę cżłowiecżą nic inego nie być/ iedno Hármonią/ to ieſt/ ſpiewánie wdzyęcżne. BielKron 101.
3. Harmonia Ewangelii: zestawienie tekstu Ewangelii kanonicznych w taki sposób, aby powstał jeden ciągły, progresywny i w miarę możliwości pragmatyczny opis życia i działalności Chrystusa (2): A ták gdyby ná on cżás te słowá [...] w Lukaſzu były/ ázaby ich ták pilny cżłowiek [Tatianus] do oney Harmonij niewpiſał? Patrz iáko ninieyſzego wieku Oſiander y Kalwin nieopuſzczáli tych ſłow w ſwoich Harmoniach BudNT Ii3-Ii3v.
4. n-pers (1): Nuż Hármonia dziewká Hieroná/ ktora niechciáłá żywá zoſtáć/ kiedy ſprzyſięgli buntowniczy przećiwko oyczu iey/ [...] Sirákuzy miáſto poſiadſzy/ okrucieńſtwá ſwego nád nim vżywáli. GórnDworz Y3v.

Synonim: 1. zgodność.

KN