[zaloguj się]
[pdf]

KAPLICA (110) sb f

Oba a jasne (w tym w pierwszym 3 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N kaplica kaplice
G kaplice kaplic
A kaplicę kaplice
I kaplicami
L kaplicy kaplicåch

sg N kaplica (14). ◊ G kaplice (14). ◊ A kaplicę (11). ◊ L kaplicy (24). ◊ pl N kaplice (7). ◊ G kaplic (10). ◊ A kaplice (26). ◊ I kaplicami (1). ◊ L kaplicåch (3); -åch RejAp (2), -ach (1) ReszHoz.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Mały kościół lub nieduże pomieszczenie z ołtarzem, przeznaczone do uprawiania kultu religijnego; też wydzielona część kościoła (wyraz przeniesiony rownież na świątynie i pomieszczenia służące innym kultom); sacellum Murm, Mymer1, BartBydg, Mącz, Calep, Cn; aedicula Murm, BartBydg, Mącz, Cn; sacrarium Mącz, Cn; oratorium Mącz; aedes, fanum Calep; aedis sacrae appendix, augurale, auguratorium, fanulum (a. hanulum), lararium, parvum delubrum Cn (110): PatKaz I 12v; Mymer1 8; BartBydg 135; RejKup t6, Vv, aa8; yſz Zid powyedzial Chriſtus prawi [...] wkoſczielye wſſedl do kaplicze wkthorey ſam thelko biſkup raſz wrok bill zwykl biwacz thamze vyrzal mocz boſka LibMal 1554/190v; Káplic poſwiącánie. KrowObr Ssv, 123v; Napierwey Kápitulny ſługá będzie dzwonił ná trzy godziny w onym zámknieniu ná mſzą do káplice BielKron 234v; Tych ćiáłá wſzytkich leżą w káplicy v S. Fránćiſzká kośćiołá w Krákowie. BielKron 377v; A gdy przyiechał pochowano ćiáło iego w Wilnie pocżćiwie v S. Stániſłáwá w kośćiele w káplicy podle brátá Kaźimierzá. BielKron 403v, 51v, 70, 142v, 164v, 189v (18); Sacrarium, Mieyſce gdzie co świętego chowáyą. Sacriſtia aliquando pro Sacello, Miáſto káplice. Mącz 363b, 3d, 270a, 363b; RejAp 90; RejPos 348v; y tám pobudowawſzy celle y káplice/ Pánu Bogu wduchu ćierpliwośći y vboſtwá ſłużyli. SkarŻyw 471, 471, 546; StryjKron 792; Przyſzłego tedy potym poſtu/ wedle Papieſkiego zwycżáiu/ w oney káplicy mſzył CzechEp 424, 424; ActReg 85.

kaplica czyja [w tym: G sb (4), pron poss (1)] (5): Item powyada yſch antepandium Adamaſchkowe byalle kthore ſkaplicze panyey Reſzcziney zginelo, wydzyal thak dwye lyeczye v Janka krawczika LibMal 1551/160; á nie chćiáłá ſie okrzćić ná náſz krzeſth/ wſzákże ná zamku miáłá ſwoię káplicę obycżáiem Ruſkim / ále przed orgány vćiekáłá s kośćiołá zowąc ie dudámi. BielKron 401; [Królowa Barbara] Pochowaná z wielkę żáłobą y poczćiwośćią w Káplicy Krolá Zygmuntá. BielKron 415v, 424v; KochFrag 42.

kaplica czyja [= pod czyim wezwaniem] (10): Dziwy fáłſzywe á od rozlicżnych mnichow wymyſlone/ iáko ſą ony zyawienia/ ony ſtękánia duſz/ ony káplice rozlicżne onych Iáckow/ onych Stániſłáwow/ co na płaſzcżoch mnichy woźili/ co przez rzeki biegáli RejAp 113v. Cf Zestawienia.

W połączeniach szeregowych (31): SeklWyzn 2v; SeklKat E2; Widze infuly a Capiċze Płaſcze/ Trepky/ y Kaplicze Co ſcze ych tu naſprawiali RejKup t2v, i6; niemogłem ſie w ſthrzymáć/ ábym niemiał teſz vkázáć/ iáko tzáruiecie Kośćioły/ Káplice/ Ołtarze/ Zwony/ Smyntarze/ Kielichy/ Pátyny/ Ornaty/ y inſze Graty. KrowObr 100v, 78 [2 r.], 79v [2 r.], 100, 100v, 101 [2 r.] (21); RejPos 348v; GrzegŚm A4, A4v; CzechEp 362; ReszHoz 115 [2 r.].

W charakterystycznych połączeniach: kaplica głowna, kosztowna, mała,, ruska; kaplica przodkow; budowanie kaplice, poświącanie (4); kaplicę czarować (3), ochędożyć, oprawić, otworzyć, postanowić, (po)święcać (7), uczynić, zbudować (nabudować) (7).

Wyrażenia: »krzyżowa kaplica« (1): Ażći ſobie kśiądz Papież dobrze tuſzyć pocżął: nie myśląc rychło być w Ieruzálem [...]. Nie pámiętáiąc iż w Rzymie krzyżowę káplicę Ieruzálem názywáią. CzechEp 424.

»mansyjonarska kaplica« (1): Potym we trzy láthá po ślubie vmárła á w Mánſionárſkiey káplicy pochowána w Krákowie z rádośćią poſpolitego cżłowieká. BielKron 385v.

»kaplica Salomonowa« = krużganek Salomona w świątyni jerozolimskiej (1): DRugi ráz w ſwięto poſwiątzaniá koſciola Ierozolimſkiégo pán Iezus modlil ſie w portiku/ iakoby w káplicy Salomonowé OpecŻyw 65.

Zestawienia: »kaplica Bożego Ciała« (1): Zawiſzá s Kurozwąk [...] w Krákowie pochowan w káplicy Bożego ćiáłáBielKron 378.

»kaplica Św. Jana Ewanjelisty« (1): Przywiezyono ciáło Krolá Olbráchtá do Krákowá na dzyeń S. Anny/ pochowano pocżćiwie w káplicy S. Ianá Ewangieliſty ná práwey ſtronie kośćiołá BielKron 400v.

»kaplica Św. Krzyża« (1): przywiezyon do Krákowá/ pochowan ná zamku po práwey ſtronie w káplicy S. Krzyżá w grobie marmurowym BielKron 397v.

»kaplica Św. Tomy« (1): Látá 1380. Floryan biskup krákowski vmárł/ pogrzebion ná zamku w káplicy S. Tomy w Krákowie. BielKron 378.

»kaplica Św. Trojce« (1): Krolowa Zofia Iágiełłowá żoná vmárłá/ w káplicy świętey Troyce pochowaná ná zámku Krákowſkim. BielKron 394.

»kaplica Św. Wacława« (2): Thedy przed dwunaſtą chowáyą. Sacristia aliquando pro Sacello, Miáſto káplice. wyſzedł Krol z páłacu ſwego ze wſzytkim zebránim pánow/ od ktorych prowádzon był támże do káplice świętego Wacłáwá BielKron 329, 329.

»kaplica Trzech Krolow« (1): Vſlyſzyſz nátychmiaſt odpowiedz/ Tu Kośćioł Pánny Máryey/ Tu Swiętego Woćiechá/ Thu Swiętego Ianá/ Tu Káplicá trzech Krolow/ Thu Ołtarz Swiętego Iácká KrowObr 219v.

»kaplica Wniebowzięcia Panny Maryje« (1): A przeſzto weſzmy thy modlitwy. y nyeſzy ye do koſzczyala [!] ſzwyątego pyotra a zawyeſzy ye wkaplyczy kthora rzeczona yeſt wnyebo wſzyączya panny Marie. PowUrb + 4.

Szereg: »kościoł(ek), (i, albo, vel) kaplica« (11): Aedicula. [...] Koſćyołek albo káplicá. Sacellum idem. Murm 126; BartBydg 46; KrowObr 79v; Mącz 363a; ále niech ſie im káżdj przypátrzy ná owych tablicach málowánych po rozlicżnych káplicach y koſcielech RejAp 113v; ReszHoz 115, 116, 134; Calep 30b, 798a, 935b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 23 r.].
a. W Starym Testamencie w tłumaczeniu łacińskiego wyrazu „excelsa” ‘pagórki’ jako miejsca składania ofiar bóstwom pogańskim (10): poborzćie wſzytki ich báłwany/ y obrázy ryte/ przytym y wſzytki ich káplice zobalaycie. BibRadz Num 33/52; Bo wygłádżił Káplice po gorách BibRadz 4.Reg 18/4; Y wybudowáli káplice wyſokie Báálowi BibRadz Ier 32/35, Lev 26/30, 3.Reg 15/14, 15/14, 4.Reg 15/4, 2.Par 28/25, Am 7/9.
Szereg: »kaplica i ołtarz; kaplica z ołtarzem« (1; 1): Izali nie on ieſt kthorego Ezechiaſz káplice popſował y z ołtarzmi [excelsa et altaria] BibRadz Is 36/7, 2.Par 32/l2. [Ponadto w połączeniach szeregowych 27 r.].
[„excelsa” przetłumaczono: „kaplice” (6), „kaplice wysokie” (2), „kaplice po gorach” (2).]

Cf KAPELLA

ZZa