[zaloguj się]
[pdf]

KAPŁAŃSKI (579) ai

Oba a jasne (w tym w pierwszym 15 r., w drugim 11 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg
mNkapłański fNkapłańskå, kapłańsk(a) nNkapłański(e)
Gkapłańskiégo Gkapłańskiéj Gkapłańskiégo
Dkapłański(e)mu Dkapłański(e)j Dkapłański(e)mu
Akapłański, kapłański(e)go Akapłańską Akapłański(e)
Ikapłańskim, kapłański(e)m Ikapłańską Ikapłańskim, kapłański(e)m
Lkapłańskim Lkapłańskiéj Lkapłańskim
pl
N m pers kapłańscy
subst kapłańskié
G kapłańskich
D kapłańskim
A m pers kapłański(e)
subst kapłańskié
I m kapłański(e)mi
f kapłańskimi, kapłański(e)mi
n kapłańskimi
L kapłańskich
inne formy
sg m a. n G - kapłański(e)go; sg m a. n D - kapłański(e)mu; sg m a. n I - kapłańskim; sg m a. n L - kapłańskim; pl A m pers a. subst - kapłański(e); pl I m a. n - kapłańskimi

sg m N kapłański (40). ◊ G kapłańskiégo (44); -égo (5), -(e)go (39). ◊ D kapłański(e)mu (6). ◊ A kapłański (69), kapłański(e)go (1). ◊ I kapłańskim (2) KromRozm I, SkarKaz, kapłański(e)m (1) BibRadz. ◊ L kapłańskim (16). ◊ f N kapłańskå (35), kapłańsk(a) (1). ◊ G kapłańskiéj (27); -éj (2), -(e)j (25). ◊ D kapłański(e)j (7). ◊ A kapłańską (25). ◊ I kapłańską (17). ◊ L kapłańskiéj (21); -éj (3), -(e)j (18). ◊ n N kapłański(e) (27). ◊ G kapłańskiégo (30); -égo (1), -(e)go (29). ◊ D kapłański(e)mu (3). ◊ A kapłański(e) (28). ◊ I kapłańskim (6), kapłański(e)m (1) BibRadz. ◊ L kapłańskim (11). ◊ m a. n G kapłański(e)go (7). ◊ D kapłański(e)mu (2). ◊ I kapłańskim (2). ◊ L kapłańskim (1). ◊ pl N m pers kapłańscy (14). subst kapłańskié (41); -é (4), -e (1) OpecŻyw (4 : 1), -(e) (36). ◊ G kapłańskich (33). ◊ D kapłańskim (4). ◊ A m pers kapłański(e) (1). subst kapłańskié (25); -é (2), -(e) (23). m pers a. subst kapłański(e) (4). ◊ I m kapłański(e)mi (1). f kapłańskimi (3) OrzRozm, BielKron, SkarKazSej, kapłański(e)mi (1) WujJud. n kapłańskimi (2). m a. n kapłańskimi (2). ◊ L kapłańskich (18).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Znaczenia
Przymiotnik od „kapłan”:
1. Od znacz. ‘osoba uprawniona do wykonywauia czynści związanych z kultem religijnym’; sacerdotalis Murm, Mącz, Cn; ad sacerdotium pertinens Mącz; sacrificalis Cn (578): Sacerdotalis, ad sacerdotium pertinens, Kápłáński/ duchowieński. Mącz 363c.
a. Odnosi się do instytucji kapłaństwa (546):
α. Przez kapłana wykonywany, wynikający z obowiązku, prawa lub przywileju jego urzędu, faktycznego czy postulowanego; odnosi się do kapłana jako sprawcy czynności lub uczestnika stanu wyrażonego przez określany rzeczownik (252): Kápłáńſka rzecz yákoby poſrzodkyem być myędzy ludźmi á bogyem KromRozm III K2v, K5v marg, K6, K7, K7v; Iákoby tho piſmo miáło być przećiwne małżeńſtwu kápłáńſkiemu. KrowObr 231v, 159v, 232, 232v, 235v; OrzRozm H3 marg, H4; BielKron 219, Kkkk2v; od tego Królowánia Kápłáńſkiégo/ Lud Boży Króleſtwem wezwány był OrzQuin V2; KuczbKat 125; WujJud 146v, 221v; RejPosRozpr c3; iſz Popowi może moc ná rozgrzeſzánie y ná ſłużenie/ y ná inne Kápłáńſkie vcżynnośći/ Włádyká záhámowáć SkarJedn 340, 122, 348; Zwiąſká kápłáńſka/ duſze dotyka/ y do niebá idzie SkarŻyw 91, 91 [2 r.], 456 marg; CzechEp 172; WerKaz 304; Przez kápłáńſki poſtępek/ niebá ſwe otwieraſz/ A tu ná świát sſtępuiąc/ grzeſzne k ſobie zbieraſz GrabowSet P3, P4; Bezżenſtwo kápłańskie. WujNT 35 marg, 387 marg, 594 marg, Xxxxx2v, Zzzzz2; Bo Abráhám [...] nie potrzebował proſtego chlebá y winá/ ále dźięki kápłáńſkiey y ofiáry zá zwyćięſtwo potrzebował. SkarKaz 156a; Skoro Konſtántyn wiárę á. Chryſtuſowę przyiął: ták kápłáńſki rozſądek vczćił SkarKazSej 700b, 700b marg, 703b.

W przeciwstawieniach: »biskupi (3), krolewski ... kapłański« (4): KromRozm III Iv; Ale zoſtań zá ſwym plotem [!] Krolu: inne ſą gránice Krolewſkie/ inne kápłáńſkie. SkarŻyw 91, 456; A k temu y z ſtrony święcenia y z ſtrony rządzenia/ więtſza ieſt moc Biſkupia niżli kápłáńſka. SkarKaz 607a.

W charakterystycznych połączeniach: kapłański(e)(-a) bezżeństwo (5), dzięka, godność, karność, krolowanie, małżeństwo (4), moc (10), nieżeństwo, postępek, przysięga, przodkowanie, (roz)sąd(ek) (3), rzecz (4), sprawa (7), uczynności, związka, żywot.

Wyrażenia: »kapłańskie błogosławieństwo« [szyk 1 : 1] (2): Ato y obyetnieá/ iż od bogá ſkutek myáło myeć błogoſláwyeńſtwo kápłáńſkye. KromRozm III K6v; SkarŻyw 30.

»dostojeństwo (a. dostojność) kapłańskie(-a)« [szyk 9 : 4] (13): potym s krolewſkiego rodzáiu poymowáli/ dla doſtoieńſtwá kapłáńſkiego/ żony. BielKron 36v, 40v, 41, 43, 125, 140v, 158; SkarJedn 347; SkarŻyw 35, 86, 91, 346; ZDáło ſię Pánu BOgu/ áby Kápłáńſka doſtoyność/ w ſtárym Kápłáńſtwie niezoſtáłá LatHar 195.

»godziny kapłańskie« = preces horariae BartBydg (2): BartBydg 121; Nád poſpolite modlenie godzin kápłáńſkich/ Pánny Máryey godziny/ śiedm pſálmow y zá vmárłe przydawał SkarŻyw 412.

»kapłańska jurysdycyja« [szyk 1 : 1] (2): OrzRozm G4v; Ono ſámo vkrzywdzenie czći bozkiey y ſtanu duchownego/ ktorym ſądy kośćielne y kápłáńſka Iurisdycya zepſowána ieſt SkarKazSej 703b.

»modlitwa kapłańska« [szyk 10 : 1] (11): A okázuyąc ſkutek y moc modlitwy kápłáńſkyey/ obyecuye/ iż będźye wyſluchaná KromRozm III K6; OrzQuin Aa5v; WujJud 200v, 240; SkarJedn 345 [2 r.]; SkarŻyw 492 marg; WujNT 194; SkarKaz 455a; SkarKazSej 680b [2 r.].

»nauka kapłańska« [szyk 4 : 1] (5): OrzRozm E; SkarŻyw 501; A to mowiąc/ nie gardźmy náuką kápłáńſką/ choć drugdy widźim/ iż to ſámi czynią o co ludźie karzą. SkarKaz 279b; SkarKazSej 678a, b.

»ofiara kapłańska« [szyk 4 : 1] (5): WróbŻołt S7; á przećię modlitwá y ofiárá kápłáńſka wſzytkim pożyteczna byłá WujNT 194, 194 marg; SkarKaz 157a; SkarKazSej 678a.

»posługa (a. służba) kapłańska« [szyk 6 : 1] (7): KromRozm III I4v; OrzRozm Nv; BielKron 82v; która ſłużba Kápłáńſka/ ná Ołtarzu w Kośćiele świętym/ przed oczymá wiernych ludźi záwſze bywa. OrzQuin N2v; Wiemy to dobrze/ że ie ſam Pan Bog potáiemnie przez poſługę kápłáńſką ſpráwuie. WujJud 166; WujNT 353; PowodPr 22.

»kapłańska(-e) powinność (a. powinowatstwo)« = pontificium Mącz [szyk 3 : 2] (5): KromRozm III I2, K2v marg; ten ieſt ktory vcżynił kápłáńſkiey powinnośći [sacerdotio] doſyć w domu Bożym Leop 1.Par 6/10; Mącz 312b; RejPos 295.

»prawo kapłańskie« = iudicium sacerdotum Vulg [szyk 4 : 1] (5): Leop Deut 18/3; BibRadz Deut 18 arg; BielKron 41; On ſpráwuie to co ná ziemi ieſt/ á kápłáńſkie práwo zniebá z ſtępuie. SkarŻyw 91; PowodPr 81.

»(prze)żegnanie kapłańskie« [szyk 3 : 1] (4): WujJudConf 165; Nákoniec przeżegnániem kapłáńſkim/ wyraża ſię Ducha S. w dźień Swiątecżny zeſłánie. LatHar 80, 105, 121.

»rozgrzeszenie kapłańskie« [szyk 7 : 1] (8): KromRozm III B7v; WujJud 81v marg, Mm3, Nn2v; KarnNap D; Ná tych tedy ſłowiech funduie ſię potrzebá ſpowiedzi y rozgrzeſzenia kápłáńſkiego. WujNT 387; WysKaz 23 [2 r.].

»urząd kapłański« = sacerdotium Vulg, PolAnt; pontificium Mącz [szyk 75 : 22] (97): PatKaz II 38, 38v; ConPiotr 30v; KromRozm I I3; KromRozm III H7v, H8, H8v, I, Iv (15); KrowObr 123v, 124, 181, 233 [2 r.], 233v; Pomáżeſz też nim Aároná y ſyny iego/ y poświęćiż ie/ że mi będą vrząd kápłáńſki ſpráwiáć. Leop Ex 30/30, 2.Par 26/18, Luc 1/8, 9; OrzList c; BibRadz I 8a marg, Ex 28/1, 30/30, 35/19, Lev 7/35 (9); OrzRozm G4v; BielKron 41, L1113v; 312b; Od którégo ſámégo [Boga] ták Vrząd Kápláńſki/ iáko y Krolewſki pochodźi. OrzQuin G2v, G2v, G3v, K3, V2 [4 r.], X2; RejPos 255v; Kápłáńſki vrząd potrzebny ieſt ku zbáwieniu. KuczbKat 1 marg, 25 marg, 80, 235 marg, 245 [3 r.]; WujJud 141v, 156 [2 r.], Mm3; KarnNap C4v; Przetoſz nikogoż prawdziwie nie rozgrzeſzáią/ y vrzędy ſwoie Kápłáńſkie ſpráwuiąc/ grzeſzą. SkarJedn 339; SkarŻyw 86, 118 marg, 319, 471, 482 (10); CzechEp 229; LatHar 128, 685, 686; Ták iáko dziś Haeretykowie/ ſtan y vrząd kápłáńſki vmyślnie ſzkáluią WujNT 98, Luc 1/8, 9, s. 286, 453 [2 r.], Hebr 5 arg (10); SkarKaz 44b, 157a; SkarKazSej 678a [2 r.], 680a; KlonWor 11.

»ustawa kapłańska« (1): Ofiárował też [Aaron] Skopu ná zábitą ofiárę według vſtáwy Kápłáńſkiey BielKron 37v.

»władza kapłańska« [szyk 5 : 1] (6): KromRozm III K5v; z władze ſwoiéy Kápłáńſkiéy tego drugiemu Kápłan vżycza/ co w vrzędźie ſwoim wcále wſzyſtko ma. OrzQuin V2, S3v marg; WujJud 151v [2 r.], Nn6.

»zwi(e)r(z)chność kapłańska« [szyk 14 : 2] (16): OrzRozm D3 [2 r.], E2, G4v; Zwiérzchność Kápłáńſką/ mátką być Polſkiéy wolnośći przekonywa OrzQuin A3, A2v, B3, G3v, K4 żp, S4v (10); WujJud 151v; PowodPr 21.

Szeregi: »kapłański, (a, i) biskupi« [szyk 2 : 2] (4): Abowim piſſe Hyeronim/ iż nyegdy z przodku yeden to vrząd był biſkupi á kápłáńſki KromRozm III H7v, H8; WujJud 86; SkarKaz 455a. [Ponadto w przeciwstawieniach 3 r.].

»kapłański i kościelny« (1): A poſtánowiwſzy kápłáńſkie y kośćielne rzecży: gdy miał v portu w okręt wśiádáć/ krol przyſłał/ y puſzcżáć go nie kazał SkarŻyw 335.

»(tak) kapłański, (i, jako i) krolewski« (4): prośmy Páná Bogá/ áby nas raczył záchowáć/ pod Zwiérzchnośćią Kápłáńſką y Królewſką OrzQuin X4v, G2v; KuczbKat 25 marg; SkarKazSej 678a. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.].

»kapłański i zakonniczy« (1): trzáſły y złamáły ſię ná wielu mieyſcách Vota, y przyſięgi kápłáńſkie y zakonnicże ReszPrz 73.

Przen (21):
a) O Chrystusie (16):
Wyrażenia: »służba kapłańska« (1): Pan Kryſtus vſtáwicznie ſam śiebie iednáiąc nas z Bogiem Oycem ſwym/ ofiáruie ſłużbę Kápłáńſką vſtáwiczną OrzQuin Nv.

»kapłański urząd« [szyk 13 : 2] (15): PatKaz II 44v; KromRozm III K5; LubPs Z2, Z3v; Gdzie Kryſtuſ wypełnił vrząd kápłáńſki. KrowObr 180v marg, 180v, 181, 181v [3 r.], 210, Rr3v; OrzQuin Z2v; RejPosRozpr b4; ReszPrz 17; WujNT 766.

b) O Matce Boskiej (4):
Wyrażenie: »kapłański urząd« [szyk 3 : 1] (4): Otocz na then urząd kaplanſky y uyſſzey nyſzly kaplanſky z wyecznoſzczy od troycze blogoſlauyoney yeſt abo byla poſzwyączona PatKaz II 38v, 38 [2 r.], 44.
c) Kosztowny, wystawny (1): Pontificales coenae, Kápłáńskie bieſiády/ to yeſt koſztowne. Mącz 312a.
β. Kapłana dotyczący, do kapłana skierowany; odnosi się do kapłana jako obiektu podlegającego stanowi lub czynności wyrażanej przez określony rzeczownik (17): KromRozm III K; PIus Papież [...] vſtáwił klątwy o kościelne rzecży gwałtownie bráne/ to ieſt/ o dzyeſięćiny/ o przeſládowánie kápłáńſkie/ y o ine. BielKron 150; OrzQuin Zv; Oni od iednośći y kapłáńſkiego posłuſzeńſtwá odſtąpili SkarŻyw 493, 413 marg.

W charakterystycznych połączeniach: obiranie kapłańskie(-a) posłuszeństwo, prześladowanie, śmierć, zelżywość.

Wyrażenie: »(po)święcenie (a. poświącanie) kapłańskie« [szyk 10 : 2] (12): PatKaz III 135, 139v; WujJud 165, 167v; SkarJedn 48, 50, 142; bacżąc iſz ten Ekwicyuſz/ żadnego święcenia kapłáńſkiego nie máiąc/ po miáſtecżkach y wśiách náucżał/ y kazał SkarŻyw 211, 251, 543; Láská poświęcenia kápłánskiego. WujNT 728 marg, Bbbbbb4.
γ. Kapłanowi właściwy, swoisty, podobny, taki jak u kapłana, cechujący kapłana (25): Iuſz tu tedy ſtąd kożdy wierny obátzyć może/ iż tho wáſze ſſalone dziewictwo/ y tá ſmrodliwa á wymyſlona tzyſtość kápłáńſka/ nieieſth z żadney vſtáwy piſmá Swiętego KrowObr 229v, 227, 228, 228v; OrzRozm E3v, Kv; BielKron 34; Pátrzayże tu zacnośći wielkiéy Kápłáńſkiéy/ o Sákrámentarzu. OrzQuin L3, A2v, C4 żp; WujJud 239; Do klaſztoru z Biſkupſtwá vcżyć ſię cnot kápłáńſkich poſzedł. SkarŻyw 291 marg, 291, 320 [2 r.], 456 [2 r.]; CzechEp 250; WujNT 386 marg; PowodPr 12, 44; SkarKazSej 679a.

W charakterystycznych połączeniach: cnota kapłańska (-i, -e) (2), cześć, czystość (6), doskonałość, dostojność, duch, imię (2), kształt, majestat, poczciwość, powściągliwość, zacność (8).

Wyrażenie: »kapłański nowego zakonu« (1): O mocy y zacnośći kápłáńſkiey nowego zakonu/ ták piſze SkarŻyw 91.
Szeregi: »biskupi i kapłański« (1): Tymi ſłowy [...] pokázuie [...] zaczność Apoſtolſką/ Biſkupią y kápłáńſką: gdy ie w poruczonym vrzędzie rowne ſobie cżyni WujNT 387.

»ani krolewski ani kapłański« (1): Przeto/ iż ono piérwſzé nie tykáło ſye Máieſtatu iego/ áni Kapłáńſkiégo/ áni Królewſkiégo OrzQuin D3.

δ. Będący w posiadaniu kapłana, dla kapłana przeznaczony (55): HistJóz E3, E3v; A pod ręką iego bily Eden y Beniámin/ Ieſue y Semeiás/ Amariás teſz y Secheniás/ w mieśćiech kápłáńſkich [in civitatibus sacerdotum] Leop 2.Par 31/15, Ez 48/13; BibRadz 1.Reg 22/19, 1.Mach 4/38; Na drugi rok [...] kupił Iozeph wſzytkę zyemię Egipſką zá żywność/ okrom kápłáńſkiey zyemie BielKron 18, 36, 63, 66v, 73, 76, 326; GórnDworz R4v; SkarŻyw 388, 483; Doſtáłoby ſie téż było [...] Albo vrzędu iákiégo/ Albo chlebá kápłáńſkiégo/ Albo wioſki od klaſztorá/ Albo iurgieltu od dworá. KochMRot B3v; LatHar 127; Compoſicia o żywnośći kápłáńſkiey według Ewángeliey/ iaka? PowodPr 22 marg; Bo kátolikow do proteſtáciey iáko táko vżyiemy: Ale gdy prziydźie do ſnopow kápłáńſkich/ cżáſem (o ſromoto) nieták Ewángelik będźie do nich porywcży PowodPr 25, 59.

W charakterystycznych połączeniach: chleb kapłański (-u, -e) (2), dochody (2), dom(ek) (2), granice (2), kadzielnica, miast(eczk)o (5), miejsce, mieszkanie, rzeczy, snopy, ziemia (3), żywność (2).

Wyrażenia: »odzienie, ubior(y), szata(-y) (była) kapłańska(-e, -i)« [w tym: szaty i ubiory (1)] = sacerdotalia vestimenta Murm; tunicae sacerdotales PolAnt [szyk 19 : 10] (15 : 8 : 7): PatKaz I 11; Murm 128; HistAl D4v; KromRozm II k4, 1; BibRadz 1.Esdr 2/69; Zábił tedy onego dniá Doech ośḿdzyeſiąt y pięć kápłanow vbráne w kápłáńſkie odzyenie. BielKron 66v, 34 marg, 35v, 36, 37v, 38 (17); BiałKat 151; WujJud 41v; SkarŻyw 493; LatHar 78; WujNT 840 marg; Ieſli onemu Beſeelowi y Ooliábowi [...] ná ſzáty y vbiory kápłáńſkie/ do ołtarzá/ Duchá Bożego było potrzebá SkarKazSej 660b.

»kapłański(-a) stolec (a. stolica)« [szyk 1 : 1] (2): BielKron 75v; tám dwádzieśćiá lat y pięć ſtolicę Kápłáńſką trzymał SkarJedn 91.

»stoła, ornat kapłański(-a)« (1 : 1): Weźmi Aaroná y ſyná iego Eleázárá z nim/ á przywiedzyeſz ie przed wſzytek lud ná gorę Hor/ á tám zeymieſz ſtołę kápłáńſką z Aaroná á włożylz ná Eleázárá. BielKron 42; Ták téż tenże Dawid/ przed Skrzynią Zakónu Bożégo/ w Effodźie/ to ieſt/ w Ornaćie Kápłáńſkim/ nie będąc Kápłanem/ grał y ſkakał między Kápłany OrzQuin V2v.

»świątnica kapłańska« (1): A the będą pierwiaznki Swiątnice Kápłáńſkiey [Et istis erit oblatio sanctitatis sacerdotibus] Leop Ez 48/10.

ε. Składający się z kapłanów, zawierający kapłanów (53): SkarJedn 62; Wſzákże y drugie/ ktorzy ábo kiedy byli ná tym vrzędzie/ ábo byli przełożonemi nád dwudzieſtą y czterech domow y rzędow kápłáńſkich/ też Arcykápłanámi názywano. WujNT 354.

W przeciwstawieniu: »szlachecki ... kapłański ... kmiecy« (1): inſzy żywot/ inſzy ſtan ieſt ſzláchecki/ inſzy kápłáńſki/ á od tych rózny kmiecy OrzJan 123.

Wyrażenia: »bractwo kapłańskie« (1): Ieſt przez 30. Szpitalow: ſą Collegia álbo Bráctwá kápłáńſkie ReszHoz 115.

»kapłańska familija« = familia sacerdotalis Vulg [szyk 1 : 1] (2): Leop 1.Par 24/31; Kápłáńſkich fámiliey 24. było LatHar 685 marg.

»(na)rod (a. rodzaj), dom, krew kapłańska(-i)« = genus sacerdotale Vulg [szyk 6 : 3] (7 : 1 : 1): OpecŻyw C2v; PatKaz II 44, 44v; BielKron 94; Obcy y zrodzáiu kápłáńſkiego nieidący do ołtarza nie przyſtąpił. SkarŻyw 492 marg; iáko tám kápłanem y ſzáfarzem duchownych ſkárbow nikt być niemogł/ iedno ze krwie kápłáńſkiey idący SkarŻyw 493, 362; WujNT 195, Act 4/6.

»narod, rodzaj kapłański« = wszyscy kapłani (1 : 1): RejPos 46v; W tey wierze/ práwi/ ſtoię/ ktora cudámi vtwirdzona y ſukceſſyą á rodzáiem kápłáńſkim wzmocniáłá. SkarKaz 241a.

»rada kapłańska« = sanhedryn (1): gdy Pan náſz w Rádzye kápłáńſkiey dziwnie był przeſládowan/ á od nawyſzſzego Biſkupá zdradliwie był pytan RejPosWstaw [213].

»stan kapłański« [szyk 17 : 14] (31): W zadnym ſtanie niemaſz więcey cudzołoznikow y gámratow iáko wſtanie kápłáńſkim papieſkim. KrowObr 228v marg, 228v; OrzRozm G3v, G4 [2 r.], G4v [3 r.], H [3 r.], H2 (13); BielKron 155v, 200v; OrzQuin Hv, Q4, V2v; KuczbKat 245; SkarJedn 358; kápłáńſki ſtan rodzić oycow niemoże/ iedno przez chrzeſt ſyny rodzi/ á nie oyce áni doktory. SkarŻyw 456, 107; OrzJan 49, 123; WujNT 98 marg, Zzzzz2 [2 r.]; PowodPr 59, 81.

Szeregi: »kapłański i biskupi« (1): panna marya myala bycz y byla porodzona ſkaplanſkyego y byſkupyego rodzayu yſz ona myala kaplanſky urząd uypelnycz PatKaz II 44.

»krolewski i kapłański« (1): áby Meſſiaſz/ ktory miał być krolem záraz y kápłanem/ oboiego domu krolewſkiego y kápłáńſkiego krewnośćią dotykał. WujNT 195.

»kapłański i lewitski« (1): Rzućiłi też y ony loſy [...] przed Krolem Dawidem/ y Sádokiem y Abimelechem/ Kxiążęty fámiliey Kápłáńſkich y Lewitſkich [sacerdotalium et leviticarum]: ták więczſſe iáko mnieyſze/ wſſyſtkie los rownie podzielał. Leop 1.Par 24/31.

»kapłański, zakonniczy« (1): Stany Kápłáńſkie zakonnicże tákyeż zakonicżek bogu poſlubione/ od ſwego powinowáctwá oderwáne ſą BielKron 200v.

Przen: O wszystkich wiernych (5):
Wyrażenia: »krolestwo kapłańskie« (4): Y będźiećie v mnie kroleſtwem kápłáńſkiem [regnum sacerdotale]/ á narodem ſwiętym BibRadz Ex 19/6 [przekład tego samego tekstu SkarKazSej]; SkarŻyw 481; SkarKazSej 677, a.

»narod kapłański« (1): Tu wſzyſcy wierni náukę máią/ áby żądze ſwe odwodźili od rzeczy źiemſkich/ biorąc ſobie Páná zá dźiedźictwo ſwoie/ gdyż ſą narodem ſwiętym y kápłáńſkiem. BibRadz I 88c marg.

ζ. Będący kapłanem (4): Lecż my poświącenia y zacnośći Sákrámentow żadną miárą ſámemu Chárákterowi/ álbo oſobie kápłáńſkiey nie przywłaſzcżamy. WujJud 166, 222; Ktorzy do perſony kápłáńſkiey abſolucyą mocno przywiązáli/ y wiárę zbáwienną odpuſzcżenia grzechow [...] tym ſpoſobem gáſzą y zágubiáią. WujJudConf 82v, 165.
η. Znajdujący się pod władzą kapłana (4):
Wyrażenie: »krolestwo kapłańskie« (4): Y przetoż ony Chrześćijány Piotr ś. názwał kápłáńſtwem krolewſkim/ ná wzor kośćiołá ſtárego/ ktory ieſt názwány kroleſtwem kápłáńſkim. SkarKazSej 679a, 677b, 679a [2 r.].
θ. Pozostający do kapłana w stosunku społecznym: urzędowym lub rodzinnym (83): A słyſzyſz tu/ co Apoſtolſkie Kanony w wáſzych właſnych kxięgach/ o żonach kápłáńſkich powiedáią? KrowObr 230, 230v [3 r.]; OrzRozm D3, D3v [2 r.]; BielKron 44v, 151 marg, 158 marg, 200 marg, 208; OrzJan 129.

W charakterystycznych połączeniach: dziewka kapłańska(-i, -e), sługa (3), żony (9).

Wyrażenia: »książę kapłański(e)« = princeps sacerdotum PolAnt, Vulg; summus sacerdos PolAnt (61): Niewiedzątz kſiążętá kaplańſcy tzoby daley na to dziewicy blogoſlawionee odpowiedzietz mieli/ weſſli w radę OpecŻyw 3v, 3, 4 [2 r.], 70v [2 r.], 83, 98v (12); OpecŻywList C2; OpecŻywSandR nlb 3v; Y odpowiedział Yadus kxiążę kapłanſkie rzekąc BielŻyw 155, 155; KrowObr B4; Leop 2.Par 36/14, 2.Esdr 12/7, Luc 22/66, 23/4, 10, 13, Act 22/5; Y vſłyſzawſzy Kſiążętá kápłáńſkie y Fáryzeuſzowie podobieńſtwa iego/ poználi iż o nich mowił. BibRadz Matth 21/45, Mar 11/18, 14/43, 47, 53, 54 (13); BielKron 95, 124v; RejPos 12v, 22, 23v, 35, 41 (17); BiałKaz C4v; MWilkHist Dv; Αρχιερει̃ς z Greckiego właśnie Arcykápłani: ktore Láćińſki tłumácz czáſem kśiążęty kápłáńſkimi/ czáſem biſkupámi/ á czáſem nawyżſzymi kápłany zowie. WujNT 8, Matth 26/51; KlonWor 28.

»książę kapłański(e)« = papież, też inny dostojnik kościelny; najczęściej iron (4): KrowObr B4, 17; A thu ſie vcżcie á vpominaycie nędzne kſiążętá kápłáńſkie/ s przykłádu tego przodká ſwego/ o ktorym tu Ewányeliſtá s. piſze/ iż był zacnego vrzędu kápłáńſkiégo RejPos 255v; W tym liśćie iáko piſze Iákob Náwárchus zowie/ ten Ian Iákobitow Pátryárchá/ Biſkupá Rzymſkiego [...] kśiążęćiem kápłáńſkim/ y wſzytkich pielgrzymuiących wodzem SkarJedn 307.

»przełożony kapłański« (3): RejPos 251; Názáiutrz po wielkim piątku/ zeſzli ſię przełożeni kápłáńſcy y Pháryzeuſzowie/ do Piłatá mowiąc MWilkHist Bv; WujNT 8.

»sługa kapłański« = aedituus Vulg (2): Leop Soph 1/4; vrząd kápłáńſki dány Aaronowi/ nálazł [...] ludzie/ ktorzy ſię wzburzyli y ine pobudzili: to ieſt Lewity ſługi kápłáńſkie SkarŻyw 492.

Szereg: »kościelny z kapłańskim« (1): wyniſſcżę z mieyſcá thego oſtháthki Báálowe/ y ſpołu imioná kośćielnych ſlug z kápłáńſkiemi [nomina aedituorum cum sacerdotibus] Leop Soph 1/4.
ι. W połączeniu z nazwami części ciała, głównie w użyciu metonimicznym (35): BierRaj 21v; KromRozm III K4; A teſz kápłáńſkie vſtá máią ſtrzec vmieiętnośći [bibl. Mal 2/7] KrowObr 108v [przekład tego samego tekstu ReszPrz], 125 marg, 125v, Ttv; Y mowił Ieremiaſz Prorok do Anániaſſá proroká przed ocżymá kápłáńſkimi [in oculis sacerdotum]/ y przed ocżymá ludu wſſyſtkiego ktory był w domv Páńſkim Leop Ier 28/5, Lev 2/8; Krol Polſki ieſt ſługá Kápłáńſki/ poſtánowiony przeto w Polſzce ręką Kápłáńſką OrzRozm D3, Hv, L4v, M3; Gdy ſie tráfi ktoremu zgrzeſzyć/ pádnie v nog Kápłáńſkich áby go rozgrzeſzył BielKron 462; OrzQuin D3v, S4, V; BiałKat 321, 331; WujJud 71v marg, 171, L17; O ſpowiedzi do vchá kápłáńſkiego tak mowi SkarŻyw 320, 91, 290, 320 marg, 337, 491 marg, 510 marg, 511; ReszPrz 102; WujNT 1.Tim 4/14; WysKaz 22; SkarKaz 243b; SkarKazSej 681a.

W charakterystycznych połączeniach: nogi kapłańskie (-a) (3), oczy, pierś, ręka (20), twarz, ucho (3), usta (5), wargi.

Szereg: »kościelny i kapłański« (1): ále by trwáła wſercn wiernych Ewánielia/ y z vſt by kośćielnych y kápłáńſkich podánim iednemu od drugiego przychodząca/ niewychodziłá. SkarŻyw 364.
κ. W połączeniu z rzeczownikami, „powołanie”, „stan” oznacza kapłaństwo, bycie kapłanem (9):
Wyrażenia: »powołanie kapłańskie« (1): Iáko też y ſynowie Aaronowi ná dowod powołánia ſwego kápłáńſkiego/ nie vkázowáli cudow SkarKaz 417b.

»kapłański stan« [szyk 4 : 4] (8): GliczKsiąż O4v marg, O7; BielKron 158; PaprPan C; SkarŻyw 235, 527; ReszPrz 111; Rzecże on ſtárſzy dźiedźic: Odpuść mi Kápłanie/ Zem ćię nie vſzánował w twym Kápłáńſkim ſtanie KlonWor 71. [Cf a.α. »urząd kapłański« WujNT 98].

λ. Uzycia wykazujące różnorodne i bardziej skomplikowane związki między wyrazem określanym a określającym (9): KromRozm III O2; BibRadz 2.Esdr 13/29; Názwiſko Kápłáńſkie zda ſie że ieſt wzyęto z Bożnice do Koſciołá. RejPosRozpr c2v; Ale gdyżeś mi iuż wedle myśli moiey Exekucyą odpráwił Kápłáńſką/ podźwáſz do ſámego Krolá OrzRozm K3v; Smieią powiáda/ Heretykowie do ſtolice Piotrowey vćiekáć ſię/ do Kośćiołá przodkuiącego/ zkąd iedność kápłáńſka zácżęłá ſię. SkarJedn 90, 104.

W charakterystycznych połączeniach: egzekucyja kapłańska(-e), jedność (4), linija, nazwisko, przymierze.

Zestawienie: »Księgi Kapłańskie« (1): Poczinaią ſie trzecie kxięgi Moizeſſowe ktore żydowie zową Wáikrá: Láćinnicy Leuitycus/ á my możemy zwáć Kxięgi Lewitow ábo Kápłáńſkie. Leop H.
Szeregi: »biskupi i kapłański« (1): Cypryan S. kośćioł Rzymſki zowie ſtolicą Piotrową/ kośćiołem princypálnym/ [...] od ktorego ſię iedność Biſkupia y kápłáńſka poczęłá. WujNT 525.

»kościelny i kapłański« (1): Lecz ty nowe náuki/ iż nigdy ieſzcze żádnemi cudámi potwierdzone nie były/ á nie idą też po rodzáiu áni po liniey kośćielney y kápłáńſkiey: ſłuſznie bárzo cudá mieć máią SkarKaz 419b.

»kapłański i (abo) lewitow« [szyk 1 : 1] (2): Leop H; Pomniż ná to o Boże moy/ przećiw tym ktorzy pomázáli kápłáńſtwo/ y przymierze Kápłáńſkie y Lewitow [pactum sacerdotii et Levitarum]. BibRadz 2.Esdr 13/29.

b. W szeroko pojętej funkcji dzierżawczej; odnosi się do konkretnej osoby będącej kapłanem (31):
α. Do kapłana należący jako część składowa jego organizmu fizycznego (1): Szedł też y do Bethel krol/ á thám ołtarz ſpalił y s kościámi kápłáńſkimi y fáłſzywych prorokow/ wyiąwſzy ie z grobow BielKron 90v.
β. Wykonany, uczyniony, popełniony przez kapłana; przymiotnik „kapłański” odnosi się do kapłana jako sprawcy czynności lub stanu wyrażonego przez określany rzeczownik (21): HistAl C2v; KromRozm II ſv; Przy offiárowániu zá grzech kápłáńſki y wſſech ludzi/ z ſtąpił ogień od Bogá/ y ſpalił offiáry. Leop Lev 9 arg; Zadney popráwy nie było około Koſciołá/ a tho prze niedbálſtwo Kápłáńſkie BibRadz I 216b marg, Lev 4 arg, I 461; BielKron 34v, 110, 111v, 228v; Nie pátrz ná żywot/ áni ná vczynki Kápłáńſkié Królu OrzQuin G2v; KuczbKat 220; Ale Mſza święta/ dla złośći Kápłáńſkiey/ wagi ſwey nie vtraca WujJud 230, 92v, 222, 230; RejPosRozpr c3v; SkarŻyw 107 marg, 498, 500; PowodPr 3.

W charakterystycznych połączeniach: gniew kapłański(-a, -e), grzech (3), niedbalstwo, prośby, rozkazanie (3), słowo, sprawa (2), śmiałość, śpiewanie, ukazanie, uczynki, występki, zbytki, zdrada, zasługa (3), złość.

γ. Należący do kapłana, będący w posiadaniu kapłana (1): Pobráć ſkárby s Kośćiołow/ á kowáć Mynicę/ Lepiey niżli bogáćić Kápłáńſką piwnicę. BielSat L4v.
δ. Pozostający do kapłana w stosunku rodzinnym (8): Zkarał był pan Bog pokolenie beniamyn iż dla zgwalczenia iedney zony kaplańſkiey ſzeſſczdzieſiąd tiſiać zginęło ricerſkiego ludu SeklKat K4; BibRadz 1.Esdr 2/61; To vſłyſzawſzy Agámenon/ kazał do zbroie Rycerſtwu przećiw tym ktorzy nań powſtáli o corę kápłáńſką. BielKron 57v; Y ſzłá dzyewká ſłużebna do ſynow kápłáńſkich/ ktorzy ſie zátáili v ſtudnie Rogiel BielKron 72, 28v, 57v, 111v; SkarKaz 419b.

W charakterystycznych połączeniach: cora kapłańska(-i, -e), dzieci, dziewka (2), syn (3), żona.

2. Od znacz. ‘nazwa figury szachowej zwanej także popem’ (1): Podſzedł wodz biały/ y doſtał Rycerzá. Ktory niedawno/ przez kápłáńſką kuſzę/ Przed ſámym Krolem dał był Bogu duſzę. KochSz B4.

Synonim: 1. duchowieński.

Cf KAPŁANI, [KAPŁANOW]

RS