Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: KARCZEMNIKOWY

Następne hasło: [KARCZEWINA] »

KARCZEMNY (12) ai

-a- (10), -å- (1); -a-: -å- Mącz (2 : 1); e jasne.

Fleksja

sg
m	N	karczemny	f	N	karczemna	n	N	karczemn(e)
	G			G	karczemn(e)j		G
	A			A			A	karczemn(e)
	I	karczemnym		I			I

pl
N	m pers	karczemni
N	subst	karczemn(e)
G		karczemnych

sg m N karczemny (3). ◊ I karczemnym (1). ◊ f [N karczemna.] ◊ G karczemn(e)j (1). ◊ n N karczemn(e) (2). ◊ A karczemn(e) (1). ◊ pl N m pers karczemni (1). subst karczemn(e) (2). ◊ G karczemnych (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia

Przymiotnik od „karczma” (12)
- Przen (8)
  - a) Grubiański, ordynarny, pijacki (8)
  - b) [Na oznaczenie kłamstwa]
    - α) [W funkcji rzeczownika: »karczemna«]
- a. W funkcji rzeczownika: »karczemne« = podatek od karczmy (1)

Przymiotnik od „karczma”; cauponius Mącz, Calep; popinales Mącz (12): Popinales, Kuchenny/ kárczemny/ co zwłaſzczá ku kuchniey poſpolitey należy. Mącz 312b, 42c; Calep 174b.

Przen (8):

a) Grubiański, ordynarny, pijacki (8):

Wyrażenia: »chłop karczemny« (1): powiádał też w Argentoraćie więtſzą połowicę kápłánow/ ták ſproſnie á nie vććiwie żyć zniewiáſtámi/ gorzey niż chłopi kárcżemni BielKron 201.

»nałog karczemny« = pijaństwo (1): Iuż ſię báwi frántoſtwem y ſwoim nałogiem Kárcżemnym; rola będźie leżałá odłogiem. KlonWor 41.

»słowo karczemne« (1): nietelko/ ieden drugiemu od máthki náłáie/ ſłow ſzkárádych ni s tego ni/ z owego náſádzi/ á miáſto dobry dzień/ owo kárcżemne/ powie GórnDworz N2v.

»karczemny swar« (1): V ktorych naywięcey ſproſnych/ y niepotrzebnych queſtiy/ y kárcżemnych ſwarow znaydźieſz. NiemObr 175.

»karczemne wołanie« (1): Festus clamor, Karczemne wołánie yákie poſpolicie w ſwiętá bywáyą. Mącz 125b.

»karczemna zwada« (3): RejWiz 172v marg, Cc6v; Iuż cie ták w tym vpewniam nie bierz ich do rády/ Ani też niepotrzebney do kárcżemney zwády PaprPan K2v.

b) [Na oznaczenie kłamstwa:

Wyrażenia »słowo karczemne«: Ieślibyśmi tu zádał ono ſłowo kárcżemne/ tedy mię pytay/ á ią tobie powiem iákim ſpoſobem. CygMyśl D.

α) W funkcji rzeczownika: »karczemna«: kárczemná/ mendacium. Volck Hhhv.]

a. W funkcji rzeczownika: »karczemne« = podatek od karczmy; tributum pro caupona Cn (1): Dańi Kmiece. Cżynſz/ Naiem/ Miodowe cżynſze/ Gáiowe dani/ Kárcżemne/ Rybne cżynſze GostGosp 168.