Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [KOŚCIANNY]

Następne hasło: (KOŚCIĆ) »

KOŚCIANY (11) ai

o oraz a jasne.

Fleksja

sg
m	N	kościany	f	N		n	N
	I			I			I	kościanym
	L			L	kościan(e)j		L

pl
N	subst	kościan(e)
A	subst	kościané
L		kościanych

sg m N kościany (5). ◊ f L kościan(e)j (1). ◊ n I kościanym (1). ◊ pl N subst kościan(e) (1). ◊ A subst kościané (2); -é (1), -(e) (1). ◊ L kościanych (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII ‒ X VIII.

Znaczenia

Przymiotnik od „kość” ‘twarda część ciała ludzi i zwierząt, element składowy szkieletu’; zrobiony z kości (11)
- a. Zrobiony z kości słoniowej lub ozdobiony nią (6)

Przymiotnik od „kość” ‘twarda część ciała ludzi i zwierząt, element składowy szkieletu’; zrobiony z kości; osseus Murm, Mymer¹, Mącz, Calep, Cn (11): Murm 59; Mymer¹ 23; Mącz 270d; Mozg/ niegdy rozumu ſtolec/ choć w kośćiáney cżáſzy KlonŻal C3v; Calep [741]a.

a. Zrobiony z kości słoniowej lub ozdobiony nią (6): Oscilla, Máły obrazeczek kośćiány. Mącz 270d.

Wyrażenia: »kościane lutnie« = prawdopodobnie lutnie inkrustowane kością słoniową (1): Dwie ná kościánych lutniach nadobnie igráły. RejWiz 25.

»pacierze kościane« = różaniec (1): chadzał ſtáruſzek miły/ do oney Bożey męki zgárbiony/ podpieráiąc ſye koſturem/ [...] paćierze kośćiáne wielkie v páſá OrzRozm M4.

»kościane wrota, okno« = mitologiczna brama Hadesu z kości słoniowej, którą wychodzą na świat sny nie sprawdzające się (cf Vergilius, Aeneida 6, 896) [szyk 2 : 1] (2 : 1): Zywem? czy mię ſen obłudny fráſuie? Który kośćiánym oknem wylátuie/ A ludzkié myśli tym y owym báwi KochTr 15; BielSen 11; Czy mię pokuſá łudźi króm winnośći? Która przez wrotá kościáné wychodźi/ A ná człowieká ſny dźiwné przywodźi. KochPieś 7.