[zaloguj się]
[pdf]

KUS (11) sb m

Fleksja
sg pl
N kusy
G kus(o)w
A kus kusy
I kusy

sg A kus (5). ◊ pl N kusy (1). ◊ G kus(o)w (2). ◊ A kusy (1). ◊ I kusy (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI ‒ XVII w. (z Cn).

1. Przemyślny, zamierzony postępek; machinatio Cn (10): SArdánápalus [...] ſiádał miedzy pſotliwemi niewiáſtámi przędąc kądzyel/ y ine brzydliwe vcżynki ſpráwuiąc. [...] áż vciekł ná Bábilon/ gdzye tám nalepſzy kus w ſwoim żywocie vdzyáłał/ iż nákładſzy ná ogień drew kazał ſie zápalić/ tám zgorzał BielKron 10v; Papież/ [osądzony za sprosne obyczaje] vciekł w gory [...] nie mogły ſie w nim niewſtydliwe kuſy zátáić/ chłop go zábił rohátyną od żony. BielKron 174.
a. Wymierzone przeciw komuś, zaskakujące działanie, przeważnie podstępne; deceptio, dolus, fallacia, fraudatio, fucus, techna Cn (6): [Amurat zniewolenie] Grekom [...] y wiele innym [...] pocżynił/ nie mocą ábo ſzáblą/ ábo iákim rycerſkim obycżáiem/ iedno zdrádą przewrotnośćią/ obiecowánim dárow/ przyſięgámi/ y innemi fáłſzywemi á chytremi kuſy. BielKron 244; Lothrowſki Kus wyrządźili ći Liwlánći [królowi] gdy Poſłá Litewſkiego zábili BielKron 437v, 316v; to będzie znáć iż v páná w lekkiey ieſt cenie: nákoniecz ieſzcże/ vcżyni mu pan iáki kus/ á znák niełáſki. GórnDworz M5v; przećiwko oycowi muſieli czo zbroić/ Zacż im też on táki kus teraz chciał wyſtroić. HistLan F2; Turcy [...] trapiąc ie [nieprzyjacioł] rozmaitemi kuſy/ náieżdżáiąc/ wywabiáiąc ná hártz/ á wyrozumiewáiąc ſpráwę ich [...] dáią znáć ſwoim BielSpr 56.

W charakterystycznych połączeniach: kus uczynić, wyrządzić, wystroić; chytry kus, fałszywy, łotrowski (2), zły.

[Wyrażenia: »kus kusiciela« = pokusa: yacybyś [...] nam dał śiłę [...] przećiwko złym kuſom kuśićyelá PańskModlWyłoż E5v.

»psi kus«: Powiedźiał/ że ináczey nie mogłem mu [nieprzyjacielowi] ſzkodźić/ A tych iego pśich kuſow czym gorſzym nágrodźić/ Dałem zań dźiewkę ſwoię: białagłowá bowiem Ieſt zágubá męſzczyznie PaprNauka B2.]

b. Sposób na coś (2): Tak tu dżywny zupbaleċ był A bozem ſię poſlem czynyl. Czo go na on ſwiat pozywal Dzywnich tu koſow [lege: kusow, lekcja: kosow mniej prawdopodobna] vzywal. A ten ze go [kupca] ſnac przeſtraſzyl RejKup f7v; [Wymienione różne sposoby wprawiania konia do wyścigów] A thak oſtátnich kuſow pożyway według możnośći twey. SienLek 191.
2. Sztuka, wyrób (1): Tákże w tym ſláchetnym rzemieſle piſánia/ Nie trzéba długiey pracey w tym do rozeznánia/ Cżyiá kuźnia/ weźrzawſzy pirwey w ine ſztuki/ Obacży káżdy ſnádnie bez trudney náuki/ Ktore kuſy tym kſtałtem w iedney formie lano RejWiz A8v.

Synonimy. 1.a. fortel; 2. sztuka.

Cf PSIKUS

AK