Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: JEDNONOGI

Następne hasło: JEDNOOKIE »

JEDNOOKI (35) ai

e oraz oba o jasne.

Fleksja

sg
m	N	jednooki	f	N	jednookå	n	N	jednookie
	D	jednooki(e)mu		D			D
	A	jednooki(e)go		A			A
	I	jednookim, jednookięm		I			I

pl
N	m pers	jednoocy
A	m pers	iednookié

sg m N jednooki (22). ◊ D jednooki(e)mu (2). ◊ A jednooki(e)go (1). ◊ I jednookim (4) Mącz, WujNT (3), jednookięm MurzNT (2). ◊ f N jednookå (1). ◊ n N jednookie (1). ◊ pl N m pers jednoocy (1). ◊ A m pers iednookié (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia

Mający jedno oko (35)
- α. W funkcji rzeczownika (5)
- a. W funkcji przydomka (3)

Mający jedno oko; cocles, unoculos Murm, BartBydg, Mącz, Cn; defioculus Murm, BartBydg, Calag, Calep, Cn; luscus, Mącz, Calag, Calep, Cn; monoculus Mymer¹, Mącz, Cn; unioculus Mącz, Calep; monophtalmos Mącz; coclites Calep (35): Murm 51; Mymer¹ 28; BartBydg 29b; MurzNT Matth 18/9, Mar 9/47; oná zadną miárą [Bohdana] nie chćiáłá/ iż był inſzey wiáry/ y ktemu iednooki BielKron 402v, 419; Luscus, Rozoki/ Iednooki też mdłego wzroku. Mącz 200b, 58c, 128b, 200b, 230c [3 r.], 259c (10); ZNam ia dobrze iey mężá/ Gotárdem gi zowie/ Chromy y iednooki/ záiąka ſie w mowie BielSjem 10; Calag 148a; SkarŻyw 452; Calep 619a, 1138a; Lepieyći tobie iednookim [cum uno oculo] wnidź do żywotá/ niżli dwie oczy máiąc być wrzuconym do piekłá ogniſtego. WujNT Matth 18/9, przedm 21, Mar 9/47; CiekPotr 37.

Wyrażenie: »jednooki Cyklop« (1): Przy tobie ia/ cnotliwy ſtároſto/ mogę [...] obiecháć [...] Lotophagi/ y iednookié Cyklopy/ y możnégo dwory wyſokié AEolá KochFr 128.

α. W funkcji rzeczownika; defioculus, coclites Calep (5): Cżemu iedno oci dobrzi ſtrzelci bywaią GlabGad B5v; GórnDworz B3, Q; Coclites ‒ Oczko, iedno oki. Calep 210a, 296b.

a. W funkcji przydomka (3): Tegoż roku Wáłáſki Woiewodá Bogdan iednooki/ poſłał w dzyewoſłębſtwie do krolá Alexándra BielKron 402v, 401v; PaprPan Ee4v.

Synonim: α. oczko.