[zaloguj się]
[pdf]

1. KROTKOŚĆ (91) sb f

krót- (10), krot- (1); -ó- : -o- Mącz (2 : 1). ◊ drugie o jasne.

Fleksja
sg
N krótkość
G krótkości
D krótkości
A krótkość
I krótkością
L krótkości

sg N krótkość (13). ◊ G krótkości (20). ◊ D krótkości (20). ◊ A krótkość (24). ◊ I krótkością (6). ◊ L krótkości (8).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w.

1. Krótkotrwałość; brevitas, compendium, exiguitas Cn [czego] (40): RejWiz A6; RejPos 192v; Duch ś. ſłodkość czyni z gorzkośći/ gdy myśl obraca ná bogátą zapłátę y ná krotkość y koniec ćierpienia. SkarKaz 639a.
Wyrażenia: »krotkość czasu (a. czasow)« (7): RejPs 149, 198v; BibRadz II 143d marg; RejAp 199v; RejPos 316v; Ale rádzę káżdemu/ vważywſzy ty wſzytki rzecży/ thákże y krotkość cżáſu ſwego/ áby go ſobie dobrowolnie nie pſował. RejZwierc 155v; MycPrz II Cv.

»prze krotkość czasu« = z braku czasu (5): WujNT 293; CLá/ Mytá/ Moſtowé/ Grobelné/ źiemſkié y wodné/ iż tu prze krótkość czáſu ſkończoné bydź nie mogły/ ná inny Séym przekłádamy SarnStat 400, 416, 1013, 1019.

»w krótkości czasu« = w krótkim czasie, wkrótce (1): bo w krotkośći cżáſu/ przyidźie pewny koniec tákowego kwáſu. ArtKanc Kv.

»krotkość dni(ow) [czyich]« = krótkość życia (3): Prorok przed panem wyznawa krotkoſcz dni ſwoich a proſi o ratunk RejPs 134v, Ff4v; LatHar 168.

»krotkość wieku [czyjego]« (2): RejRozpr K2v; STefánus dzyewiąty Káſyneńſki Opát/ był ná Papieſtwie cżterzy mieſiące/ dla krotkośći wieku iego nie máſz o nim co piſać BielKron 177.

»krotkość żywota [czyjego]« = vitae brevitas Modrz [szyk 16 : 1] (17): RejPs 58v [2 r.], 60, 134, Ff2v; LubPs ff2; Wypiſuie nędzę y krotkoſć żywotá człowieczego. BibRadz Iob 14 arg, Ps 90 arg; RejPos 60; RejZwierc B2v, 155v; Krotkość tedy náſzego nędznego zywotá: ma ną ſtrách śmierći vśmierzáć. BiałKaz B4v, B4; ModrzBaz 8; SkarŻyw [223]; ZapKościer 1581/23; O krotkośći y niepewnośći ná świećie żywotá człowieczego. SzarzRyt A.

Szereg: »krotkość abo długość« (1): á wſzákże nie mamy ſobie ſzácowáć krotkoſći abo długoſći cżáſu. BibRadz II 143d marg.

Personifikacja (1):

Wyrażenie: »krotkość czasu« (1): Ze wſſego ſie krotkoſć czáſu ſmieie RejRozpr K4.

a. O człowieku (prawdopodobnie z elipsą wyrazu „panowanie” (1): IAn dzyewiętnaſty był Papieżem pięć mieſięcy/ dla iego krotkośći nie máſz o nim co piſáć. BielKron 176.
2. Zwięzłość, lapidarność; breuiloquentia Calep; brevitas, contractio in oratione, compendium Cn (46): Obyczáymi ſtárémi ſtoi rzeczpoſpolita Rzymſka/ y mężmi: który wiérſz (mówi Cicero) y krótkośćią/ y prawdą zda ſye iákoby z orákulum był wyrzeczón KochWr 26; [Modlitwa Pańska] iż bárzo wiele inſzych modlitw przechodźi/ godnośćią/ krotkośćią/ y pożytkiem. LatHar 5, +4v, 6, 508.

krotkość czego (4): ále mi krotkość tych kśiąg niedopuśći/ ábych y tych Doktorow/ ktorzy przed trzemiſty lat świątobliwie żyli/ na ty ſproſne cżaſow náſzych kácerſtwá przywodził. SkarŻyw 203. Cf Wyrażenie.

krotkość w czym (1): Breviloquentia – Krotkoſzcz w mowie. Calep 139a.

Fraza: »folgując, iż się musi folgować, dogadzając krotkości« [szyk zmienny] (15 : 1 : 1): Ieſt piſano w Alkoranie w kſięgach Tureckich wiele dziwow śmieſznych/ ktore ná ten cżás opuſzcżam folguiąc krotkośći BielKron 165v, 116v, 121, 247, 459; CzechRozm 267v; PaprUp C4; wſzákże/ iż ſię muśi krotkośći folgowáć/ prze niedoſtátek/ wydrukowánia/ tedy rzecz tę krotko kilką tylko świádectw iáſnych z ſłowá Bożego pokażę CzechEp 123, 117, 160, 261, 289; OrzJan 23, 84; WujNT przedm 18; ktorych [przykładów)] ia/ folguiąc krotkośći/ nie wſpominam WysKaz X2v; SarnStat 1262.
Wyrażenie: »krotkość słow« = mało słów (3): Iezu ienżes pod krotkoſcią ſlow doſtatecżny modlenia ſpoſob vſtawił. TarDuch B 3v; RejPos 48; DObry obywátel krothkoſcią ſłow oznácżony/ inácżey być názwan niemoże/ iedno dobrym mężem y Rzecżypoſpolithey potrzebnym. Phil B.
Wyrażenia przyimkowe: »dla krotkości« (13): KłosAlg F2v; Mącz 47d; A też dla krotkości wſzyſtkiego tu wſpomináć niepotrzebá. WujJud 44; WujNT 341; PaxLiz A2v.
~Zwrot: »dla krotkości opuszczać (a. opuścić)« [szyk zmienny] (8): Ieft wiele inſzich iego nauk pożytecżnych ku obycżaiom ludzſkim ktore tu dla krotkoſci ſą opuſzcżone. BielŻyw 21, 34, 100, 120; ktore ſie im rzecży przygadzały w płynieniu/ opuſzcżam dla krotkośći. BielKron 460v; WujJud 62v, 149v, 183v. ~

»prze krotkość« (1): á niektore też [modlitwy]/ prze krotkość/ niemáło rzeczy tym czáſom potrzebnych nie dołożyły LatHar +5.

»w krotkości« = krotko, zwięźle, po krótce (5): chcę to w krotkośći pokázáć zwiela dzieiow kośćielnych máło co wybieráiąc SkarJedn 122, A8, 167, 317; SkarŻyw 357.

3. Mała ilość (1): Paucitas, Máłość/ Niedoſtátek/ Krótkość Mącz 284d.
4. Ograniczenie praw (1): Item Czo ſzie ſhrankw a placzw dothicze then kazdemv ſznych bandzye vkazan drugy albo trzeczy dzyen przed bithwa yuz polozona thak aby każdy ſznych vyedzyal gdye vdzielan bandzye A tham gdye ſzye zadna krothkoſcz zadney ſtroney na then czaſz ſtaczy nyema MetrKor 26/62v.
5. Kres, koniec (1): [Aleksander] Znáiąc śmierć ſwoię/ kazał ſie wynieść ná wyſokie mieyſce [...] ſam nie płácżąc áni żáłośćiw będąc/ poznał cżás y krotkość wieku przyść według wieſzcżkow obietnic. BielKron 126v.
*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Mącz 27a; Brevitas, Krotkoſc. Calep 139a.

JB