[zaloguj się]
[pdf]

KANIA (51) sb f

f (50), m (1) [w funkcji n-pers].

Oba a jasne (w tym w pierwszym 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N kania kanie
G kanie Kani
A kanię kanie
I kanią
L Kani(a)ch, Kani(e)ch

sg N kania (25). ◊ G kanie (5). ◊ A kanię (9) [w tym: -a (1)]. ◊ I kanią (4). ◊ pl N kanie (2). ◊ G Kani (1). ◊ A kanie (2). ◊ L Kani(a)ch (2), Kani(e)ch (1) ZapWar (2 : 1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. zool. Milvus milvus (L.) a. Milvus migrans (Bodd.); kania ruda a. kania czarna, ptaki drapieżne z rodziny sokołów (Falconidae); milvus Murm, Mymer1, Mącz, Calep, Cn; buteo Murm, Calep; milvius Murm, Cn; buteus Murm; cenchris Calep; circanea avis, harpe Cn (46): Owa kániá gdy latáłá/ Myſz ták tonącą vźrzáłá BierEz H, M2v [2 r.], N [3 r.], P3 [2 r.]; Murm 84, 86; Mymer1 25v; Sokoł nie łowny za proſtą kanię ſtoi RejJóz E marg, E; Woláłáby by mogłá Kániá być Sokołem/ Tákież cielę Ieleniem á niż proſtym wołem. RejWiz 65, 11v, 123; Tám miał iámę Ież [...]: Tám ſie zlećiáły kánie/ iedná do drugiey. Leop Is 34/15; RejFig Cc3v [2 r.]; GOłębie widząc Kánię/ iż ptaki goniłá/ Obráli ią zá krolá/ áby ich broniłá. RejZwierz 120, 120, 120v; BielKron 36v, 318v, 465; Mącz 176d, 221d [2 r.]; Prot C2v; GórnDworz Q8v; RejPos A2v, 228; BudBib Lev 11/14; Calep 143a, 178a, 662a; Przebił ſię Trox do niego ná wielkim báránie/ Vcżynił gwałtem drogę przez kruki/ przez kánie. KmitaSpit B4v.

W porównaniach (3): RejWiz 100, 102; śiłá poććiwy cżłowiek może ku dobremu Rzecżypoſpolitey poſłużyć/ á máło nie więcey niż ow co piorkiem cżubek náſtrzępiwſzy iáko kániá po polu lata. RejZwierc 145.

Przysłowie: á więcey podobno niż kániá dżdżu krwie náſzey prágnąc CzechEp 89; Starosta Sądecki zebrze łaski, o iego Starostwo Staraią się dway [...]; Owo tych sądow co zywo czeka iako kania dzdzu. ActReg 156.
Wyrażenie: »wodna kania« (1): nie będziećie ich ieść iáko brzydkośći iákiey: Orłá/ Iáſtrząbá/ y morſkiego orłá. (marg) Wedle niektorych ſowa. Inſzy wodná kániá. (‒) BudBib Lev 11/13.
W przen (3): RejZwierz 77v, 82v; Naprzod wſtyſtkie [!] fortyle niezbozney Venery Wſpomnię wedle potrzeby: nie vtrapi oná Nikogo, iedno tego kto ſię iey ſam poda: Tych prágnie, tych pilnuie, tych ludzi zdrádiwie, Tych odwodzi pochlebſtwem ſwym od rády zdrowęy [!]« Kániá záżymáiąca, beczká ieſt dziuráwa CiekPotr 17.
2. n-pers (1):
Zestawienie (1): yako hoyczecz moy nyegdy Ian Rozdzelyl szya przesz nygdy Slachathnyego Andrzeya Canya sbrzwmynya ZapWar 1513 nr 2064.
3. n-loc »Kanie« (4): gdi zal szitho swoye ozimye naymyenyw brzvmynye kanyech ZapWar 1545 nr 2628; kiedi zal zytho ozimye na dzierzawie naimienyv Canyach ZapWar 1549 nr 2680, 1524 nr 2299.
Zestawienie w funkcji n-pers (1): yakom ya nyewzal syekyry [...] wczaszczy borv Slachethnego Stanislawa (de) s kany ZapWar 1507 nr 1899.

AL