[zaloguj się]
[pdf]

KOLASA (23) sb f

-ſ- (20), -ſſ-, -ſs- (3).

o jasne. ◊ -as-, -ås; końcowe a jasne (w tym 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N kolasa kolasy
G kolås
A kolasy
I kolasami
L kolesie, kolasie kolasach

sg N kolasa (10). ◊ L kolesie (2) KochPieś, KlonWor, kolasie (1) Mącz. ◊ pl N kolasy (3). ◊ G kolås (4). ◊ A kolasy (1). ◊ I kolasami (1). ◊ L kolasach (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Wóz o różnym przeznaczeniu, zwłaszcza do celów gospodarskich i wojennych; cisium Mącz, Calep; carpentum, carrum Mącz, Cn; benna, biga, bigae, cantherium, corrus, covinum, rheda Mącz; petoritum Calep; arcera, capsus, currus longus, hamaxa, mandra, plaustrum (a. plostrum), sarracum, storea, vectabulum, ve(h)ia, onerarium vehiculum Cn (22): Ano więc koláſy ſkrzypią Podrogach ſie krupy ſypią RejRozpr F2v; Biga, et Bigae, Kárá. Wós. Koláſá/ w którey dwá koniá robią/ Waſężny wozek zową drudzi. Mącz 25a; TOć ſą ſzańce naprędſze/ Litewſkie koláſy/ Gdy w nie źiemie nátłocżyſz/ ſtoią zá táráſy. [...] Ieſli doſtátek kolas/ ſtáwiay ie ſowito/ Oſypuy ie z obu ſtron/ by ich nie przebito. BielSat N [idem BielSjem]; A gdy ſię nád Wilią wſzyſcy ſciągnęli/ wnet z wielkich kłodzin poczynili płoty/ ná ktorych koláſſy y wſzyſtko woienne narzędzie/ nie długo tráctuiąc/ przepráwili StryjKron 265, 265; BielSjem 36 [2 r.]; Lepiéy polnych Tátárów dawny zwycżay nieśie/ V których káżdy ſwóy dóm woźi ná koleśie KochPieś 1; Calep 796a; A tęby ſtráwę wypráwieni/ złożywſzy ſię ſpołem kilká ich ná koniá/ koláſámi z ſobą prowádźić mogli GrabPospR M3v; Bárzo tego blizko hárde niewiáſty/ iż pychę wáſzę [...] poniży P. Bog/ iáką pogáńſką niewolą. w ktorey was miáſto złotych kolebek ná koláſách powloką. SkarKaz 580b; KlonWor 4.

W charakterystycznych połączeniach: kolasa litewska (2), skrzypiąca (skrzypi) (2); kolasą prowadzić; na kolesie powlec, wieść, wozić.

Wyrażenie: »kolasa o dwu kolech« (1): Cisium ‒ Kara, kolaſsa odwu koliech. Calep 201b.
Szeregi: »kara, (albo) kolasa« (7): Veredus, Był przed láty kóń w wielkiey kárze álbo koláſie ku prętkiemu mknieniu gotowy Mącz 484d, 24c, 34a, 39b, c, 54c; Calep 201b.

»kolasa albo woz« [szyk 1 : 1] (2): Piſzą Kronikarze niepodobną rzecż/ żeby tám miał wzyąć iednego z drugim/ śrebrá/ złotá/ pereł/ kámienia drogiego/ trzy ſthá wozow álbo kolas w ten cżás BielKron 396v; Mącz 67a.

2. Urządzenie do młócenia (lat. „tribulum” ‘szeroka deska do młócenia, ciągnięta przez woły’; nazwa „kolasa” być może przez pomieszanie z innym urządzeniem do młócenia w postaci walca) (1): Tribulum, vel Tribula, Koláſa/ ſzlifá/ wóz álbo ſánie do młocenia żytá. Mącz 463c.

Synonimy: 1. kara, woz; 2. mnie, szlifa, woz.

MM