[zaloguj się]
[pdf]

KROPIDŁO (35) sb n i m

n (23), m (12) [w znacz. 3.].

Oba o jasne.

Fleksja
sg pl
N kropidło kropidła
G kropidła
D Kropidłowi, Kropidłu
A kropidło
I kropidł(e)m kropidły
L kropidle

sg N kropidło (17). ◊ G kropidła (3). ◊ D Kropidłowi (1) Kropidłu (1) ZapKościer (1 : 1). ◊ A kropidło (3). ◊ I kropidł(e)m (3). ◊ L kropidle (1). ◊ pl N kropidła (3). ◊ I kropidły (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Narzędzie służące do kropienia wodą święconą; aspergillum Murm, Mymer1, BartBydg, Mącz, Calep, Cn; aspersorium BartBydg (23): Murm 127; Mymer1 7; BartBydg 15b; (did) Pleban grozy ſwyączoną woda. [...] Sumnienie lekcze kropydło ſobie wazy. (‒) Mniemas bych ia ſwinio pyſzna Na twe kropydlo ſtąd wyſla. RejKup i2v; Lepey [!] iuż kijem pokropie. Gdy ſię kropydla nieboy A czo daley wieczey broy. RejKup 16, h4, r8v; Tłuką dzwony/ ſpiewáią/ kropidły macháią/ Kurzą piſzczą w orgány RejWiz 181, 183v; Bo chociay s tą poſtáwą/ s tym kropidłem krocżyſz/ Wiem iż mi nie pomożeſz/ iedno iż mię zmocżyſz. RejZwierz 106v; Rekoieſcz srebrna do Kropidła mieſczi zlocziſta WyprKr 54v; Mącz 18a, 404a; Aſpergillum ‒ Kropidło. [...] Instrumentum, quo aqua nos aspergere solemus. Calep 103b.

W połączeniach szeregowych (8): Bo v nas płatnieyſza kápicá/ gromnicá/ bylicá/ odpuſty/ ſuchoty/ kádzidło/ kropidło/ niżli ſzcżyre á dobrothliwe ſłowá iego/ gdyż on nicżego inego nie potrzebuie RejPos 29v, 124, 332, 350, 351, 355v; RejZwierc 186v, 235.

2. [Zestawienie w funkcji nazwy botanicznej: »Panny Maryjej kropidło« = Oenanthe aquatica (L) Pior., kropidło wodne; roślina roczna lub dwuletnia z rodziny baldaszkowatych (Umbelliferae), rosnąca nad brzegami wod, z jej owoców uzyskiwano olejek do celów leczniczych pod nazwą Oleum Phellandrii aquatici (moczopędny i wykrztuśny); filipendula oenanthe, oenanthinum oleum Cn: FILIPENDULA, OENANTE Dioſcoridis. Złomikámięń álbo Teſzlik, álbo Pánny Máryiéy kropidło. UrzędowHerb 145a (Linde).]
3. n-pers (12):
Zestawienia (12): Ian Kropidło Biſkup Kuiáwſki/ ktory był wten czás z Krolem do Litwy przyiechał/ nieprzyſtoynie/ á niebácznie ich zwinſzował. StryjKron 547; temu vcziwemu Bartkowy Cropidlowy y vczywy zenyę yego brydzę Gdze podzękowali przet wſzytkym prawyem ZapKościer 1584/46v; ktorich tho pieniedzi ſzumy poziczel [...] sto zlotich polskich [...] o patrznęmu bartosęwy kropidlu ZapKościer 1589/87, 1584/46v [2 r.], 1586/63v [3 r.], 1589/81 [4 r.].

Synonimy: 2. tasznik, teszlik.

TZ