[zaloguj się]
[pdf]

JAKOWY (169) pron

a oraz o jasne.

Fleksja

sg m N jakowy (35). ◊ G jakow(e)go (2). ◊ A jakow(e)go (5), jakowy (3). ◊ I jakowym (7). ◊ L jakowym (4). ◊ f N jakowå (19). ◊ G jakowéj (10), jakowyj (1) CzahTr; -éj (3), -(e)j (7). ◊ A jakową (4). ◊ I jakową (4). ◊ L jakow(e)j (2). ◊ n N jakowé (7); -é (2), -(e) (5). ◊ A jakow(e) (3). ◊ pl N m pers jakowi (26). ◊ subst jakowé (14), -é (4), -(e) (10). ◊ G jakowych (10). ◊ A m pers jakow(e) (1). ◊ subst jakowé (12); -é (6), -(e) (6). ◊ I m jakowymi (2) BudBib, PowodPr, jakowémi (1) SarnStat.

Sł stp brak, Cn s.v. jaki, Linde XVII(XVIII) w.

Znaczenia
Zaimek przymiotny:
I. Zaimek pytajny; qualis Vulg, JanStat; quis Vulg (74):
1. Wprowadza pytanie (4):
a. Niezależne (2): Wenus/ ktora bogátéy Ankonie pánuieſz/ A fráſunkámi ludzkié roſkoſzy ſáłſzuieſz: Iákowąś nawáłnośćią/ dźiéwkę zápaloną Miotáłá/ vrodźiwym gośćiem vſzaloną? KochPam 81.
α. Sugerujące wątpliwość lub negację (1): Aczkolwiek iakowy cel albo miára w tey rzeczy poſtanowiona być może/ w ktorey wſzyſtki rzeczy ktore poiąć mamy przeſmierne ſą? KwiatKsiąż D3.
b. Zależne (2):

Połączenia: »jakowy ono« (1) : Y vcżyniwſzy Krol grze koniec/ iął ſie pytáć: iákowy ono iunak. HistRzym 12.

»jakowy to« (1): Przyiaćielu miły/ powiedz mi iákowy to ieſt pan wáſz? HistRzym 52.

2. Wskazuje na jakiś konkretny fakt (35):
a. W pozycji niezależnej; w marginesach i tytułach: pozorne pytanie zapowiada problem i jego rozwinięcie w tekście (4): Waleczna náturá iákowa ieſt. OrzRozm K4v marg, A, G3v; Król iákowy ma być. OrzQuin T2 marg.
b. W zdaniach złożonych [w tym: zdanie nadrzędne w postpozycji (6)] (31):
α. Po czasownikach dicendi, sentiendi i declarandi wprowadza zdanie dopełnieniowe lub podmiotowe (26): Stąd iuſz káżdy wierny obátzyć może/ iákich Mſzy ſlucha/ y iákowi ieſteśćie ſludzy/ ieſli Kryſtuſowi/ álbo Antykryſtuſowi? KrowObr 194, C2; BibRadz I 252b marg, 1.Thess 1/5; O ſpráwách też inych Seymowych/ ſorom y mowić iákowe ſą OrzRozm C3, G3, N; KwiatKsiąż B3v; iuż téż teraz rozumiem/ między Króleſtwem á Kśięſtwem rózność iákowa ieſt OrzQuin Yv, Rv, T2; HistRzym 34, 84; SkarŻyw 567; Z nayże ſynu miły/ iákowych trudnośći/ Ia ćierpieć nie będę ná tey śmiertelnośći. WisznTr 34; Sámá tedy ſmierć okaże iákowym kto był cżáſu żywotá ſwego. Phil N; ten podobny będźie mężowi oglądáiącemu oblicze národzenia ſwego we źwierćiádle. bo ſię obeźrzał/ y odſzedł y wnet zápomniał iákowy był [statim oblitus est qualis fuerit]. WujNT Iac 1/24, Ioann 12/33, 1.Thess 1/9; SarnStat 280; ZbylPrzyg A4v.

Połączenia: »jakowy tedy« (1): Iákowéby tedy to były Figury/ któré ná równi bywáią/ iuż ſye tu powiedźiáło. GrzepGeom D4v.

»jakowy to« (3): GrzepGeom D4v; Krol wźiąwſzy od płachetniká/ pocżął ſobie myſlić/ iákowy by tho był iunak/ ácżkoli w płáchćie chodźi/ nie ieſtći wżdy kmiećic. HistRzym 12; ArtKanc A5.

W połączeniu z zapowiednikiem zespolenia: »ten ... jakowy« (1): Pánná słyſząc pozdrowienie/ Miáłá to zá podźiwienie/ Iákowyby to poſeł był/ ktory ią táko pozdrowił. ArtKanc A5.

Szereg: »ktory i jakowy« (1): Wy ſami wiećie ktore y iákowe rzecży ia y bráćia moi/ y dom oycá mego/ o zakon y o rzecży świętechmy cżynili BudBib 1.Mach 13/3.
β. Wprowadza zdanie przydawkowe (2): do tych czáſów nie był ẃ Práwie opiſány poſtępek/ iákowyby miał bydź in exequutione SarnStat 514 [idem] 525.
γ. Wprowadza zdanie rozwijające (4): przeto odrzućiwſzy té Figury dwie/ dowieduię ſye o Cynku/ iákowéy figury ieſt OrzQuin I, F4; Niewoley bowiem iużeś doſwiádſzył/ lecż wolnośći ieſzcżeś nie ſkoſztował iákowa ieſt Phil F, M.
3. Wskazuje na dodatnie lub ujemne (zależnie od kontekstu) zabarwienie uczuciowe wyrazu określanego; przeważnie chodzi tu o ocenę wartości osób lub ich działalności czy wypowiedzi; niekiedy iron (9):
a. W pozycji niezależnej; w zdaniu wykrzyknikowym (2):

Połączenia: »jakowy to« (2): O iákowym ia tho młodzieniec/ że po ſtráconym pierśćieniu/ dałem y ſponki niewieśćie. HistRzym 62v, 34.

b. W zdaniach złożonych, po czasownikach dicendi, sentiendi i declarandi wprowadza zdanie podrzędne dopełnieniowe (7): BibRadz I 316b marg; A komuſz tedy będziemy więcey wierzyć/ tobie tzłowiekowi/ iako Duch Swięty mowi/ kłamcy/ tzyli Duchowi Bożemu? roſsądz to proſzę ćię? Iuſz tedy tu widziſz/ iákowa ieſt twoiá náuká/ y iáko ſie zgadza s piſmem Swiętym. KrowObr 183, 98v [3 r.], 126v.

Połączenia: »jakowy to« (1): Wiedzą dobrzy wſzyſcy ludzie Bogoboyni otym/ iákowy to ieſt piſarz/ iáko wiele pobredzył in Celeſti Hierarchia około Aniołow. KrowObr 20v.

W połączeniu z zapowiednikiem zespolenia: »ten ... jaki« (1): KrowObr 20v cf »jakowy to«.

4. Wzmacnia znaczenie wyrazu określanego (26):
A. Z rzeczownikiem: jak wielki (25):
a. W pozycji niezależnej (3): ArtKanc D13; O iákowe dzięki Atheniencżykowie będą tobie zá tákowe dobredzieyſtwo powinni. Phil D.
α. Ze zdaniem warunkowym wyjaśniającym przyczynę nasilenia : o ile większy (1):

Połączenia: »jakowy tedy« (1): Ponieważ ich wiele widziemy [...] iże y dowćipu bywayą gnuśnego y ćiała mgłego yakowe tedy dzięki godzi ſię przyrodzeniu czynić/ yeſliże według tych obudwu wyſzſzey namienionych rzecży/ y cali y mocni ieſteſmy? KwiatKsiąż A4v.

b. W zdaniach złożonych [w tym: zdanie nadrzędne w postpozycji (4)] (22):
α. Po czasownikach dicendi, sentiendi, declarandi wprowadza zdanie dopełnieniowe (15): słychać-eście WM raczyli [...] jakowe obciążenia stany pospolite cirpią od zwierzchności tej Panow Duchownych Diar 29; OrzRozm D2v; GrzegRóżn Jv; KochFr 13; bacząc iákowé ſą prawdźiwégo pokoiu vżytki [quales sint verae pacis fructus JanStat 863] [...] /y iákowé ſpuſtoſzenia [qualisquae vastitas JanStat 863] zá niezgodámi idą/ [...] vmyſły náſzé ku pokoiowi y zgodźie obróćiliſmy SarnStat 1086; CzahTr G2.

Połączenia: »jakowy też« (1): Tu ſię tedy náucżyć możeſz/ co to ieſt zá Bog y Kryſtus Antykryſtow/ á iákowa theż pewność żywotá wiecżnego ieſt od thego Bogá GrzegRóżn E2.

»jakowy to« (1): A przetoſz teras obacż bráćie iákowa to ieſt chwałá BudBib 4.Esdr 1/38.

W połączeniu z zapowiednikami zespolenia: »co ... jakowy« (1): Czo v k. m. sam wyesch yako sye wyelye slego wzyemy naſchey sthalo, y yakowe ſkodi LibLeg 10/63.

»ten ... jakowy« (5): Diar 61; doſić ſſeroce vkázuią to wáſze właſne Synody [...] w iákowey nietzyſtośći w Sodomie kxięża żyli. KrowObr 234; Phil O2, S2; RybGęśli D.

β. Wprowadza zdanie przydawkowe (3): Tytus kthory kośćiołá nie mogł obronić/ ledwo tho v rycerſtwá vproſił/ áby kilko wież cáło zoſtáwili/ kthoreby były ná znák potomſtwu/ iákowe miáſto ręce ludu Rzymſkiego zgłádziły. BielKron 266; iako to ieſt rzecż wazna cżwicżenie młodzienczykow/ y iakowa praca ma być przydawana/przikładem nam niechay będzie Marius KwiatKsiąż N4v; Phil M4.
γ. Wprowadza zdanie rozwijające (4): Przypomionę ieſztze ná krotce/ żywoty y ſpráwy Papieżow niektorych/ [...] iákowi złodzieie byli KrowObr 37, 28v, 80; Tu też pilnie obacżay onego ſtárego Wężá/ [...] iákowe záwády zbudował przećiwko Synowi Bożemu GrzegRóżn Ev.
B. Z przymiotnikiem: jak bardzo (1):

Wprowadza zdanie podrzędne dopełnieniowe (1): Wiele inſzych bluznierſtw opuſztzam/[...] tylko tu vkázuię niektore potzęśći/ áby wſzyſcy wybráni y wierni obatzyli/ iákowe opętáne oleie maćie/ s ktorych Dijabły wyganiaćie. KrowObr 84.

II. Zaimek względny (85):
a. Wprowadza zdanie podrzędne przeważnie orzecznikowe y przydawkowe (68): przywłáſztzáć ludziom Swiętym vmárłym iednánie y przytzynę do Bogá [...] [jest tylko] bluźnić wietzne kápłáńſtwo Syná Bożego [...] á tzynić go proſtym tzłowiekiem grzeſznym/ iákowi ſwięći byli ná ſwiećie/ ktorzy áni ſámi ſiebie rátowáć niemogli/ áni żadnego znas KrowObr 213, A4, 93v, 133v [3 r.]; BibRadz 4.Esdr 6/44; [Krystus] z Bogá vrodzony ieſt/ iáko y cżłowiek ieſt z cżłowieká vrodzony/ nie iákowy był on Adam/ to ieſt/ cżłowiek ktory ſię był z nikogo nie vrodźił. GrzegRóżn Lv, B4, H, K; KwiatKsiąż Q; Ażaż dźiś máło w Polſzce [...] prorokow fáłecznych/ iákowych nietylko nie miáłá/ ále áni podobno ſłycháłá Polſká/ od cżáſu tego ktorego / ſye náwroćiłá na Wiárę Iezu Kryſtá LeovPrzep Gv; GórnDworz K3v; Y nie dziáłał ich też/ on ſam przez ſię/ kiedyby mu ſię ſpodobáło/ y iákowe by on ſam był chćiał/ ále/ iáko mu kiedy ktore cżynić Bog roſkazał CzechRozm 104; ieſliby [słowo Alma] młodą pánią ábo náruſzoną biáłą głowę tylko/ á nie dziewicę cżyſtą znácżyło: á cżemuſzby ták piſmo ś. pánienkę młodą/ iákową byłá sioſtrá Moyżeſzowá názywáć miáło? CzechRozm 129v, 113v, 114, 169, 178v; Ten bowiem będąc kuſzony s ſtrony miłośći Oycżyzny ſwey od Xerxeſá [...] ſtátecżność ſwą (iákowey/ day Boże/ áby dziſieyſzych cżáſow wiele ludzi było) niezáchwianą ku Oycżyznie okazał. Phil F2; Flammeum – Zołti rantuch iakowego vziwaią białegłowi poweſselu. Calep 422b, 256b, 279a, 282b; GórnTroas 30; WujNT 744, 814.

Połączenie: »jakowy też« (1): Abowiem to ieſt zła obietnicá y zły ſlub/ ktory ieſt vtzyniony náprzećiwko Pánu Bogu/ [...] iákowy teſz był ſlub [...] Herod oney Skotzce vtzynił/ ktory Ianá krzćićielá zábił. KrowObr 143v.

W połączeniu z zapowiednikami zespolenia: »jakowy ... on« (1): Day Boże iż iákową poſługę Oycżyznie ſwey ieſtem powinien/ ábym ią mógł wykonáć. Phil D.

»tak [cum vb] ... jakowy« [szyk zmienny] (2): tak maią ludzie cżynić. iakowi chczą być widzeni. BielŻyw 54; Záwdy to ták ludzie s towárzyſtwá/ iákiego ſie kto trzyma ſądzili/ y ſądzą: á iákowego iednego widzą/ ták o drugim rozumieią. GórnDworz Mv.

»tak wielki ... jakowy« (3): Niewierzę temu/ áby ták wielkie y ſrogie bluznierſthwá y matácthwá miáły być [...] w Zydowſkim Thálmućie iákowe ſą w tych wáſzych Regułach y kazániach KrowObr 147; ModrzBaz 112v; ReszHoz 133.

»jakowy ... takowy« (3): Izali tám iáką náukę álbo poćiechę odnich bierzećie? iakowi donich przychodzićie/ tákowi teſz odcbodzićie? KrowObr 159v; GórnDworz M; KwiatKsiąż A2v.

»taki ... jakowy« [w tym: ten sam rzeczownik powtórzony przy obu członach (2)] (4): potomkowie iego ſą wſzyſcy Synowie Adámowi/ ktorzy ſię národźili z ludźi/ á iednak żaden z nich nie był thákiem Adámem iákowy był pierwſzy Adam/ ktory ſię z nikogo nie vrodźił. GrzegRóżn Lv; BudBib I B4; Y tęś wdowę vtrapił/ która miáłá ná mię Táką bácżność/ iákowey ſtrudnábym tu nabył HistHel B2v; CzechRozm 234.

»takowy(ż) ... jakowy« [w tym: ten sam rzeczownik powtórzony przy obu członach (3)] (25): Diar 84; miły Pánie dayże nam to/ áby náſze tzaſy niebyły tákowe/ iákowe przedtym były. KrowObr 38, 123v, 177, 226v, 229; OrzRozm B, B2v, Cv, F2, O, Pv; KwiatKsiąż N2v; Pánu náſzemu ná tákowe ſpráwy w Litwie przyſzło: ná iákowe ſpráwy zá łáſką Bożą/ żadnemu Królowi Polſkiému w Polſzce [...] nigdy nie przychodźiło OrzQuin L2, O4v, X2, Aa4; GórnDworz Gg7v; HistRzym 70; Gdźie ſie też záś ná on cżás y náucżyćiele tákowi pokáżą od Bogá ſámego poſłáni/ iákowi byli Apoſtołowie [...] że im ludźie záraz vwierzą iáko ono Piotrowi y inſzym wierzyli. CzechRozm 182v, 47, 142, 195; Phil M2; A té Rewizory/ tokowymże [!] vbeſpieczeniem opátruiemy/ iákowé mieli inſzy Rewizorowie y Luſtratorowie. SarnStat 1198.

»ten ... jakowy« (1): Dobry Sędzia ma też y ná to ſie oględáć/ [...] áby ſie vkazał być tym/ iákowym go chce mieć oná powinność iego nań włożona. Phil L3.

Przysłowie: iákowego kto ſobie przyacielá obrał s kim zá iednego żywie/ tákowy y ſam być muśi GórnDworz M.
b. Wprowadza zdanie rozwijające: a taki, taki właśnie (15): Ale takowa figura oſtra ku takowey rzecży ieſt potrzebna, ktoraby mogła powietrze rozdzielać ku łacniejſzemu lataniu, Iakowe zaoſtrzenie też bywa cżinione w cżołniech GlabGad D5v; MurzNT 93v; KrowObr 44v [2 r.]; pozwaląmy im też ſpolnych śmiechow miernych á vććiwych/ iakowy był Lacedemońcżykow w proznowaniu zwyćżay. KwiatKsiąż P2v, F2; LeovPrzep D2v; Ty wſzytki [figury] w tym ſye zgadzáią/ że káżda z nich ma ſtrony dwie á dwie náprzećiwko ſobie/ iednáko wſzędy od śiebie idącé: iákowé Linié łáćińſkim ięzykiem AEquidistantes zową GrzepGeom D2; KuczbKat 305; CzechRozm 6, 241; SkarŻyw 76; NiemObr 99; [Aleksander] więcey ſie záwſze z opilſtwá nád domowniki ſwymi y záchowáłymi przyiacioły ſrożył/ kreẃ ich niewinnie przeliwáiąc. O iákowym poſtępku iego ſłyſząc Androklides Filozof/ piſał liſt do niego/ s tákowego opilſtwá ſtrofuiąc go Phil L4; PowodPr 71.
III. Zaimek nieokreślony, jakiś; aliquis JanStat (12): KwiatKsiąż K4; piſmo święte nie tych tylko zowie oycámi/ ktorzyby kogo z naſienia ſwego ſpłodźili/ ále też y ludźi ſtáre y vcżćiwe/ opiekuny/ náucżyćiele/ wodze wiáry/ y inſze vrząd iákowy ná ſobie noſzące CzechRozm 160; Nád to niech będzie daná wolność przyſtępu káżdemu do ciebie/ y też vcho do ſłuchánia rády w iákowey ſpráwie. Phil S4; SarnStat 119, 220, 1085, 1092.

Połączenie: »jakowy inszy« (1): Bo yeſliby im był yákową inſſą koſztowną bárwę ſpráwił złotogłowową álbo ſzárłatową/ podałby im był wyęcey ſnadź drogi ná roſkoſz/ niż ná nabożeńſtwo á cnotliwe życye. GliczKsiąż E8v.

a. Po przeczeniach; żaden (4): A żeby pokóy przymiérze y ziednoczenié [...] niemogły bydź ná potym ludzką złośćią złąmáné / y iákowémi fałſzámi/ zdrádámi/ y dowćipy zgwałconé [aliquibus fallaciis dolo ingeniis violati JanStat 872] SarnStat 1093.

W strukturze wyłączającej: »nie jakowy ... ale« (1): Rzecżpoſpolita Athenieńſka nie zá áffekt iákowy/ ále zá Boginią miłoſierdzie v ſiebie miáłá y ważyłá Phil R3.

Połączenie: »żaden ... jaki« (1): Rácżey ſie s cnotą rácż dobrze ráchowáć. Wſzák żadna ſzkodá ſtąd cie nie nádeydzie/ Ieſli pożytek iákowy nie prziydzie. Phil S6.

α. W funkcji zaimka rzeczownego: nikt (1):

Połączenie: »jakowy inszy« (1): wſzyſcy Biſkupi ná Koncylium Kártaginſkim przedtym ná piſáli takowy Kánon/ Aby Biſkup pierwſzego ſtholcá/ nieśmiał ſię zwáć Kxiążęćiem Kápłáńſkim/ álbo naprzednieiſzym Kápłanem/ álbo iákowym inſzym/ Iedno tylko pierwſzego ſtolcá Biſkupem. KrowObr 17.

Cf JAKOWYKOLWIEK, JAKOWYŚ, JAKOWYŻ, NIEJAKOWY

TK